Dagblaðið Vísir - DV - 05.01.2018, Blaðsíða 7

Helgarblað 5. janúar 2018 fréttir 7
sem ég þekki ekkert, sem leyfir
sér að segja ýmislegt. Eins og hvað
ég sé heppin miðað við aðra Ís-
lendinga,“ segir Steinunn.
Þú segist heyra það reglulega
frá fólki út í bæ og á netinu hvað
þú sért „heppin,“ hvað heldurðu að
fólk sé að meina með því?
„Að mér hafi verið bjargað frá
Indlandi sem á að vera svo slæm-
ur staður. En á móti því kemur að
ég fékk ekki að þekkja blóðforeldra
mína og ég hef ekki svör við spurn-
ingum sem brenna á mér.“
Hefurðu áhuga að finna blóð-
foreldra þína?
„Já, ég fékk að sjá ætt-
leiðingarskjölin mín um daginn
en í þeim er ekkert sem hægt er að
nota. Það stendur bara að ég hefði
verið gefin til ættleiðingar vegna
trúarlegra ástæðna. Í hindúisma
má ógift fólk ekki eignast barn og
ég held að það hafi verið ástæðan.“
Fannst þér erfitt sætta þig við að
þú gætir mögulega aldrei fundið
blóðforeldra þína?
„Ég held að ég sætti mig aldrei
við það. En ég læri að lifa með því.“
Ólíkir fordómar
„Foreldrar mínir hafa einnig upp-
lifað ákveðna fordóma. Sérstak-
lega þegar þau voru að fara að
ættleiða mig. Fólk í kringum þau
sagði: „Þið vitið að það fylgja þess-
um börnum félagsleg vandamál,
eruð þið tilbúin að glíma við það?“
Fólk var búið að ákveða fyrir fram
hvers konar barn ég myndi verða.
Foreldrar mínir hlustuðu ekkert á
þetta,“ segir Steinunn Anna.
„Margir vilja setja foreldra mína
í gæsalappir. Kalla þau „foreldra“
mína. En þetta eru mamma mín
og pabbi minn. Það hefur einnig
oft gerst að fólk spyrji þau hvort ég
tali íslensku. Sem mér finnst alltaf
jafn furðulegt.“
Þunglynd í kjölfar eineltis
Steinunni langar að verða sál-
fræðingur eða prestur, helst
sjúkrahússprestur. Hún var að
hefja nám við fjölbraut í Ármúla
eftir að hafa tekið pásu vegna veik-
inda.
„Ég hætti í skóla í eitt og hálft ár,
en ég var að glíma við þunglyndi og
kvíða. Andlegu veikindin ágerðust
vegna eineltisfordóma. Ég gat ekki
mætt lengur í skólann. Ég talaði
mikið við prest sem reyndist mér
afskaplega vel. Ég er byrjuð aft-
ur í skóla og er núna hálfnuð með
mína menntaskólagöngu.“
Yngri kynslóðin fordómafyllri
Finnur þú fyrir meiri fordómum
frá yngra eða eldra fólki?
„Ég myndi halda að það væru
meiri fordómar hjá yngra fólki.
Yngri kynslóðin er miskunnar-
lausari. Gamalt fólk er fast í sínu
og ég leyfi því bara að vera þannig.
Ég leyfi þessu að viðgangast þar til
börn verða níu til tíu ára. Eftir það
eiga þau að geta beitt rökhugsun.
Ég upplifi oft að foreldrar telja að
skólinn eigi að sjá um að ala upp
börnin en það skiptir máli hvern-
ig er talað um málin heima fyrir,“
segir Steinunn.
Steinunn segir að fólk þurfi að
gera sér grein fyrir mismunandi
aðstæðum annarra og hugsa sig
tvisvar um áður en það lætur eitt-
hvað út úr sér.
„Ég finn mikið fyrir fordómum
vegna hversu lítil ég er. Fólk held-
ur oft að ég sé barn og leyfir sér að
klípa í kinnar mínar. Það gleymist
að það séu ástæður fyrir öllu. Eins
og ég fæddist mikið fyrir tímann
og undir lélegum aðstæðum sem
ég veit ekkert um.“
Öll eins að innan
Hvað viltu að fólk viti um hvernig
það er að vera öðruvísi á Íslandi?
„Ég vil að fólk viti að við erum
öll eins gerð að innan. Af hverju
ætti sá einstaklingur sem er dökk-
ur á hörund að vera líklegri til að
fremja hryðjuverk en einhver ann-
ar. Varðandi hæð mína myndi ég
vilja að fólk myndi spyrja hvað ég
sé gömul frekar en að gera ráð fyr-
ir því að ég sé barn. Ég lendi oft í
því að fara á matsölustaði, með
lokk í nefinu og varalit, og fá af-
hentan barnamatseðil og litabók,“
segir Steinunn Anna og heldur
áfram:
„Ég reyni að fá fólk til að setja
sig í mín spor og spyr hvort það
myndi vilja að aðrir kæmu svona
fram við það. Hvernig því myndi
líða ef einhver myndi spyrja það
þessara spurninga. Þá biðst fólk
oftast afsökunar og segist ekki
„hafa hugsað svona langt.“ Mun-
um að fjölbreytileikinn er eina
raunhæfa viðmiðið.“ n
R
izza Fay Elíasdóttir er 24
ára Íslendingur. Hún var
tæplega tveggja ára þegar
hún flutti til Íslands.
