Morgunblaðið - 11.12.2017, Blaðsíða 18

Flugfélag Íslands,
sem hefur vaxið og
þróast upp í mikla sam-
steypu er kallar sig Ice-
landair Group, varð
strax í upphafi eitt af
óskabörnum Íslands.
Það gjörbreytti
tengslum okkar við út-
lönd, gerði okkur nán-
ast að heimsborgurum.
Við höfum notið frá-
bærrar framtíðarsýnar brautryðj-
endanna og þess hæfa fólks sem fé-
lagið hefur notið.
Ég hef dáðst að stuðningi þess við
margs konar starf. Þar snerta mig
dýpst boðsferðir félagsins með veik
börn og aðstandendur þeirra. Þar er
vottur um göfugan hug, mjög í anda
Arnar Johnson, sem var einn af frum-
kvöðlunum og andlit félagsins út á við
fyrstu áratugina.
Á hans tíð þótti sjálfsagt að leita
hamingjunnar sér og samfélagi sínu
til góðs. Hann náði miklum árangri í
þem efnum.
Þannig hefur reynsla mín verið af
Icelandair Group, en nú er annað
hljóð komið í strokkinn. Nú er krafan
miklu hærri um rétt hvers manns og
félags að eignast hamingjuna hvað
sem það kostar. Sú ágenga hugsun
ryður sér til rúms æ víðar í þjóðlífi
okkar. Afleiðingin er að ófullnægjan
eykst, ágirndin, öfundin, kapphlaupið
um lífsgæðin, en lífshamingjan sjálf
fellur í skuggann.
Þetta er augljóst í baráttunni fyrir
varðveislu hins forna Víkurgarðs.
Icelandair Group er eigandi fast-
eignanna á Landsímareit að hálfu á
móti Dalsnesi ehf., og Icelandair Hot-
els verðandi rekstraraðili. Þessi félög
leggja nú allt kapp á að eyðileggja
einar merkustu menningarminjar
höfuðborgarinnar. Ekki bætir það úr
skák að mest af fénu sem á að nota til
þessa, mun koma frá lífeyrissjóðum
landsmanna.
Á heimasíðu Icelandair Hotels
segjast þau „kappkosta
að sýna ábyrgð gagn-
vart samfélaginu og
umhverfinu. Við viljum
hafa samfélagsábyrgð
að leiðarljósi og leggj-
um áherslu á umhverf-
isvernd.“
Án efa hafa umrædd
félög ekki þekkt sögu
byggingarreitsins þeg-
ar sótt var um bygging-
arleyfi. En nú er flest-
um ljóst orðið að byggja
á í einum merkasta kirkjugarði lands-
ins. Slíkt er lagabrot, þannig að hótel
á þessum stað yrði þjóðarskömm.
Eigum við að trúa því að eitt af
óskabörnum þjóðarinnar, með svo
fagra stefnuskrá, sem að framan
greinir, ætli sér að starfa í þessum
anda og framkvæma áætlanir sínar
um byggingar í þjóðhelgum friðar-
reit? Þetta mál er nú þegar orðið
mjög umtalað, er að fara til umsagnar
UNESCO Menningarmálastofnunar
Sameinuðu þjóðanna og á trúlega eft-
ir að fara fyrir dómstóla. Vill Ice-
landair Group gæta heiðurs síns og
alþjóðlegs orðspors með því að halda
sig að réttum upplýsingum um bygg-
ingarstaðinn eða halda út í ófyr-
irsjáanlegt moldviðri og setja óafmá-
anlegan blett á skjöld sinn með
byggingu á þessum viðkvæma stað?
Það væri varla í anda frumherjanna.
Eftir Þóri
Stephensen
»Eigum við að trúa
því að eitt af óska-
börnum þjóðarinnar ...
ætli sér að starfa í
þessum anda og fram-
kvæma áætlanir sínar
um byggingar í þjóð-
helgum friðarreit?
Þórir Stephensen
Höfundur er fyrrverandi
dómkirkjuprestur og staðarhaldari
í Viðey.
Hefur Icelandair
Group gleymt
hugsjónum sínum?
18 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 11. DESEMBER 2017
Ég sé mig knúinn til
að segja nokkur orð
vegna þeirrar atburða-
rásar sem hefur orðið
vegna þáttarins Kveiks
sem er á dagskrá RÚV.
