Morgunblaðið - 11.12.2017, Blaðsíða 13

Þægur Hrúturinn er grafkyrr ef bóndinn kann á honum tökin.
um, Gunnari Sigurði Jósteinssyni frá
Húsavík. Jón er mikið einn í rún-
ingnum og það er töluvert verk á
stóru fjárbúið að rýja allt féð, draga
sjálfur, leggja, klippa og setja svo ull-
ina í poka auk þess að meta hana. Jón
hefur farið á ullarmatsnámskeið og
það er ekki sama í hvaða sekk ullin
fer því flokkarnir eru misjafnir að
gæðum.
Tekur hrútana á sálfræðinni
Jón á marga hrúta og hefur
stundað ræktunarstarf um langt ára-
bil. Það var því nokkur handagangur
í öskjunni þegar þeir frændur í Ár-
holti tóku til við að rýja stóru hrútana
eins og þeir eru stundum kallaðir í
daglegu tali. Sumir þeirra voru alveg
grafkyrrir og hlýddu öllu því sem átti
að gera, en aðrir reyndu aðeins að
stimpast og því var heldur erfiðara
að eiga við þá. Þá draup svitinn af
mönnum og því var nauðsynlegt að
anda aðeins á milli þess sem byrjað
var á næsta hrúti.
Hins vegar hefur Jón alveg ótrú-
legt lag á þessum stóru skepnum og
rúningurinn gekk ótrúlega hratt.
Hann segir að best sé að taka hrút-
ana á sálfræðinni og láta þá finna það
vald sem rúningsmaðurinn hefur
meðan klippt er. Það er ekki lítil ull
sem kemur af einum stórum hrúti og
hrútarnir eru steinhissa þegar þeir sjá
sjálfa sig og aðra hrúta í nýjum bún-
ingi eftir klippinguna. Þá er eins og
þeir þekkist varla og byrja jafnvel að
stanga hver annan við þessi sérkenni-
legu umskipti sem rúningurinn er.
Gaman að taka í bakið og lærin
Hrútaskráin sem nýlega kom út
ber vott um það að það hafa orðið
miklar framfarir í fjárstofninum á Ís-
landi og þar getur að líta marga glæsi-
lega hrúta sem valdir hafa verið til
framhaldsræktunar. Með ómskoð-
unum, þ.e. að mæla bæði fitu og
vöðva með tölvu, hefur kynbótastarf-
inu verið gjörbylt, en hér áður fyrr
voru fjárbændurnir bara með hend-
urnar og málband í hendi til þess að
meta gæðin. Þá tíðkaðist að taka í
bak með höndunum, þreifa bol og
bringu, mæla brjóstmál með mál-
bandi og mæla þykkt lærvöðvans
með hendinni. Þá spillti ekki fyrir ef
ullin var síð stór kápa sem hrúturinn
dró eftir jörðinni. Hrútasýningar
voru skemmtilegar sveitasamkomur
og það var fjör í fjárhúsunum þegar
allir hrútar sveitarinnar og allir
bændur voru þar samankomnir.
Ærfeður og sláturfjárfeður
Alltaf hefur verið misjafnt hvað
það er sem bændur leggja áherslu á
við val á góðum hrútum. Sumir vilja
góða ærfeður en aðrir vilja góða slát-
urfjárfeður. Það er því oft vandi að
velja og stundum hafa litir áhrif á það
hvað menn gera. Margir segja að
dökku hrútarnir hér á landi hafi tekið
miklum framförum á síðustu árum og
litskrúðugt fé er ekki lengur bara
barnafé. Þar eru innan um mjög góð-
ir einstaklingar og sumir dökkir
hrútar hafa skorað mjög hátt hvað
varðar kynbótaeinkunn. Hjá Jóni í
Árholti hefur dökka fénu aðeins
fjölgað, en áður fyrr var áherslan
mest á hvítu hrútana sem gáfu ein-
ungis hvít lömb af sér. Hrútar hafa
lengi heillað bændur og víst er að
þeir eru fagur fénaður sem fangar at-
hygli ferðamanna og margra ann-
arra.
Hissa Hrúturinn þekkir ekki alltaf sjálfan sig og aðra hrúta eftir rúning.
Ullarreyfi Gunnar Sigurður með reyfið af hrútnum sem oft er mjög stórt.
Klipptur Klippingin tekur tíma og hrúturinn þarf að taka á þolinmæðinni.
DAGLEGT LÍF 13
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 11. DESEMBER 2017
Mest seldu ofnar
á Norðurlöndum
áreiðanlegur hitagjafi
10 ára ábyrgð
Draghálsi 14 - 16 · Sími 4 12 12 00 · www.isleifur.is
Við árslok 1913 voru sauð-
fjárkynbótabúin hér á landi 9
alls. Kynbótabúin nutu styrks
frá Búnaðarfélagi Íslands og
var styrkurinn venjulega 200
kr. á þáverandi gengi á móti
100 kr. frá viðkomandi sýslu
eða hreppum innan sýslunnar.
Fjárstofn búanna var 35-40
ær og voru búin skyldug til að
viðhalda og endurnýja stofninn
og bæta hann. Þá áttu búin að
gefa árlega skýrslu um starf-
semi sína. Aðaltilgangur þess-
ara kynbótabúa var að ala upp
hrúta handa bændum og öðr-
um fjáreigendum til kynbóta
og sömuleiðis gimbrar eftir því
sem við varð komið. Hrútarnir
voru seldir veturgamlir að
haustinu á uppboði sem var
fyrirfram auglýst svo að al-
menningur ætti þess kost að
sjá hrútana og eignast þá ef
því var að skipta. Nokkur
skortur var á lambhrútum á
dögum kynbótabúanna.
Á Norðurlandi voru rekin
fjögur bú með þessum hætti
en það voru Leifsstaðabúið í
Eyjafirði, Eyhildarholtsbúið í
Skagafirði, Auðunarstaðabúið í
V-Húnavatnssýslu og Reykja-
dalsbúið í S-Þing. Þetta var
tímabil bjartsýni í sauð-
fjárrækt.
Tímabil
bjartsýni
SAUÐFJÁRKYNBÓTABÚ
Geðslag hrúta er mjög
misjafnt og margir
þeirra eru mikil gæludýr
sem vilja láta klappa
sér á milli hornanna eða
á bak við eyrun.