Fréttatíminn - 31.03.2017, Blaðsíða 14

14 | FRÉTTATÍMINN | FÖSTUDAGUR 31. MARS 2017
Hinn þýski Bernie
Sanders heitir
Martin Schulz
Í Berlín voru árið 2015 haldnar
4.959 skráðar mótmælasamkomur
– eða þrettán og hálf á dag. Höfuð-
borg Þýskalands virðist stundum
lifa á pólitískri meðvitund einni
saman – ef ekki aðgerðum, þá
röfli. Pólitík er hins vegar ekki
það sama og flokkapólitík. Þessa
dagana er rætt um pólitíska vakn-
ingu í Þýskalandi og átt við aukinn
áhuga á flokksstarfi: Stjórnmálin
snúa aftur, segir forsíðufyrirsögn
vikuritsins Die Zeit í liðinni viku –
undirfyrirsögn: Hæpið um Martin
Schulz – ungt fólk enduruppgötvar
flokkana. Ef Schulz er hinn þýski
Sanders, hver verður þá kanslari
næsta haust?
Haukur Már Helgason
ritstjorn@frettatiminn.is
Angela Merkel hefur ekki setið ein
að ríkisstjórn Þýskalands síðustu ár,
þó að þannig gæti það á stundum
litið út. Í landinu ríkir samsteypu-
stjórn flokks kristilegra demókrata,
CDU/CSU, og sósíaldemókrata, SPD.
Í haust verður kosið til Sambands-
þingsins og mynduð ný ríkisstjórn.
Fylgi öfgahægrisins er í rénun og
tvísýnt hvort AfD nær yfir fimm
prósenta þröskuldinn sem þarf til
að eignast fulltrúa á Sambands-
þinginu. Um leið færist stjórn-
málaumræðan frá draugagangin-
um hægra megin, til áþreifanlegri
spurninga.
Kristilegir demókratar njóta góðs
af árangri síðustu ára, í efnahags-
málum og á öðrum sviðum. Sósíald-
emókratar eru sagðir hafa fengið
fjölda mála framgengt í stjórnarsam-
starfinu, en fáir hafi hins vegar tekið
eftir því. Hefðinni samkvæmt væri
móttaka flóttafólks þeirra málefni
frekar en íhaldsins, en það er engu
að síður Merkel sem uppsker mesta
virðingu fyrir móttöku fordæma-
lauss fjölda flóttafólks á kjörtímabil-
inu – þrátt fyrir að stefnan hafi verið
umdeild má stuðningur við flótta-
fólk heita almennur í landinu: Tæp-
ur helmingur Þjóðverja lét á síðasta
ári fé af hendi rakna til stuðnings
flóttafólki, um fimmtungur tók þátt
í sjálfboðastarfi við móttöku flótta-
fólks.
Í von um bætta vígstöðu fyrir
kosningarnar í haust hefur Sigmar
Gabriel, formaður SPD gegnum
þetta kjörtímabil, vikið fyrir nýjum
formanni og kanslaraefni flokksins,
Martin Schulz. Við formannsskipt-
in rauk fylgi flokksins umsvifalaust
upp, um allt að tíu prósentustig, og
tóku álitsgjafar að ræða um „Schulz-
-áhrifin“: Hinn nýi, 61 árs gamli, for-
maður beisli áhuga ungs fólks á póli-
tík, ópólitískasta kynslóð kjósenda
fyrr og síðar sé nú loks, ef marka má
þýska vikuritið Die Zeit, að vakna
til vitundar um stærstu pólitísku
áskoranir frá seinni heimsstyrjöld
– hvernig fer hann að því?
Öskubuskusagan
Schulz er fæddur árið 1955, yngsti
sonur kaþólskrar húsmóður og CDU-
-meðlims, og lögreglumanns sem
kaus SPD, í 38.000 manna bæn-
um Würselen, Norðurrín-Vestfal-
íu. Þar býr Schulz enn. Hann gekk
í kaþólskan einkaskóla en sótti
námið ekki af kappi. Að eigin sögn
hafði hann mestan áhuga á fótbolta
og vildi verða atvinnuleikmaður.
Schulz er málamaður og talar, auk
þýsku, reiprennandi ensku, frönsku,
ítölsku, spænsku og hollensku. Ólíkt
Angelu Merkel, sem er doktor í eðlis-
efnafræði, lauk hann ekki stúd-
entsprófi og stundaði ekki háskóla-
nám, en sótti starfsnám við bóksölu
og bókaútgáfu.
„Ég var svín,“ sagði hann sjálfur
þegar hann kynnti ævisögu sína síð-
asta haust, um árin upp úr tvítugu,
þegar hann var virkur alkóhólisti.
Árið 1980 sneri Schulz við blaðinu,
24 ára gamall hætti að drekka og
hefur haldið bindindi síðan. Það að
hafa næstum farið í hundana segir
hann gagnast sér til að skilja ann-
að fólk og þau forréttindi sem hann
njóti í dag. „Hér væri engu fulltrúa-
lýðræði fyrir að fara ef þar störfuðu
aðeins fræðimenn,“ er haft eftir
honum.
Í ellefu ár, frá 1987 til 1998, var
Schulz bæjarstjóri í Würselen. Árið
1994 var hann kjörinn til Evrópu-
þingsins, þar sem hann gegndi
stöðu forseta lengst manna til þessa,
frá árinu 2012 þar til nú í febrúar.
Schulz þykir mælskur, beinskeyttur
og jafnvel fyndinn. Ólíkt fulltrúum
annarra stofnana Evrópusambands-
ins eru Evrópuþingmenn kjörn-
ir beinni kosningu af almenningi.
