Morgunblaðið - 07.04.2017, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 7. APRÍL 2017
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
ÁAlþingi ernú rætt umfjármála-
stefnu og aðhald í
ríkisrekstri og
sýnist sitt hverjum
um hversu langt
eigi að ganga í þeim efnum.
Stjórnarliðar benda á að að-
hald sé nauðsynlegt og það er
vissulega rétt. En aðhald
gengur illa upp – og stjórn rík-
isfjármála yfirleitt, með eða án
aðhalds – ef ekki er skýr for-
gangsröðun. Ríkið þarf, eins
og einkaaðilar, að tryggja að
fjármunir fari þangað sem
þörfin er brýnust. Að öðrum
kosti fer illa.
Í ríkisrekstrinum er hægt að
spara. Og það er ekki alltaf
mjög erfitt eða sársaukafullt.
Tvö dæmi má nefna um rík-
isstofnanir sem vinstristjórnin
sem sat frá 2009-2013 setti á
laggirnar og engin þörf er fyr-
ir.
Önnur stofnunin er Fjöl-
miðlanefnd. Þetta er stofnun
sem ekki var til fyrir nokkrum
árum og samt sem áður gengu
fjölmiðlar ekki síður þá en nú.
Raunar var betra fyrir fjöl-
miðla að þurfa ekki ofan á allt
annað að halda uppi Fjölmiðla-
nefnd og sinna að auki allri
þeirri skriffinnsku sem nefnd-
in reynir að hlaða á þá.
Fjölmiðlaumhverfið var líka
heilbrigðara áður en ríkið fór
að skikka fjölmiðla til að setja
sér reglur um
starfsemi rit-
stjórna sinna sem
væru ríkinu
þóknanlegar. Slík-
ar reglur eru fjöl-
miðlar nú látnir
setja sér, að viðlögðum dag-
sektum, og Fjölmiðlanefnd
leyfir sér að finna að þeim ef
þær eru ekki ríkinu þókn-
anlegar. Þá vill nefndin setja
reglur um hvernig fjölmiðlar
fjalla um tiltekin efni. Í landi
þar sem tjáningarfrelsi á að
ríkja skjóta þessi ríkisafskipti
skökku við, svo ekki sé fastar
að orði kveðið.
Annað dæmi um stofnun
sem furðu vekur að enn skuli
vera haldið úti á kostnað skatt-
greiðenda er Umboðsmaður
skuldara. Þeirri stofnun var
komið á fót þegar þrengt hafði
mjög að eiginfjárstöðu heim-
ilanna og skuldir voru mörgum
erfiðar. Þá kunna að hafa verið
rök fyrir því að ríkið reyndi að
greiða úr vandanum umfram
það sem verið hafði, en nú er
þessi stofnun aðeins til af sömu
ástæðu og svo margar aðrar; af
því að ríkið leggur helst aldrei
af stofnanir sem settar hafa
verið á fót.
Hvernig væri nú að ríkis-
stjórnin færi í það að leggja af
óþarfar stofnanir og þaðan af
verri? Fjármunina mætti svo
nýta betur, bæði í skattalækk-
anir og til þarfari verka.
Í ríkisrekstrinum er
mikið svigrúm til
aukins aðhalds og
lækkunar skatta}
Um óþarfar stofnanir
og þaðan af verri
Síðustu dagahefur heims-
byggðin horft gátt-
uð upp á eftirköst
skelfilegrar efna-
vopnaárásar í Sýr-
landi, sem lagt hefur í valinn
marga tugi manna, og að
minnsta kosti 27 börn. Allar
líkur eru á að sarín-gasi hafi
verið beitt og ekki er á hvers
manns færi að framleiða eða
geyma slíkt vopn.
Böndin berast því helst að
stjórnarher Sýrlands, en vitað
er að hann stóð fyrir loft-
árásum á þorpið Khan Sheik-
hun, þar sem árásin átti sér
stað, og er á svæði sem lengi
hefur verið á valdi uppreisnar-
manna. Vitað er að stjórn-
arherinn hefur áður beitt efna-
vopnum í borgarastríðinu
skelfilega og árið 2013 var
Assad Sýrlandsforseti harð-
lega gagnrýndur fyrir notkun
þeirra. Obama, þáverandi
Bandaríkjaforseti, hafði hótað
„alvarlegum afleiðingum“ ef
efnavopnum væri
sannanlega beitt.
Assad hefur ver-
ið leyft að fara
ítrekað yfir rauðu
strikin og hann
kom sér undan loftárásum
Bandaríkjanna í þetta skiptið
með því að samþykkja að láta
af hendi allar birgðir sínar af
slíkum gjöreyðingarvopnum.
Engu að síður hafa komið fram
sterkar vísbendingar um beit-
ingu efnavopna í borgarastríð-
inu síðar, sem benda til að Ass-
ad hafi svikið loforð sín.
