Morgunblaðið - 07.04.2017, Blaðsíða 24

24 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 7. APRÍL 2017
VINNINGASKRÁ
49. útdráttur 6. apríl 2017
630 11585 22035 31138 39327 48872 59805 71909
904 11648 22163 31364 39341 49082 60226 72779
1232 11765 22342 31476 39668 49147 60466 72847
1327 12015 23499 31522 39733 49658 60806 73117
1560 12228 23512 32079 40679 49789 61089 73144
1566 12571 23594 32272 40847 49891 61583 73287
1579 13040 23766 33098 40908 50481 61615 74547
2098 13101 23867 33257 41112 50664 61725 74769
2546 13246 24041 33266 41167 50760 61960 75385
3010 13349 24046 33346 41227 51321 62009 75392
3190 13444 24194 33391 41470 52124 62482 75551
3252 14247 24287 33528 41476 52655 62578 75789
3420 14272 24773 33803 42161 52725 62804 76214
3514 14978 24942 34194 42291 53119 63240 76257
3807 15338 24968 34423 42888 53258 63307 76349
4051 15374 25375 34432 43145 53308 63691 76372
4104 15626 25439 35362 43160 53389 63908 76569
4203 15838 25510 35853 43497 53671 63917 76698
4335 15842 25688 35926 43731 53944 64642 76709
4566 16013 25782 36077 43931 53988 65203 77222
5115 16491 26064 36202 44004 54872 65526 77275
5316 17214 26350 37122 44323 55047 66174 77624
5737 17286 27006 37149 44405 55050 66252 77700
6029 17396 27235 37208 44923 55339 66588 77864
6368 18164 27291 37399 45173 55676 66677 78366
6493 18207 27438 37684 45346 57137 67939 78389
7039 18861 27740 37685 45360 57234 68008 78650
7120 19550 28536 38057 45607 58081 68124 78790
7269 19607 28697 38440 45839 58422 68891 78816
7333 19945 28735 38930 46616 58519 68915 79109
7514 19978 29252 39071 46728 58561 69069 79452
8068 20452 29906 39101 47419 58636 70467
8329 20801 30222 39105 48193 58769 70700
8577 20942 30391 39116 48221 58822 71182
8887 21024 30576 39194 48359 59387 71279
9409 21361 30952 39196 48424 59451 71392
9786 21395 31081 39219 48845 59575 71803
355 10899 23767 36055 46192 53021 63736 74248
1382 10998 25443 37788 47330 53971 65716 74471
1788 11528 26862 38080 47803 55370 66789 74833
2016 13674 29663 40310 48207 56016 66827 7542
2120 14364 29762 40961 48409 56018 68282 76224
2567 16014 29889 40969 48743 56521 68611 78222
2966 16324 30158 41175 48788 58113 69488 79181
4936 16326 30978 41235 48979 58627 69653 79264
5953 20091 33017 42190 49391 62361 72598 79917
6655 21357 33094 43425 49634 62561 72632
8473 21494 34517 44460 50254 62568 73299
9576 22427 34654 44672 51700 62604 73792
10650 22505 35579 45067 52873 63505 74232
Næstu útdrættir fara fram 12., 19. & 27. apríl 2017
Heimasíða: www.das.is
Vinningur
Kr. 10.000 Kr. 20.000 (tvöfaldur)
Vinningur
Kr. 20.000 Kr. 40.000 (tvöfaldur)
Vinningur
Kr. 150.000 Kr. 300.000 (tvöfaldur)
11815 51161 66210 70126
Vinningur
Kr. 50.000 Kr. 100.000 (tvöfaldur)
258 11737 16445 33911 50785 73341
1715 11972 18352 46325 60628 73355
3433 15813 24808 46356 61056 73917
9229 16105 31952 48052 72683 79141
Aðalv inningur
Kr. 2.000.000 Kr. 4.000.000 (tvöfaldur)
3 2 0 0 8
ÞÚ FINNUR ALLT Á FINNA.IS
VANTAR ÞIG PÍPARA?
Mér brá nokkuð í
brún þegar ég heyrði
Bjarna Benediktsson
forsætisráðherra
halda því fram í kvöld-
fréttum RÚV 30. marz
að krónan hefði komið
okkur út úr hruninu;
bjargað okkur. Á
þeirri hálfu öld sem ég
hef fylgzt gjörla með
efnahagsmálum, við-
skiptamálum og bankafjármálum,
svo og tengdum stjórnmálum, hef
ég sjaldan eða aldrei heyrt önnur
eins öfugmæli! Hafði maðurinn
dottið á höfuðið eða gengið á ljósa-
staur (grín)?
