Morgunblaðið - 05.10.2017, Síða 82

82 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 5. OKTÓBER 2017
Klettagörðum 5, 104 Reykjavík | stolpigamar@stolpigamar.is
Gámaleiga
Er gámur lausnin fyrir þig?
Við getum líka geymt gáminn fyrir þig
568 0100
stolpigamar.is
HAFÐU
SAMBAND
Búslóðageymsla z Árstíðabundinn lager z Lager z Sumar-/vetrarvörur
Frystigeymsla z Kæligeymsla z Leiga til skemmri eða lengri tíma
Hreistur er önnur ljóðabókBubba; Öskraðu gat ámyrkrið kom út 2015.Þessar bækur kallast á
og ljóðin í Hreistri eru efnislega fjær
í tíma. Í fyrri bókinni er tekist á við
fíknina, í Hreistri er ljóðmælandinn
verkamaður sem býr í verbúð í litlu
þorpi og sukkar milli þess sem hann
vinnur í frystihúsinu og skýst á sjó;
dagur og nótt frjósa saman.
Í Hreistri eru
69 ljóð á ótölusett-
um síðum, öll í
frjálsu formi, án
greinarmerkja og
hástafa. Bókin
hefst á skáletruðu
erindi og lýkur á
öðru slíku, öðrum
fimm er skeytt
inn á jafnmörgum
stöðum og lýsa
vikulangri and-
vöku þar sem
ljóðmælandinn er einn og einmana
þótt einhver „þú“ komi þar við sögu
til huggunar. Lokaorð bókarinnar
eru úr gamalli þulu: „Grágæsa móðir
ljáðu mér vængi / svo ég geti flogið“
og væntanlega höndlað frelsið. Fyrir
ljóðunum fer lína úr Þorpinu eftir
Jón úr Vör: „En þorpið fer með þér
alla leið.“ Og hvernig er þetta þorp:
„lágreist húsin hvítmáluð / með græn
og rauð þök / og barnavagna fyrir ut-
an // kirkjan félagsheimilið bryggjan
/ kaupfélagið frystihúsið // og verbúð-
in skellótt einsemd á tanganum“ (69).
Fjöllin eru allt um kring: „líkt og óp
úr iðrum jarðar / rísa þau grásvört
með hörkuleg andlit // úfin og veðruð
með vetrargráa skugga / svo brött að
við hættum að horfa // sama hvernig
maður sneri / augu þeirra voru alltaf
föst milli herðablaðanna“ (1). Það er
að jafnaði dimmt yfir þorpinu, birtan
grá, fjörðurinn yfirleitt úfinn, öld-
urnar skella á þorpinu, vindurinn
napur; í fáum orðum sagt: umhverfið
er kuldalegt: „fjörugrjótið undir
glæru svelli / svarthvít auðnin með
sinustrá / og frosinn sjóndeildar-
hring“ (14), „í þúsund fokkera fjar-
lægð / var borgin sem við höfðum flú-
ið“ (40).
Ljóðin spanna einn vetur í lífi ljóð-
mælandans, hann kemur að hausti í
þorpið, stefnir suður í vertíðarlok í
maí. Ljóðmælandinn er oft ágengur,
ávarpar lesandann, „frostblá augu
tóku þig í fangið“ (9) og víðar. Hér er
ort um fremur innantómt og hrátt líf í
verbúðinni og frystihúsinu, vélræn
vinnubrögð, sukk, nauðgun, partí,
kynlíf, baráttuna við sjóinn, fórnir
o.fl. Lífið í þorpinu snýst um fiskinn
en það eru blikur á lofti: „verbúðin
var deyjandi heimur / kvótinn lá fyrir
utan í dýpinu / kafbátur með útvalda
innanborðs / sem brátt mundi stíga á
land og eigna sér það“ (25); „nútím-
inn var á leiðinni með opinn kjaftinn /
að rista þorpið á hol svo kvótinn vall
út“ (69). Vinnan er köld og fátt til
gleði: „ríkistónlistin barst frá hátal-
ara sem hékk niður úr loftinu / torf-
bæjarraddir fluttu dánartilkynningar
/ og jarðarförin var fyrr en varði
komin inn til okkar“ (40). Í mötuneyt-
inu lá svört kubbasteikin „á disknum
/ eins og svikið loforð sem nagaði aft-
anaf launum okkar“ (59). 69. ljóð
hefst á hnyttinni mynd: „ennþá var
útvarpið lokað inní veröld afa og
ömmu / með sína dimmu klassík sem
ferjaði þunglyndið / yfir ófærar heið-
ar í eyru okkar sem stóðum vaktina /
og biðum eftir óskalögum lífsins“.
