Morgunblaðið - Sunnudagur - 12.03.2017, Blaðsíða 40

LESBÓK Magga Stína stýrir á sunnudag klukkan 15 söngstundinni Syngjumsaman í menningarhúsinu Hannesarholti við Grundarstíg. Gestir
syngja saman og verður söngtextum varpað upp á tjald til upprifjunar.
Sungið með Möggu Stínu
40 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 12.3. 2017
É
g fór að taka með mér hluta af stöð-
um sem ég heimsótti og í bók-
staflegri merkingu að mála með
þeim,“ segir Kristján Steingrímur
Jónsson myndlistarmaður þegar
hann segir frá málverkum sínum. Sýning á úr-
vali verka hans frá nær tveimur áratugum
verður opnuð í Berg Contemporary að Klapp-
arstíg 16 klukkan 17. En hvað á Kristján
Steingrímur við?
„Verkin eru unnin út frá ýmsum stöðum,“
segir hann og gengur að þremur stórum mál-
verkum sem er verið að hengja upp og hann
segir þau elstu á sýningunni, úr myndröðinni
Áfangastaðir frá 1999. Þau hafa þau ekki verið
sýnd áður hér á landi en öll röðin, tíu verk, var
á sínum tíma sýnd í Berlín. Þetta eru „mónó-
króm“ málverk, hvert unnið út frá einum
grunnlit, og á þeim miðjum er heiti evrópskrar
borgar og staðsetningarhnit.
„Í verkunum má sjá skynjun mína og upp-
lifun á litum í þessum borgum,“ segir hann.
„Verkin eru vegvísar á viðkomandi áfangastað
og þau eru í sjálfu sér ferðalag á þessa staði.
Og þetta eru allskyns staðir, til að mynda á
umferðareyjum og í görðum, sem mér hafa
fundist áhugaverðir. Það var síðan í framhaldi
af þessum verkum sem ég fór hreinlega að
taka hluta af stöðum með mér og mála með
þeim.“
Endurskapar staðina
Kristján Steingrímur gengur að stóru svart-
leitu málverki innst í salnum og segir að það sé
nýtt, þetta sé fjörusandur af strönd á Reykja-
nesi sem sé kölluð Svartisandur.
„Ég hef verið í samstarfi við Nýsköpunar-
miðstöð en þar er vél sem ég hef getað mulið í
litarduft, pigment, úr jarðveginum sem ég
kem með. Við litarduftið blanda ég línolíu og er
þá kominn með olíuliti,“ segir hann.
Og fleiri verk á sýningunni eru unnin með
þessari aðferð.
„Þessi tvö verk þarna,“ segir hann og bend-
ir, „eru annarsvegar frá Shinjuku-hverfinu í
Tókýó, gráa myndin, þar tók ég möl úr garði
sem ég síðan muldi, og hinsvegar eru jarðefni
frá Bakkaþorpi í Mjóafirði. Það er eitt fámenn-
asta og afskekktasta þorp jarðar en Tókýó er
með þeim fjölmennari …“
Kristján málar lag eftir lag með þessum lit-
arefnum á strigann og byggir verkin upp, með
tilheyrandi gegnumskini og blæbrigðum. Og
alltaf út frá pælingum sínum um staði og upp-
lifanir.
„Það hefur fylgt mér lengi en ég hef farið
mismunandi leiðir að því í verkunum,“ segir
hann og gengur að röð pappírsverka í stórum
römmum þar sem í hverjum ramma er einlitt
abstrakt form. Hann tekur eina myndina upp.
„Þetta eru vatnslitamyndir, röð sem ég kalla
Minning um stað, og eru búnar til með sama
hætti. Hér eru steinefni frá Borgarfirði eystri,
þau er svona græn. Þetta er bara pigment með
arabicum gúmmílími, sama lími og er notað í
venjulega vatnsliti. Þetta eru því heimagerðir
vatnslitir og allt íslenskir staðir í myndunum.
Og hér er mynd af landi sem er horfið, það
fór undir Hálslón. Ég tók efni í Sauðárgígum
áður en svæðið fór á kaf. Þetta er horfið land,
og verkið pólitískt.“
Í innri salnum í Bergi getur að líta nokkur
málverk en einnig aðra röð verka á pappír,
sérkennileg abstrakt og einskonar vísindaleg
form teiknuð með blýanti. „Þetta eru nánast
ósýnilegar agnir úr jarðveginum sem ég hef
stækkað upp í víðsjá og teiknað. Ég kalla
þessa röð Stórt í smáu og byrjaði á henni árið
1999; hér má sjá einskonar sýnishorn úr stóru
safni teikninga,“ segir Kristján.
Í innri salnum eru einnig málverk þar sem
yfirborðið hefur eins og skriðið til með tilheyr-
andi taumum og Kristján Steingrímur segist
hafa málað þau mjög hratt og látið olíuna og
terpentínuna renna til á fletinum. „Þetta er
mjög lífrænt ferli og aftur eru þetta allt staðir.
Þetta,“ segir hann og bendir, „eru litir frá
Njarðvík fyrir austan og þarna er Námaskarð
málað ofan á cadmíum-gulan grunn.