Sjálfur segist Assad alsak-
laus og nýtur þar stuðnings
sinna hefðbundnu banda-
manna í Rússlandi. Sakleysi
hans er þó ekki líklegt og í ljósi
þess hve efnavopnaárás á
óbreytta borgara er grimmi-
legur glæpur er nauðsynlegt
að komist verði til botns í því
hið fyrsta hverjir bera ábyrgð.
Reynist það vera Assad sjálfur
verður ekki komist hjá því að
hann taki afleiðingunum.
Draga þarf hina
seku til ábyrgðar
í Sýrlandi}
Rauðu strikin verða að halda
B
enedikt Jóhannesson fjármála-
ráðherra var í kastljósi erlendra
fjölmiðla nýverið vegna yfirlýs-
inga hans um að hugsanlega yrði
gengi íslenzku krónunnar fest við
gengi annars gjaldmiðils. Þá helzt evruna.
Þetta sagði hann meðal annars við viðskipta-
blaðið Financial Times og fréttaveituna
Reuters og fleiri erlendir miðlar tóku það síðan
upp. Þetta varð til þess að Bjarni Benediktsson
forsætisráðherra fann sig knúinn til þess að
vekja máls á því í samtali við Bloomberg-
fréttaveituna að engin áform væru uppi um að
innleiða slíka fastgengisstefnu hér á landi.
Benedikt dró í kjölfarið í land og sagði blaða-
mann Financial Times hafa oftúlkað orð sín. Þá
hefur fréttamanni Reuters væntanlega tekizt
að gera slíkt hið sama. Kannski vandamálið sé
hvernig Benedikt kaus að orða hlutina fremur en oftúlkun
erlendu fjölmiðlamannanna? Tvennt er annars í stöðunni.
Annaðhvort kom þetta Benedikt í opna skjöldu, sem hlýt-
ur að vekja ákveðnar spurningar um það hvort hann sé
starfi sínu vaxinn að þessu leyti, eða hann var fyllilega
meðvitaður um það hvaða skilningur yrði lagður í orð
hans. Ég veit eiginlega ekki hvort er betra.
Hvað ummæli Benedikts annars varðar er vitanlega al-
gerlega ótímabært að tjá sig efnislega um mögulega
niðurstöðu peningastefnunefndar þeirrar sem skipuð hef-
ur verið og skila mun niðurstöðum fyrir lok ársins. Hitt er
svo annað mál að hugmyndir Benedikts og Viðreisnar um
gengistengingu krónunnar við evruna í gegn-
um svonefnt myntráð hafa í raun ekki mikið
að gera með hagfræði frekar en evrusvæðið
sjálft heldur fyrst og síðast pólitík. Pólitíkin á
bak við evrusvæðið er að stuðla að frekari
samruna innan Evrópusambandsins í átt að
lokatakmarkinu, einu ríki. Pólitík Benedikts
er að á Íslandi verði tekin upp evra með inn-
göngu í sambandið. Forsenda þess að ríki geti
tekið upp evruna eftir að inn í Evrópusam-
bandið er komið er að gengi gjaldmiðla þeirra
sé fest við gengi evrunnar í gegnum kerfi sem
nefnist ERM II. Kunnuglegt, ekki satt?
Fyrst ekki er hægt að koma Íslandi inn í
Evrópusambandið í gegnum framdyrnar,
fyrst og fremst vegna þess að langur vegur er
frá því að fyrir því sé nægjanlegur stuðningur
á meðal almennings og á vettvangi stjórnmál-
anna, er þannig reynt að fara inn um bakdyrnar. Skoðana-
bræður Benedikts í Noregi eru í hliðstæðri stöðu. Þar er
ekki vilji til þess að verða hluti sambandsins frekar en hér
á landi. Fyrir vikið er þar á bæ reynt að flækja Norðmenn
sem mest í alls kyns verkefni á vegum Evrópusambands-
ins í gegnum aðild landsins að EES-samningnum. Sem er
ekki óþekkt hér á landi.
Rauði þráðurinn í gegnum alla stefnu Viðreisnar er einu
sinni aðlögun að Evrópusambandinu, sem þó er ekki
viðurkennt nema gengið sé á fulltrúa flokksins. Tilgang-
urinn með því að fara um bakdyrnar er jú eini sinni sá að
það sé ekki fyrir allra augum. hjortur@mbl.is
Hjörtur J.
Guðmundsson
Pistill
Reynt að fara um bakdyrnar
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
BAKSVIÐ
Helgi Bjarnason
helgi@mbl.is
Jarðir við laxveiðiár eru eft-irsótt gæði sem innlendirog erlendir auðmenn hafalengi haft áhuga á. Það eru
einkum ástríðufullir laxveiðimenn
og náttúruverndarmenn sem hafa
farið út í slík jarðakaup, til þess að
byggja upp laxastofna til stang-
veiða en einnig eru dæmi um að
einstaklingar eða hópar ein-
staklinga hafi séð viðskiptatæki-
færi í laxveiðijörðunum.