Schulz hefur byggt á því umboði til
að birtast kjósendum sem fulltrúi
fólksins andspænis skrifræðisbákn-
inu. Þegar þingmenn kusu hann í
embætti þingforseta, árið 2012, lýsti
hann vilja til að gera embættið sýni-
legra en áður: Þingið ætti að verða
vettvangur opinberra átaka um
stefnu sambandsins. Það gekk að
miklu leyti eftir.
Stefnan í mjög grófum dráttum
Fyrir kosningarnar framundan telst
það kostur við Schulz að vera nýr
í stjórnmálum Sambandslýðveldis-
ins og hafa ekki persónulega tekið
þátt í samsteypustjórnum Merkel.
Engu að síður verður áskorun að að-
greina flokkinn skýrt frá Kristileg-
um demókrötum. Í fjölmörgum mál-
um eru Schulz og Merkel samstiga.
Schulz er einarður Evrópusinni:
„Ég er sannfærður um að versti
dagur Evrópusamrunans er betri
en besti dagurinn í Evrópu þjóðern-
issinnanna“ sagði hann í ræðu við
London School of Economics eftir
Brexit-atkvæðagreiðslu síðasta árs.
Hann talar fyrir skyldu Evrópulanda
til að taka sameiginlega á móti flótta-
fólki. Hann er hlynntur viðskipta-
þvingunum gegn Rússlandi og tek-
ur enn harðar í árinni gegn Trump
en Merkel hefur gert til þessa, sem
hann segir „ógn við lýðræðið“, er
leiki sér að öryggi Vesturlanda með
„óamerískri“ stefnu.
En þetta eru utanríkismál. Ef
kratarnir sækja í sig veðrið í næstu
kosningum verður það til marks
um að Schulz hafi tekist að skerpa
afstöðumun flokkanna innanlands,
einkum til velferðar – eða réttlætis,
eins og Schulz orðar það oftar. Fylgi
SPD hefur verið í sögulegu lágmarki
frá því að Gerhard Schröder, formað-
ur flokksins og kanslari um alda-
mót, átti frumkvæði að niðurskurði
félagsbóta, örorkubóta og annarra
þátta þýska velferðarkerfisins.
Agenda 2010 nefndi hann aðgerð-
irnar. Ósætti ýmissa flokksmanna
við niðurskurðinn bar samstöðuna
innan flokksins ofurliði og árið 2005
gengu vinstrisinnaðri meðlimir SPD
til liðs við nýjan flokk, Die Linke, eða
Vinstrið, sem þeir stofnuðu í sam-
starfi við fyrrum meðlimi austur-
-þýska sósíalistaflokksins. SPD hefur
ekki náð sér á strik síðan. Schulz hóf
kosningabaráttu sína í febrúar á því
að heita að snúa við blaðinu, skera
upp herör gegn „meginstraumi ný-
frjálshyggjunnar“ eins hann hefði
birst í aðgerðum Schröders, og segja
Agenda 2010 vera mistök sem nú
þurfi að leiðrétta.
Hálft ár til kosninga
Þegar Sigmar Gabriel steig úr for-
mannsembætti til að hleypa Schulz
að, nú í mars, þótti heimspekingn-
um Jürgen Habermas honum farast
það svo vel úr hendi að hann sendi
Gabriel SMS-skilaboð til að hrósa
honum fyrir. Stöðu Habermas verð-
ur kannski helst líkt við stöðu Páls
Skúlasonar heitins á Íslandi en hlið-
stæðan nær skammt þar sem heim-
spekingar eru fyrirferðarmeiri í
þýskum stjórnmálum en íslensk-
um: Ráðamenn fagna þeim sem
setja saman hugmyndir með minni
skarkala en Nietzsche eða Marx.
Ekki fylgir sögunni hvort Habermas
lýkur oft lofsorði á stjórnmálamenn
með smáskilaboðum, en einhverjir
sögðu það markvert um stöðu sós-
íaldemókrata síðustu ár að það sem
heimspekingurinn hrósar leiðtoga
þeirra fyrir sé hversu vel hann stigi
til hliðar.
Beint eftir formannsskiptin stökk
stuðningur við SPD úr 25 prósent-
um, hefðbundnu fylgi síðustu ára,
upp til jafns við fylgi Kristilegra
demókrata. CDU/CSU fær 32 pró-
sent atkvæða, samkvæmt síðustu
könnun þýska ríkissjónvarpsins
ARD, en SPD 31 prósent. Frammi
fyrir ólíkindatíð Trumps og Brex-
it þykir líklegt að fyrir kosningar
leggi CDU áherslu á reynslu Mer-
kel af pólitískri krísustjórnun. Enn
bendir flest til að þau skilaboð rati
heim og Merkel takist á hendur sitt
fjórða kjörtímabil. Í nýafstöðnum
þingkosningum í Saarlandi reyndust
Schulz-áhrifin öllu minni en kann-
anir gáfu til kynna: SPD tapaði einu
prósentustigi milli kosninga og CDU
vann afar öruggan sigur. Kosið verð-
ur til sambandsþingsins 24. septem-
ber. Schulz og félagar hafa hálft ár til
stefnu til að sannfæra kjósendur um
að samsteypustjórnin sem þeir hafa
tilheyrt síðustu fjögur ár sé hreint
ekki nógu góð.
„Við formannsskiptin rauk
fylgi flokksins umsvifa-
laust upp, um allt að tíu
prósentustig, og tóku
álitsgjafar að ræða um
„Schulz-áhrifin.“