Ég get í rauninni ekki skilgreint hvað heillar
mig við hvern þessara staða, það bara gerist,
ég tengi mig við einhverja stemningu. Þetta
geta verið „ómerkilegir“ staðir í augum ann-
arra sem ég rekst á á ferðalögum og tengi mig
við. Og þá safna ég efni þar í poka að vinna úr.
Þetta er einhverskonar þörf fyrir að færa
staði til og endurskapa þá; mögulega mín leið
til að skilja heiminn. Þetta er einhverskonar
óhlutbundin nálgun, sem mér finnst henta mér
betur en önnur til að öðlast skilning á tilver-
unni.“
Og þessi skilningur leitar í málverkin þótt
Kristján Steingrímur segist líka alltaf taka
ljósmyndir, og þá nærmyndir, á stöðunum þar
sem hann velur að taka efni að mála með eða
vísar í.
Hefur nýtt tímann vel
Kristján Steingrímur lauk myndlistarnámi við
akademíið í Hamborg árið 1987. Hann hefur
haldið fjölda einkasýninga og tekið þátt í enn
fleiri einkasýningum en auk þess var hann
deildarforseti myndlistardeildar Listaháskóla
Íslands á árunum 1999 til 2016, eða allt frá
stofnun. Hann hefur væntanlega meiri tíma á
vinnustofunni nú?
„Já, ég hef það en ég nýtti líka rannsóknar-
tíma minn ágætlega meðan ég vann í Listahá-
skólanum. Ég hef aldrei hætt að vinna í mynd-
listinni, hef verið að öll þessi ár þótt ég hafi í
sjálfu sér ekki sýnt mikið. Ég hef reynt að
nýta tímann vel og hef sýnt af og til. En vissu-
lega hef ég nú aukinn tíma og það er visst
frelsi að vera ekki lengur háskólaborgari.
Ég sakna líka þessa frábæra tíma en hann
er liðinn og gott að aðrir taki við, það er mik-
ilvægt fyrir skólann. Það var kominn tími til að
hleypa öðrum að – og þó fyrr hefði verið! “ seg-
ir hann og hlær.
Fylgist hann með fyrrverandi nemendum
sínum sem eru að sinna myndlistinni?
„Já, ég hef alltaf reynt að gera það. Þetta er
mikill fjöldi, skipta orðið hundruðum þeir sem
maður hefur útskrifað. Og það er ánægjulegt
að sjá suma blómstra en aðrir hafa fara að
gera annað, eins og gengur.“
Samfélagið og pólitík
Talið berst aftur að litunum sem Kristján sæk-
ir á staðina og tengir sig við og hann segir
hluta af upplifuninni vera þá að hann fer að
leita að frekari upplýsingum um staðina og
lesa sér til um þá. „Þetta hér er Ódáðahraun,“
segir hann svo um eitt málverkið, „og þarna
eru Óbrynnishólar rétt fyrir utan Reykjavík.
Ég hef sótt efni á marga áhrifamikla staði ná-
lægt borginni. Rauða litinn í þessari stóru
mynd þarna fann ég til dæmis í Illahrauni,
skammt frá Svartsengi.“
Þetta eru ekkert sérstaklega vinsamleg
staðaheiti: Illahraun, Ódáðahraun og Óbrynn-
ishólar.
Kristján Steingrímur brosir og segir þau
mögulega endurspegla ákveðna lífsbaráttu.
Hann bendir svo á mismunandi rauða litatóna
sem finna megi í hraungrýti hér. „Hraunið
getur orðið mjög rautt. Það er blá slikja í
þessu hrauni þarna á meðan Rauðhólar eru
meira út í appelsínugult, eins og hér má sjá,“
og hann lyftir einni vatnslitamyndinni. „Þetta
eru Rauðhólar dry!“
Eru endalausar leiðir fyrir nálgun og út-
færslu í mónókróm málverki?
„Ég held það,“ svarar hann. „Þetta er vissu-
lega þröngt svið en með því að skoða það út frá
samtímanum má alltaf finna nýja fleti á þessu
viðfangsefni. Það hefur bæði með tækni og við-
horf að gera. Og ég víkka þetta út, þetta snýst
ekki bara um litina. Þótt verkin séu óhlut-
bundin þá hafa þau tengingu í raunveruleik-
ann og sögur – fjalla ekki bara um liti og form.
Mér finnst mónókróm málverk alls ekki illa
fallið til að tala um samfélagið og pólitík …
Þeir sem vinna hlutbundið eiga ekki einir rétt
á umræðunni,“ segir hann og brosir.
„Þetta eru því heimagerðir
vatnslitir og allt íslenskir
staðir í myndunum,“ segir
Kristján Steingrímur um
myndröðina Minning um
stað. Hér er hann með eitt
verkanna, frá Rauðhólum.
Morgunblaðið/Einar Falur
Málar verkin með stöðunum
Málverk og vatnslitamyndir Kristjáns Steingríms Jónssonar fjalla um ólíka staði og eru verkin líka hreinlega máluð með þeim;
með litum sem listamaðurinn býr til úr efnum sem hann tekur á hverjum þeirra. Og þetta eru marglaga og margbrotin verk.
Einar Falur Ingólfsson efi@mbl.is
’Þótt verkin séu óhlutbundinþá hafa þau tengingu í raun-veruleikann og sögur – fjallaekki bara um liti og form.
Mér finnst mónókróm málverk
alls ekki illa fallið til að tala
um samfélagið og pólitík …