Krónan hefur aldrei bjargað
neinu til frambúðar, heldur hefur
hún, aftur og aftur, skapað alvar-
legan vanda, enda hafa hröp og
hrun dunið yfir á 5-10 ára fresti frá
1950, með þeim vandræðum og
þjáningum sem allir þekkja. Ég
sagði nýlega í annarri grein hér í
blaðinu að sumir vildu halda í krón-
una af einhverri tilfinningalegri
þráhyggju, svipað og menn vilja
ekki gefa frá sér gamla og slitna flík
– og ég bæti við nú – sem þó hefur
hvorki haldið veðri né vindi í gegn-
um árin. Forsætisráðherra er skyn-
ugur um margt og leiðtogalegur í
burðum en hann verður, eins og all-
ir, að láta skynsemi og rök ráða,
frekar en þjóðernislega tilfinn-
ingasemi og þráhyggju.
Af hverju var bara
hrun á íslandi?
Á árunum fyrir 2008 áttu sér stað
í Bandaríkjunum óðaútlán til húsa-
kaupa og neyzlu, á uppsprengdu
verði og vöxtum, til allra sem vett-
lingi gátu valdið og jafnvel hinna
líka, en með þessu sköpuðust mikl-
ar bókhaldstekjur í bönkum, sem
aftur færðu bankastjórum gífurlega
bónusa. Vantaði hér allar leikreglur
og eftirlit, og réði gróðafíkn banka-
manna ferðinni, en blekkingameist-
arinn George W. Bush annað hvort
skildi þetta ekki eða taldi þetta
nauðsynlegt frjálsræði.
Auðvitað kom að því að þessi
svikamylla sprakk, en stórir hópar
lántakenda, sem höfðu keypt íbúðir
og húsnæði á uppsprengdu verði og
hávöxtum, réðu ekki
neitt við neitt og fóru
skuldir milljóna
manna í Bandaríkj-
unum í vanskil og
óreiðu. Kom þessi þró-
un í vaxandi mæli fram
á fyrri hluta 2008 og
komst hún á hástig þá
um sumarið og haust-
ið.
Þar sem hið vest-
ræna bankakerfi er
mikið tengt og inn-
byrðis viðskipti og lán
tíðkast breiddist þetta vanskilafár
út eins og eldur í sinu, fyrst út um
bandaríska bankakerfið en síðan
flæddi það til Evrópu og víðar.
Þessa alda skall á Íslandi, eins og
menn vita, haustið 2008.
Skv. ofangreindum bakgrunni
var þetta kallað banka- og fjár-
málakreppa (bank and finance cris-
is á ensku og Banken- und Fin-
anzkrise á þýzku). Þetta var hvergi
kallað hrun (collapse á ensku, Zu-
sammenbruch á þýzku) nema hér á
Íslandi. Enda varð hvergi hrun
nema hér. Í öllum öðrum vestræn-
um löndum, nema kannski Banda-
ríkjunum, var þessi kreppa að
mestu bundin við banka en almenn-
ingur varð ekki beint eða mikið fyr-
ir henni. Aðeins hér var þetta al-
gjört hrun, sem kollvarpaði öllum
bönkum og stórum hluta fyrirtækja
og murkaði niður fjárhag og af-
komugrundvöll almennings.
Ástæðan fyrir því að hér varð
hrun en annars staðar ekki var
handónýt króna, sem löngu hefði
átt að vera búið að skipta út fyrir
evru, en því miður höfðu misvitrir
stjórnendur landsins ekki borið
gæfu til að skilja og gera það í tíma,
og því fór sem fór.
Með evru hefði aldrei
orðið hrun hér
Bandaríska óreiðu- og vanskila-
aldan barst til Evrópu, en bankar
þar höfðu keypt skuldbindingar
bandarískra húsakaupenda á tom-
bóluverði, líka til að fegra bækur
sínar og skrúfa upp bónusa banka-
stjóranna. Hrikti því líka í banka-
kerfi Evrópu haust og vetur 2008/
2009. Lentu ýmis ríki í framhaldi af
því í kröppum dansi, eins og Írland,
Spánn, Portúgal og Grikkland.
Ekkert þessara ríkja lenti samt í
hruni eins og Ísland, nema þá
kannski Grikkland, en það byggðist
á öðrum og eldri ástæðum, en
Seðlabanki Evrópu og til þess gerð-
ur björgunarsjóður Evrópusam-
bandsins bjargaði bönkum og fjár-
hag allra ríkja innan vébanda evru
og ESB.
Það er mál til komið að menn
meðtaki og skilji að ef Ísland hefði
verið með evru og í ESB hefði hér
aldrei orðið hrun í því hörmulega
formi sem varð. Það er illt til þess
að vita að ýmsir ráðamenn skuli enn
ekki hafa skilið þessar staðreyndir
og lært af þessari lexíu. Með glám-
skyggni sinni eru þeir að hætta
efnahagslegu lífi og limum þjóð-
arinnar enn einu sinni.