Þátturinn sem um
ræðir fjallaði um brott-
kast á fiski. Þar leyfðu
sér tveir menn, þeir
Trausti Gylfason og
Helgi Seljan, að taka af
lífi eina öflugustu frystitogaraáhöfn
á Íslandi, annar rekinn áfram af
hefnigirni vegna uppsagnar, hinn að
gera góða söluvöru. Togarinn sem
um ræddi er Kleifaberg RE-70 þar
sem undirritaður var Baader-maður
í 20 ár en er nýlega hættur störfum
þar um borð. Hef ég þar af leiðandi
engra hagsmuna að gæta en vil verja
heiður þeirra sóma-
manna sem eru mínir
fyrrverandi skips-
félagar og mín önnur
fjölskylda í 20 ár. Að
vega svona að starfs-
heiðri Víðis Jónssonar,
sem verið hefur einn
aflamesti skipstjóri
landsins frá því hann
settist í skipstjórn-
arstólinn, finnst mér
viðbjóðslegt og get sagt
eiðsvarinn að á þeim 20
árum sem hann var
minn yfirmaður gaf hann aldrei
skipun um að henda fiski til að geta
fyllt á vinnsluna aftur, eins og fjallað
var um í umræddum þætti.
Með þessu bréfi er ég ekki að rétt-
læta brottkast á fiski ef það á sér
stað. Ég er alveg tilbúinn að taka
umræðu um þau mál hvar og hve-
nær sem er, eins og t.d. það hvers
vegna ég fæ stjórnvaldssekt fyrir að
koma með of mikið af aukafiski í
land úr grásleppunetunum.
Að lokum segi ég „áfram Kleifa-
berg“ þið eruð ekki þeir drullusokk-
ar, eins og Heiðrún Lind vogaði sér
að kalla okkur.
Eftir Ríkharð
Lúðvíksson » Að vega svona að
starfsheiðri Víðis
Jónssonar, sem verið
hefur einn aflamesti
skipstjóri landsins frá
því hann settist í skip-
stjórnarstólinn, finnst
mér viðbjóðslegt.
Ríkharð Lúðvíksson
Höfundur er Baader-maður.
Vegið að starfsheiðri manna
Nú þegar ríkisstjórn
Katrínar Jakobsdóttur
tekur völdin er rétt að
minna hana á eftirfar-
andi mál sem skipta
eldri borgara og barna-
fjölskyldur miklu máli.
Í fyrsta lagi er virð-
isaukaskattur á lyfseð-
ilsskyld lyf hæstur hér
á landi af öllum
Evrópulöndum, tæp
25%. Þrjú lönd Evrópu, Svíþjóð,
Malta og England, hafa engan vsk. á
slík lyf. Mér finnst þessi virð-
isaukaskattur algjör hneisa. Ég
skora á ríkisstjórnina að sýna nú
hug sinn í þessu réttlætismáli og
leiðrétta þetta mál. Það er mikið
réttætismál fyrir eldri borgara og
barnafjölskyldur sem eru þeir að-
ilar, að ég tel, sem nota mest af lyf-
seðilsskyldum lyfjum hér á landi.
Annað sanngirnis-
mál tel ég vera að eldri
borgarar njóti sömu réttinda við
verðlagningu hjá tannlæknum og
börn hér á landi. Ég er sannfærður
um að margir eldri borgarar fara
ekki til tannlækna vegna þess kostn-
aðar sem því fylgir. Ég skora á nýja
og bjartsýna ríkisstjórn að taka
þessi mál til úrlausnar nú þegar.
Eftir Jón Kr.
Óskarsson
Jón Kr. Óskarsson
» Tel ég sann-
girnismál að
eldri borgarar
njóti sömu rétt-
inda við verð-
lagningu hjá
tannlæknum
og börn.
Höfundur er áhugamaður um
málefni eldri borgara.
Eldri borgarar
skildir eftir
Stjórnarformaður
Frjálsa lífeyrissjóðsins,
Ásgeir Thoroddsen,
flutti í Morgunblaðinu
afstöðu sína til umfjöll-
unar minnar í blaðinu
um tengsl Arion banka
og Frjálsa og hvernig
Frjálsi stóð að lánveit-
ingum og hlutabréfa-
kaupum í United Sili-
con sem nú er víst
tapað. Það kom mér svo sem ekki á
óvart að Ásgeir, sem hefur setið um
langt árabil í stjórn Frjálsa sem
fulltrúi Kaupþings banka sáluga, og
eftir fall hans samkvæmt tilnefningu
Arion banka, skyldi forðast að fjalla
um kjarnann í minni umfjöllun.