Hún fór í leikskóla, grunnskóla
og framhaldsskóla á Íslandi og
stundar nú nám við Háskóla Ís-
lands. Rizza tekur virkan þátt í
félagslífinu í skólanum, er í ný-
sköpunar- og frumkvöðlanefnd
HÍ og er í Vöku, stúdentafélagi
HÍ. Rizza Fay ólst upp í Hafnar-
firði og býr þar enn.
DV ræddi við Rizzu Fay um
kynþáttafordóma á Íslandi og
hvernig er að vera brúnn Ís-
lendingur.
Komu heim með
tárin í augunum
Er eitthvað óvenju slæmt atvik
sem situr í þér?
„Ekki sem ég man sjálf eftir
en mamma sagði mér að þegar
ég og bróðir minn vorum yngri
þá lentum við í einelti. Eitt atvik
var mjög slæmt. Aðrir krakkar
voru að uppnefna okkur og kalla
okkur fordómafullum nöfnum.
Við komum bæði heim með tár-
in í augunum. En mamma, eins
og hún er, fór og reifst fyrir okk-
ar hönd. Talaði við skólastjór-
ann og stóð upp fyrir okkur. Eft-
ir þetta atvik kom ekkert svona
upp á aftur,“ segir Rizza Fay og
heldur áfram.
„Atvikið sem er mér örugg-
lega minnisstæðast gerðist í
miðbæ Reykjavíkur. Ég var með
vinkonu minni að ganga Lauga-
veginn. Skyndilega kallaði ein-
hver maður á mig og spurði af
hverju ég væri á Íslandi og öskr-
aði að ég ætti að fara heim. Ég
leit á manninn og hugsaði með
mér hvað í ósköpunum hann
væri að tala um. Ég var heima.
Ísland er „heima.“ Ég vissi fyrst
ekki að hann væri að tala við
mig, en ég leit í kringum mig og
sá engan annan. Þetta var mjög
skrýtið.“
„Talar góða íslensku“
Rizza Fay vinnur á kaffihúsi og
segir hún algengt að fólk komi
öðruvísi fram við hana en aðra
starfsmenn.
„Oftast er það eldra fólk sem
byrjar að tala við mig afskaplega
bjagaða ensku með íslenskum
hreim. Ég býð þeim góðan dag
á íslensku og spyr hvernig ég
geti aðstoðað. Einnig tek ég eft-
ir að viðskiptavinir hika oft við
að tala og bíða eftir að heyra mig
tala. En ég er líka með svo mikið
keppnisskap að ég reyni alltaf að
vera fyrst að bjóða góðan dag og
sýna að ég tali rosalega góða ís-
lensku,“ segir Rizza og hlær.
„Sumt samstarfsfólk mitt,
sem er ljósara en ég á hörund,
talar ekki íslensku og er að læra
íslensku. Það gerist oft að fólk
byrjar að tala við þau íslensku og
ég kem og aðstoða við afgreiðsl-
una. Viðskiptavinirnir verða oft
frekar hissa og segja „ó, talar þú
íslensku?“
Svo reyndar hef ég einu sinni
fengið að heyra frá eldri konu
sem ég var að afgreiða: „Þú tal-
ar mjög góða íslensku, svona
miðað við.“ Ég hugsaði með mér
„miðað við hvað?“ og tjáði kon-
unni að ég væri nú Íslendingur.“
Eldri kynslóðin fordómafyllri
„Fólk á það til að vera fljótt að
ákveða fyrirfram hvernig ég er
út frá nafninu mínu, en þar sem
ég er með erlent eiginnafn og
millinafn þá gengur stundum
fólk út frá því að ég tali ekki ís-
lensku. Ég varð mikið vör við
þetta þegar ég var í atvinnuleit
fyrir einhverju síðan. Ég fór í at-
vinnuviðtal og þá segir konan
sem var að taka viðtal við mig:
„Æ já, þú ert þessi með skrýtna
nafnið. Ég ætlaði ekkert að
lesa ferilskrána þína en svo sá
ég að þú værir Elías dóttir.“ Ég
varð kjaftstopp og ákvað að mig
langaði ekkert að vinna þarna
ef mér myndi bjóðast vinnan,
sem mér bauðst,“ segir Rizza
Fay.
Aðspurð hvort hún finni
mun á fordómum frá yngra
fólki eða eldra fólki svarar Rizza
játandi.
„Mér finnst mjög mikill mun-
ur á milli kynslóða, mér finnst
það eiginlega magnað. Ég finn
fyrir mikið meiri fordómum frá
eldra fólki heldur en yngra.“
Óþægilegar aðstæður
Rizza Fay segir það algengt að
fólk tali við hana ensku að fyrra
bragði, það sé þó algengara
þegar hún ferðast um landið
og mögulega hægt að rekja til
ferðamannastraumsins. „Ég skil
samt ekki af hverju það tíðkast
ekki að bjóða öllum góðan dag á
íslensku. Það er eitthvað svo töff
og séríslenskt hvernig við segj-
um góðan dag. Það er líka frekar
óþægilegt stundum þegar fólk
afgreiðir mig á ensku og ég geri
ráð fyrir að það sé erlent og tala
ensku á móti, svo talar það ís-
lensku við næsta kúnna,“ segir
Rizza Fay. n
„Ég hef ekki
svör við
spurningum sem
brenna á mér
Kallað á
eftir henni
að fara „heim“
Rizza Fay Elíasdóttir hefur fundið fyrir fordómum á Íslandi
M
Y
n
d
iR
S
ig
TR
Y
g
g
u
R
A
R
i