Vísunum er beitt hugvitssamlega:
„við örkuðum hreisturslóðann frá
verbúðinni / fram þjáðir menn í lek-
um bússum / til fundar við enn eitt
tonnið af þorski“ (53); „hvítu mávar
segið þið henni / að gulir goggar
höggvi ótt og títt í sjórekið hold /
marflærnar eru veislubúnar“ (65);
„aldrei vaknaðir þú við vinnuharðan
lófa / lagðan á koll þinn“ (24). Hér
hljómar Led Zeppelin og Jimmy
Plant, Leonard Cohen og Dylan
syngja í takt við drungann eða til að
yfirgnæfa kroppinbakinn sem ræður
ríkjum í verbúðinni. Yfir öllu er
myrkur og tónninn er dimmur;
hvernig er lífið ef það er „eins og
þvottur á snúru í úrhelli“? Undir lok-
in bregður fyrir birtu, „sjórinn varð
þakinn demöntum / blátt varð blárra
en blátt“ (67). Hreistur merkir m.a.
þunnar skaraðar beinflögur á roði
fiska og þeir sem hafa unnið í fiski
vita hvað það loðir lengi við hendur
og fatnað; menn skafa hreistur af
fiski fyrir matreiðslu. Kannski er það
hér tákn fyrir hrjúfleika vinnunnar.
Verbúð merkir bókstaflega sjóbúð,
bústaður í verstöð og hæglega má líta
á verbúðina sem athvarf manns í ver-
öldinni sem bætir þá nýrri vídd við
ljóðin; verbúðin er þá hluti fyrir heild.
Þessi bók er grípandi og Bubbi
málar veröld þorpsins býsna gráa; í
Þorpi Jóns úr Vör ríkir hins vegar
seiðandi söknuður því höfundur horf-
ir á gamalt svið úr fjarska, beiskjan
er grafin. Víða er vel að orði komist
eins og sjá má hér að ofan og sums
staðar með ágætum. Á hinn bóginn
er efnið býsna þrúgandi og ljóðin ívið
of mörg. Útlit bókarinnar er snot-
urlega hannað með svo fínlega teikn-
uðum hreisturplötum að stingur
kannski í stúf við kaldan hráslaga
bókarinnar.
Myrkrið á tanganum
Morgunblaðið/Einar Falur
Ljóðabók
Hreistur bbbmn
Eftir Bubba Morthens.
69 ljóð, kilja. 70 bls.
Mál og menning 2017.
SÖLVI SVEINSSON
BÆKUR
Grá veröld „Þessi bók
er grípandi og Bubbi
málar veröld þorpsins
býsna gráa,“ skrifar
gagnrýnandi um
Hreistur, nýja ljóða-
bók Bubba Morthens.
Á Alþjóðlegri kvikmyndahátíð í
Reykjavík, RIFF, sem nú stendur yf-
ir og lýkur á sunnudag, er sérstakur
flokkur nefndur Through the Eyes of
Others, eða Með annarra augum, en í
honum eru sýndar sex stuttmyndir,
bæði leiknar og heimildarmyndir, og
ein þeirra sem fellur í síðarnefnda
flokkin er Seeker en hún fjallar um
Eymund Kjeld, menntaðan tónlistar-
mann sem glímir við hreyfitauga-
hrörnunarsjúkdóminn MND.
Eymundur stofnaði árið 2011
karlakórinn Oneness-Dream til að
flytja lög eftir indverska friðar- og
andlega leiðtogann Sri Chinmoy um
allan heim þar sem fólk kemur saman
til að iðka trú sína og hugleiðslu.
Eymundur greindist með MND fyrir
13 árum og hefur því ekki getað sung-
ið með kórnum en hefur samt sem áð-
ur tekið þátt í tónleikaferðalögum
hans.
Skrásetti tónleikaferð kórsins
Höfundur Seeker er Sanjay Rawal,
indversk-bandarískur kvikmynda-
gerðarmaður sem býr í New York og
hefur m.a. gert verðlaunaheimild-
armyndina Food Chains frá árinu
2014 sem var framleidd af bandarísku
leikkonunni Evu Longoria og banda-
ríska blaðamanninum og rithöfund-
inum Eric Schlosser en þulur mynd-
arinnar er bandaríski leikarinn
Forest Whitaker. Sú mynd var frum-
sýnd sama ár á alþjóðlegu kvik-
myndahátíðinni í Berlín, dreift af
Screen Media og Netflix og hefur
hlotið fjölda verðlauna.
Rawal frétti af Eymundi og kórn-
um og slóst í för með kórnum á tón-
leikaferð hans um Toscana á Ítalíu
fyrr á þessu ári og safnaði efni í stutt-
myndina Seeker sem nú má sjá á
RIFF en síðasta sýning á henni verð-
ur á laugardaginn kl. 11.30 í Norræna
húsinu, að Eymundi og kórnum við-
stöddum. Á sunnudaginn mun kórinn
þá halda útgáfutónleika kl. 17 í Frí-
kirkjunni í Reykjavík í tilefni af út-
gáfu geisladisks sem tekinn var upp á
tónleikaferðalaginu á Ítalíu. Aðgang-
ur að tónleikunum er ókeypis.
Stuttmynd um Eymund og karlakór hans á RIFF
Í Toscana Eymundur Kjeld í heimildarstuttmyndinni Seeker.