Það er út af fyrir sig áhyggjuefni
fyrir sjóðfélagana að stjórnar-
formaður Frjálsa telji fjárfestingu
sjóðsins í United Silicon ekki um-
ræðuverða og amist við gagnrýni á
því að sjóðnum skuli varnað að eiga
viðskipti við önnur fjámálafyrirtæki
en Arion banka. Ég hefði þó fyrir
fram talið að hann myndi taka fegins
hendi ábendingum sjóðfélaga um að
fara bæri varlega með fé sjóðsins og
gætt skyldi hagsmuna hans og sjálf-
stæðis í hvívetna enda ber stjórn
Frjálsa lögum samkvæmt að gæta
hagsmuna sjóðfélaganna en ekki
annarra. Ekki síður mátti vænta
slíkra viðbragða fyrir þær sakir að
sem fyrrverandi stjórnarmaður í
Kaupþingi, og raunar um tíma
stjórnarformaður þess banka, er Ás-
geiri vafalítið vel kunnugt um að
dómstólar hafa eftir bankahrunið
lagt línur um forsvaranleg vinnu-
brögð við mat á ýmsum lánveitingum
og öðrum fjárfestingarákvörðunum
stjórnenda fjármálafyrirtækja, með-
al annars tiltekinna stjórnenda
Kaupþings á þeim tíma sem Ásgeir
sat í stjórn Kaupþings.
Gagnrýni mína á fjárfestingar
Frjálsa í United Silicon afgreiðir Ás-
geir með þeim ummælum að stund-
um væri það bara þannig að ýmsar
fjárfestingar lífeyrissjóða tapist,
svona eins og gengur. Í stað þess að
viðurkenna að e.t.v. hafi verið mis-
ráðið af sjóðnum að elta þessa fjár-
festingarkosti sem Arion banki bauð
honum upp á í United Silicon, þá
reynir stjórnarformaðurinn að slá
ryki í augu fólks með því að vísa til
góðs árangurs Frjálsa í fortíðinni og
skreyta hann þeim fjöðrum að sjóð-
urinn hafi í fyrra verið tilnefndur sem
„besti lífeyrissjóður í Evrópu“ um
árabil af „fagtímaritinu IPE“, eins og
það skipti einhverju máli um það
hvort faglega hafi verið staðið að fjár-
festingum sjóðsins í United Silicon.
Öllum sem þekkja eitthvað til mark-
aðssetningar erlendra
fagtímarita er hins veg-
ar ljóst að slíkar vegtyll-
ur eins og þá sem
stjórnarfomaðurinn vís-
ar til má kaupa fyrir
hæfilegt verð og eru
ekki gæðastimpill sem
mark er á takandi.
Kjarni gagnrýni
minnar er einfaldlega sá
að óeðlileg hags-
munatengsl Frjálsa og
Arion banka hafi leitt til
glórulausrar fjárfestingar sjóðsins í
United Silicon. Á meðan Frjálsa er
að miklu leyti stjórnað af Arion
banka sem hefur sérstaka hagsmuni
af því að tryggja sér einkarétt á
fjárfestingarstarfsemi sjóðsins, getur
hann vart talist vera sjálfstæður. Það
er augljóslega ekki í þágu hagsmuna
Frjálsa eða sjóðfélaga hans að úti-
loka samstarf sjóðsins við aðrar fjár-
málastofnanir en Arion banka. Ég
efast raunar um að nokkur annar líf-
eyrissjóður sé settur undir viðlíka
takmarkanir í sinni starfsemi og
Frjálsi að þessu leyti og stórundar-
legt að ekki sé girt fyrir svona bola-
brögð í lögum um lífeyrissjóði.