Evran verður að koma
eins fljótt og verða má
Hér eru alls konar nýir svipti-
vindar að myndast, eins og ég tel
mig – sem aðkomumaður – hafa séð
og verið að vara við vikum og mán-
uðum saman. Það þrengir að sjáv-
arútvegi, sem fær nú miklu lægra
verð fyrir sínar afurðir en áður var,
vegna yfirkeyrðrar krónu, sem aft-
ur er afkvæmi yfirkeyrðra vaxta, og
aðrir útflutningsatvinnuvegir svo
og ferðaþjónustan eru að komast í
svipuð mál og sjávarútvegurinn.
Beint og óbeint stafar þetta allt
af handónýtri krónu! Við erum 330
þúsund manns. Hvernig eigum við
að geta haldið úti sjálfstæðum og
stöðugum gjaldmiðli? Þetta er í
raun fásinna. Það má líkja því við að
það væru 30 gjaldmiðlar í Dan-
mörku eða að Bergen í Noregi hefði
eigin gjaldmiðil. Meira að segja
Þjóðverjar, með sitt ofursterka
þýzka mark, sáu sér hag í að taka
upp evruna. Hvað eru menn eig-
inlega að tala um? Vill hér einhver
annað hrun?
Bjarni, það var krónan
sem kom okkur í hrunið
Eftir Ole Anton
Bieltvedt »Krónan hefur
aldrei bjargað neinu
til frambúðar, heldur
hefur hún, aftur og
aftur, skapað alvarlegan
vanda á 5-10 ára
fresti frá 1950.
Ole Anton Bieltvedt
Höfundur er alþjóðlegur kaupsýslu-
maður og stjórnmálarýnir.
Um síðustu helgi
birtist heilsíðuauglýs-
ing í Fréttablaðinu og
Morgunblaðinu frá
Eimskip með yfir-
skriftinni: „Sam-
félagslega ábyrgur
flutningsaðili – með
hverjum flytur þú?“ Á
myndinni í auglýsing-
unni sést aftan á tvö
af þeim skipum sem
Eimskip gerir út og þar má glöggt
sjá að skráð eignarhald þeirra er í
skattaskjóli á suðrænum slóðum.
Það sem hins vegar ekki er hægt að
sjá á myndinni er að ekki er greidd
ein einasta króna í skatt til íslensks
samfélags af nokkrum þeim aðila
sem fylla í áhöfn þessara skipa
jafnvel þótt þeir og fjölskyldur
þeirra njóti samfélagsþjónustu á
Íslandi sem borin er uppi af skatt-
greiðendum þar. Með þessari aug-
lýsingu hefur Eimskip væntanlega
ætlað að nýta sér umræðu und-
anfarið um sölu Búnaðarbankans
fyrir mörgum árum til helsta eig-
anda samkeppnisaðila
síns en sú vitneskja
hefur þó alltaf legið
fyrir frá því bankinn
var seldur. Ekki er til-
gangur minn með
þessari grein að verja
samkeppnisaðila Eim-
skips, langt því frá
enda væri býsna erfitt
að halda andlitinu við
slíka tilraun. Hins
vegar er rétt að hafa í
huga að hvorugur að-
ilinn er skárri en hinn
þegar kemur að samfélagslegri
ábyrgð. Báðir þessir aðilar láta sig
engu varða þótt þeir snuði íslenskt
samfélag á leið sinni til að hámarka
gróðann af þeirri starfsemi sem
þeir reka. Þrátt fyrir að megnið af
neysluvarningi Íslendinga sé flutt
til landsins með skipum beggja
þessara aðila er ekkert skipa
þeirra skráð með eignarhald á Ís-
landi. Verra er þó að báðir aðilar
nýta sér glufur í kerfinu og ráða
áhafnir sínar í gegnum færeysk
dótturfélög í þeim tilgangi að fá
tekjuskatt þeirra endurgreiddan.
Skattar af áhöfnum þessara skipa
skila sér því ekki til íslensks sam-
félags þótt áhafnir þeirra og fjöl-
skyldur njóti samfélagsþjónustu
hér á landi á kostnað samborgara
þeirra. Var þetta ekki prentvilla í
auglýsingunni? Átti þetta ekki að
vera kaldhæðnisleg ábyrgð? Rétt
er að benda á að lítil hollensk út-
gerð gerir út tvö skip sem er með
vikulegar siglingar til Íslands á
vegum íslensks flutningsaðila.
Áhafnir þessara skipa eru hol-
lenskar og eru skipin skráð þar.
Hvar ætli áhafnir þeirra skipa njóti
samfélagsþjónustu og hvar ætli
þær greiði skatta? Var þetta ein-
hvers konar aprílgabb Eimskips
eða eru menn þar á bæ virkilega
svona (staur)siðblindir?
Kaldhæðnisleg
ábyrgð Eimskips
Eftir Örn
Gunnlaugsson » Var þetta ekki prent-
villa í auglýsing-
unni? Átti þetta ekki
að vera kaldhæðnisleg
ábyrgð? Er siðblindan
svona yfirgengileg?
Örn Gunnlaugsson
Höfundur er atvinnurekandi.