Fréttablaðið - 04.11.2017, Síða 86

Eftir þrjá áratugi í menn-ingarblaðamennsku þar sem Friðrika Benónýs-dóttir skrifaði um bækur annarra, tók viðtöl við ótal höfunda og fjallaði
um bókmenntir með margvíslegum
hætti er hún nú búin að venda sínu
kvæði í kross. Flutt til Parísar ásamt
sambýlismanni sínum, Magnúsi R.
Einarssyni, útvarps- og tónlistar-
manni, og búin að senda frá sér tvær
bækur með örfárra vikna millibili.
Fyrst komu Eldheit ástarbréf sem
Friðrika valdi, þýddi og tók saman
til útgáfu. En í kjölfarið Vályndi,
glæpasaga, sem er önnur skáldsaga
hennar. Sú fyrsta, Nema ástin, kom
út fyrir sléttum 20 árum, haustið
1997.
Báðar hafa bækurnar hlotið
góðar viðtökur en Friðrika virðist
nú ekki kippa sér upp við upphefð-
ina. „Þegar ég hætti á Fréttablaðinu
þá hringdi Tómas, útgefandi hjá
Sögum, í mig og sagði að fyrst að ég
væri nú orðin atvinnulaus þá hefði
ég ekkert skárra að gera en að skrifa
skáldsögu handa honum,“ segir
Friðrika og hlær við tilhugsunina.
„Þannig að ég fór að gramsa í ein-
hverjum textabrotum sem ég átti í
tölvunni, sá að það var alveg hægt
að gera eitthvað úr þessu, svo ég
bara lét vaða.“
Hluti af samfélagi
Við tók því nýr starfsferill en Frið-
rika lét ekki þar staðar numið
heldur flutti nokkru síðar til Par-
ísar. Hvers vegna skyldi þessi sögu-
fræga borg hafa orðið fyrir valinu?
„Það var nú þannig þegar ég var ung
að þá ætluðu allir í minni klíku að
flytja til Parísar og skrifa. Við lásum
öll Veislu í farangrinum eftir Hem-
ingway alveg í drep og alla þessa
gæja. Þetta var draumaáfangastað-
urinn og flestir fóru fljótlega eftir
menntaskóla en ég fór í staðinn að
eiga börn og vinna fyrir salti í graut-
inn. Svo vaknar maður bara einn
daginn sextugur og hugsar; shit! Ef
ég ætla að gera þetta þá verður það
að vera núna.“
Ákvaðstu þá bara að flytja til Par-
ísar eða tóku þið Magnús þá ákvörð-
un saman? „Já, ég reyndar passaði
mig á að láta hann koma með hug-
myndina því annars hefðum við
aldrei farið,“ bætir Friðrika við og
skellihlær um leið og hún útlistar
planið nánar. „Ég tók Magnús með
mér til Parísar í fyrrasumar í tilefni
af sextugsafmælinu mínu og fór
með hann á alla uppáhaldsstaðina
mína. Sýndi honum hvað þetta er
æðisleg og dásamleg borg – seldi
honum alveg hugmyndina án þess
að hann hefði hugmynd um að það
væri verið að selja honum eitthvað.
Í flugvélinni á leiðinni heim þá sagði
hann: „Heyrðu, ég á örugglega nóg
í eftirlaunasjóðnum nú þegar, ég
hætti bara að vinna eftir áramótin
og við flytjum til Parísar.“ Ég var
ekki lengi að taka hann á orðinu
því þessi borg er svo fögur og full
af sögu, auk þess sem hrynjandin í
lífinu þarna hentar mér vel.
En auðvitað ber að taka fram að
maður er stikkfrí frá þjóðfélaginu,
þarf ekki að vera einn og hálfan
tíma á dag í metro í stressi að kom-
ast á skrifstofuna og allt þetta. París
er í raun eins og samansafn af fjöld-
anum öllum af litlum þorpum og
ég var bara búin að koma þrisvar á
uppáhaldskaffihúsið mitt í götunni
okkar þegar allir tóku mér fagnandi,
kysstu mig á báðar kinnar og vissu
hvernig ég vil hafa kaffið mitt. Það
er góð tilfinning að finna að maður
er velkominn og hluti af samfélagi
þó svo það sé bara lífið á einu litlu
kaffihúsi.“
Húmors- og náttúruleysi
Vályndi eftir Friðriku virðist skera
sig frá mörgum íslenskum glæpa-
sögum. Stíllinn er þéttur, persónu-
sköpunin djúp og áherslan ekki síst
á hið mannlega, jafnvel fremur en á
glæpinn. Friðrika gengst við þessu
og segir að vissulega hafi þetta
verið henni hugleikið. „Ég verð líka
að játa, kannski á maður ekki að
vera að segja svona, að mér hefur
stundum fundist eins og íslenskir
krimmar séu skrifaðir til þess að
höfða til útlendinga. Það eru alltaf
þessar andskotans náttúrulýsingar,
myrkur og snjór og það var alveg
á hreinu að ég ætlaði ekki að vera
með neitt slíkt í þessari bók.
Mér hefur líka oft fundist vanta
húmor í krimma og þar virðast allir
reyndar líka vera meira og minna
náttúrulausir svo mig langaði til
þess að snúa aðeins upp á þetta
form og hafa þetta ekki alveg málað
eftir númerum – þó svo auðvitað
eigi maður ekkert að vera að segja
svona,“ segir Friðrika og hlær aðeins
óörugg um hvort það sé í lagi að slá
svona fram en er snarlega minnt á
að hún er búin að leggja gagnrýn-
anda gleraugunum.