Út af fyrir sig er það rétt hjá
stjórnarformanni Frjálsa að fjárfest-
ingar lífeyrissjóða sem annarra geta
tapast, af ýmsum ástæðum. Oft er
ekkert við tapi að segja ef að öllu hef-
ur verið rétt staðið. Stundum er hins
vegar full ástæða til að leita skýringa
á tapinu. Til þess að lágmarka tapsá-
hættu af fjárfestingum skiptir mestu
máli að staðið sé með slíkum hætti að
fjárfestingarákvörðun að gætt sé fag-
legra sjónarmiða; að gengið sé úr
skugga um fullnægjandi endur-
greiðslugetu lántaka áður en veitt
eru sérlega há lán og að trygging-
argildi veða sé viðunandi. Sömuleiðis,
að fjárfesting í hlutabréfum fyrir
stórfé hafi í raun verið þess virði á
þeim tíma þegar fé var lagt út til
hennar. Á þessum grunni er fyllilega
réttmætt að leita eftir skýringum hjá
Frjálsa um fjárfestinguna í United
Silicon. Því hefur enn ekki verið svar-
að efnislega hvernig Kísill III, félag
með neikvætt eigið fé og engan
rekstur, gat talist hafa fullnægjandi
endurgreiðslugetu á láni Frjálsa upp
á hátt í milljarð króna eða hvernig
hlutabréf þess í United Silicon gátu
talist viðunandi trygging fyrir endur-
greiðslu lánsins.
Skýra leiðbeiningu um hvernig
ekki skuli bera sig að við ráðstöfun á
fé sem stjórnendum fjármálafyrir-
tækja er trúað fyrir má til dæmis
hafa af dómi Hæstaréttar í málinu nr.
498/2015, máli ákæruvaldsins gegn
nokkrum stjórnendum Kaupþings
vegna lánveitinga þeirra fyrir hönd
bankans en þar segir þetta, meðal
annars:
„Það er niðurstaða dómsins að með
því að lána félögum, sem hvorki áttu
aðrar eignir en hlutabréfin né höfðu
rekstur með höndum, hafi verið
framin umboðssvik með því að að-
staðan var misnotuð og fjármunum
bankans stefnt í verulega hættu.
Breytir engu um þessa niðurstöðu
hvort lánareglur voru brotnar eða
ekki vegna þess að innan umboðs síns
hjá bankanum bar ákærðu að hegða
sér með hagsmuni hans í huga. Í því
felst meðal annars að sjá til þess að
lán séu tryggð með nægjanlegum og
gildum tryggingum, greiðslugeta lán-
taka sé könnuð svo og eignastaða.
Við framangreindar lánveitingar
voru ekki sett önnur veð en hin
keyptu hlutabréf, með einni und-
antekningu. Ákærðu hlaut að vera
ljóst að félögin höfðu ekki aðra starf-
semi með höndum en að eiga hluta-
bréfin og greiðslugeta lántakanna
væri því takmörkuð við tekjur af
þeim. Við lánveitinguna til [...] virðist
eignastaða hans og möguleikar á
endurgreiðslu heldur ekki hafa verið
ítarlega kannaðir. Með því, sem nú
hefur verið rakið, var fé bankans
stefnt í verulega hættu. Ákærðu mis-
notuðu aðstöðu sína í trúnaðar-
störfum hjá Kaupþingi með því að
gæta ekki við lánveitingarnar að
framangreindum atriðum.“
Það er ekki úr vegi að máta lán-
veitingu Frjálsa til hluthafa í United
Silicon inn í þá mælistiku sem Hæsti-
réttur notar til að meta háttsemi
stjórnenda Kaupþings og velta því
fyrir sér hvort að einhver líkindi séu
þar á ferðinni. Það er of snemmt að
fullyrða neitt um það. En það ætti
hins vegar ekki að koma löglærðum
stjórnarformanni Frjálsa á óvart að
sjóðfélagi gagnrýni þessar fjárfest-
ingar sjóðsins og alveg tilefnislaust
er af hálfu Ásgeirs að lýsa yfir undr-
un á því að hin tapaða tólf hundruð
milljóna króna fjárfesting sjóðsins
verði tilefni opinberrar umræðu um
framgöngu Frjálsa í því máli. Þessi
afstaða Ásgeirs er „í besta falli sér-
kennileg“ svo notað sé orðfæri hans
sjálfs.
Eftir Hróbjart
Jónatansson
»Kjarni gagnrýni
minnar er einfald-
lega sá að óeðlileg hags-
munatengsl Frjálsa og
Arion banka hafi leitt til
glórulausrar fjárfest-
ingar sjóðsins í United
Silicon.
Hróbjartur Jónatansson
Höfundur er hæstaréttarlögmaður og
félagi í Frjálsa lífeyrissjóðnum.
Enn af „frjálsa“
lífeyrissjóðnum
Allt um sjávarútveg