Nýjasta dæmið er kaup
breska auðjöfursins Jim Ratcliffe á
þremur laxveiðijörðum í Vopnafirði
fyrr í vetur auk kaupa hans á
meirihluta Grímsstaða á Fjöllum
og jörðum við Hafralónsá í Þist-
ilfirði.
Ratcliffe er hluthafi í Veiði-
klúbbnum Streng, sem einnig á
átta jarðir í Vopnafirði. Enn stór-
tækari er Jóhannes Kristinsson,
sem hefur verið að safna jörðum
við laxveiðiárnar í Vopnafirði um
árabil. Eru þeir Jóhannes og Rat-
cliffe sagðir eiga 23 af 70 jörðum í
héraðinu að hluta eða öllu leyti.
Samstarfsmaður Ratcliffe
sagði í fjölmiðlum í vetur, þegar
málið kom upp, að hann hefði
áhuga á að byggja upp veiðina í
ánum.
Svíi kaupir í Langadalsá
Fyrir fimm árum keypti
sænskur auðmaður þrjár og hálfa
jörð við Ísafjarðardjúp í gegnum
íslenskt félag. Þeim fylgir tæpur
helmingshlutur í Langadalsá og
Hvannadalsá. Lífsval hafði á sínum
tíma keypt þessar jarðir, eins og
fleiri jarðir um allt land, en Lands-
bankinn tók yfir félagið eftir hrun
og gekk í að selja jarðirnar.
Jarðasöfnun við laxveiðiár er
ekki ný af nálinni. Snemma á 20.
öldinni keypti Thor Jensen at-
hafnamaður allar jarðir við Haf-
fjarðará á Snæfellsnesi. Leigði
hann sumar þeirra til bænda og
seldi aðrar en hélt veiðiréttinum
eftir. Flestar jarðirnar fóru í eyði
þegar fram liðu stundir. Staðan er
óbreytt þótt nýir eigendur haldi nú
um eignarrétt árinnar.
Friðrik Jónsson, annar svo-
nefndra „Sturlubræðra“ í Reykja-
vík, eignaðist á svipuðum tíma
margar verðmætar laxveiðijarðir
við Norðurá í Borgarfirði. Hann
fékk Laxfoss að erfðum og keypti
fjórar jarðir til viðbótar og veiði-
rétt einnar til, og átti þá allan
veiðirétt frá Glanna að Hábrekkna-
vaði. Það er langverðmætasta lax-
veiðisvæði árinnar og eitt það fal-
legasta og besta á landinu.
Bæði Thor og Friðrik friðuðu
veiðisvæði sín fyrir netaveiðum og
ádrætti sem gengið hafði nærri
laxastofnunum og nýttu þær ein-
göngu til stangveiða fyrir sig, fjöl-
skyldur sínar og vini nema hvað
Friðrik leigði Norðurá
einnig til enskra veiði-
manna.
Veiðin tekin eignarnámi
Friðrik seldi aftur jarðirnar
sem hann hafði keypt en hélt eftir
veiðinni. Fram kemur í æviminn-
ingum sonar hans, Sturlu Friðriks-
sonar, að hann hafi ekki séð fyrir
lagasetningu sem síðar varð,
þegar bændum var veittur rétt-
ur til að innleysa aftur til sín
hlunnindi jarða sem tekin
höfðu verið af þeim. Var veið-
in tekin af honum með eign-
arnámi. Friðrik hélt tveimur
jörðum, Laxfossi og Einifelli,
sem eru tvær af þremur arð-
hæstu jörðum Norðurár, og
eru þær í eigu sonardóttur
hans.
Auðmenn hafa lengi
safnað laxveiðijörðum
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Laxfoss Friðrik Jónsson eignaðist alla veiði í Norðurá, frá Glanna og niður
að Hábrekknavaði. Hann tapaði hluta réttindanna með laxveiðilögunum.
Áhyggjur af áhrifum jarða-
söfnunar eignamanna á bú-
skap í Vopnafirði komu fram í
umfjöllun Morgunblaðsins fyrr
í vetur. Það eru sömu áhyggjur
og komið hafa fram annars
staðar þar sem orðið hefur
vart við þróun í sömu átt. Þótt
eigendur jarðanna leigi þær
út, sem ekki er sjálfgefið, eru
möguleikar leiguliðanna til
uppbyggingar og eflingar bú-
skapar takmarkaðir því þeir
geta ekki veðsett jarðirnar.
Sums staðar hefur þótt
gæta þeirrar tilhneigingar
að þegar bændur fá árlega
greiðslu fyrir laxveiði-
hlunnindi og þurfi ekki að
treysta eingöngu á
tekjur af búskapnum
drabbist búskapurinn
frekar niður. Þetta
er vafalaust mis-
jafnt á milli sveita
og einstaklings-
bundið.
Slæm áhrif
á búskapinn
SÖFNUN HLUNNINDA