En hvað er það við krimmana
með öllum sínum morðum og
heimsins hörmungum sem fær þig
til þess að slaka á? „Morð í skáld-
sögu er yfirleitt bara ástæða til þess
að skyggnast betur inn í mannlegt
eðli. Skoða hvernig fólk bregst við
öfgakenndum aðstæðum eins og
morð hlýtur að kalla fram. Sérstak-
lega í svona litlu samfélagi eins og
þar sem ég sviðset mína bók á Húsa-
vík. Þú ert bara venjuleg manneskja
sem fór í partí á Jónsmessunótt en
morguninn eftir vaknarðu og ert
grunaður um morð. Hvernig ætl-
arðu að vinna þig út úr því? Þann-
ig að góður krimmi verður að vera
sambland af því að skoða mannlegt
eðli ofan í kjölinn og vera skemmti-
leg krossgáta um leið.
Eins finnst mér skrítið að skrifa
um einhvers konar fjöldamorð á
Íslandi eða eitthvað sem fólk planar
mánuðum saman. Mér finnst betra
að vera með þetta í andartakinu,
láta persónurnar stjórnast af til-
finningum og skoða þær út frá því.
Skoða þær út frá einhverju sem er
bara hér og nú. Aðalatriðið er ekki
endilega hver er morðinginn, heldur
hvaða áhrif það hefur á fólkið í við-
komandi samfélagi og þá sérstak-
lega smáu afmörkuðu samfélagi.
Þess vegna valdi ég að hafa sögu-
sviðið á Húsavík en ég er sjálf úr
Þingeyjarsýslunni, Reykjadal. Hef
reyndar ekki búið þar síðan 1980
svo þessi Húsavík er meira og minna
skálduð og ég vona að Húsvíkingar
fyrirgefi mér það. Skáldskapur er
bara skáldskapur en samt er hann
ákveðinn veruleiki.“
Sviðsetning og einlægni
Talandi um mikilvægi þess að skoða
mannlegt eðli þá er óhjákvæmilegt
að horfa til þess að Friðrika er líka
með bókina Eldheit ástarbréf sem
samanstendur af ástarbréfum fjölda
einstaklinga frá ýmsum tímum. En
er fólk ekki einmitt eins nakið og
það verður í slíkum bréfum? „Jú,
þú verður ekki mikið einlægari um
sjálfan þig en í bréfi til ástarinnar
þinnar. En það sem mér finnst svo
áhugavert er að á sama tíma ertu
alltaf að leika. Alltaf að sviðsetja þá
persónu sem þú vilt að ástin þín sjái.
Bréfin í bókinni ná yfir 400 ára tíma-
bil og það er gaman að sjá hvernig
samfélagið hefur þróast. Hvað er
leyfilegt að segja á hverjum tíma.“
En hvernig valdirðu bréfin? „Fyrst
ætlaði ég að hafa þetta bréf höfunda
sem hefðu skipt hvað mestu máli í
bókmenntum síns tíma. Svo var það
ekki að gera sig vegna þess að sumir
af þessum gæjum voru svo hund-
leiðinlegir. Þannig að ég valdi þetta
meira út frá því hversu sönn mér
fannst tilfinningin vera. Valdi þetta
út frá einlægni. Það sem mér fannst
hvað merkilegast var að ungir núlif-
andi karlmenn voru almennt til í að
láta birta ástarbréfin sín en konurn-
ar mun fremur veinuðu af skelfingu
við tilhugsunina. Stundum hefur
maður enga skýringu á hlutunum
og lætur bara við það sitja. Það sem
eftir stendur er að þetta er skemmti-
legt aflestrar og forvitnileg skoðun
á mannlegu eðli í senn. Alveg bráð-
skemmtileg vinna.“
Krimminn er í senn krossgáta
og skoðun á mannlegu eðli
Friðrika Benónýsdóttir segir að þegar hún var ung hafi allir í hennar klíku ætlað að flytja til Parísar og skrifa. Í upphafi
ársins lét hún verða af því ásamt sambýlismanni sínum og þau kunna vistinni afar vel. FréttaBlaðið/anton Brink
Magnús
Guðmundsson
magnus@frettabladid.is
Friðrika Benónýs-
dóttir flutti til Parísar
snemma á árinu og
sendi nýverið frá sér
bæði glæpasöguna
Vályndi og Eldheit
ástarbréf.
Mér heFur líka oFt
Fundist vanta húMor í
kriMMa og þar virðast
allir reyndar líka
vera Meira og Minna
náttúrulausir svo
Mig langaði til þess að
snúa aðeins upp á þetta.
4 . n ó v e m b e r 2 0 1 7 L A U G A r D A G U r38 H e L G i n ∙ F r É T T A b L A ð i ð
0
4
-1
1
-2
0
1
7
0
4
:3
3
F
B
1
2
0
s
_
P
0
8
6
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
2
0
s
_
P
0
7
5
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
2
0
s
_
P
0
3
5
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
2
0
s
_
P
0
4
6
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
tio
n
P
la
te
re
m
a
k
e
: 1
E
2
5
-E
1
A
8
1
E
2
5
-E
0
6
C
1
E
2
5
-D
F
3
0
1
E
2
5
-D
D
F
4
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
3
A

F
B
1
2
0
s
_
3
_
1
1
_
2
0
1
7
C
M
Y
K