Morgunblaðið - 01.05.2018, Blaðsíða 19

19
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 1. MAÍ 2018
Öræfajökull Á láglendinu gengur mikið á flesta daga ársins, ys og þys og oft út af engu. Á hálendinu er staðan önnur og ró ríkir við efstu tinda, þar sem Hvannadalshnjúkur skartar sínu fegursta.
RAX
Í dag, 1. maí, taka
gildi nýir samningar
sem verða til mikilla
hagsbóta fyrir bændur
og neytendur, bæði á
Íslandi sem og í Evr-
ópusambandslöndunum
28. Samningarnir eru
gerðir á grundvelli eldri
samninga sem hafa ver-
ið í gildi í meira en ára-
tug. Með nýju samning-
unum verða viðskipti með sum
matvæli gefin algjörlega frjáls en toll-
ar lækkaðir og tollkvótar auknir í öðr-
um flokkum.
Gott fyrir alla
Í kjölfar gildistökunnar verður ríf-
lega helmingur útflutnings á íslensk-
um landbúnaðarafurðum til ESB toll-
frjáls. Útflutningur frá Íslandi til
ESB verður gefinn algjörlega frjáls
fyrir flestar tegundir lifandi dýra,
auk svína- og alifuglafitu, frjóvgaðra
eggja og ýmissa blóma- og grænmet-
istegunda. Þá fá íslenskir útflytj-
endur hærri útflutningskvóta í ESB
fyrir kindakjöt, skyr, smjör og pylsur
auk þess sem þeir munu í fyrsta sinn
geta flutt út unnið kindakjöt, svína-
kjöt, alifuglakjöt og ost. Þessi aukni
aðgangur að markaði ESB er ef til
vill sú lyftistöng sem íslenskur sauð-
fjárbúskapur þarf á að halda nú þeg-
ar erfiðleikar steðja að greininni.
Í skiptum fyrir þennan aukna að-
gang að markaði ESB munu Íslend-
ingar gefa frjálsan innflutning á
ESB-vörum á borð við bökunar-
kartöflur, blaðlauk, fóðurkorn og syk-
ur. Innflutningstollur á sumar teg-
undir svínakjöts, jógúrts, eggja,
blóma og grænmetis lækkar og toll-
kvótar á nautakjöt, svínakjöt, ali-
fuglakjöt, saltað, þurrkað eða reykt
kjöt, osta og pylsur frá ESB aukast.
Allt þetta felur í sér fleiri útflutn-
ingstækifæri fyrir bændur og mat-
vælaframleiðendur beggja samnings-
aðila og möguleika á fleiri valkostum
og lægra verði fyrir neytendur í mik-
ilvægum matvælaflokkum. Við erum
sannfærð um að allir aðilar hagnist á
þessum samningum.
Gagnkvæm virðing
fyrir upprunavörum
Um leið tekur gildi samningur milli
Íslands og Evrópusambandsins um
svokallaðar landfræðilegar merking-
ar. Um er að ræða hágæðavörur á
borð við parmaskinku og fetaost, sem
einungis má selja undir þeim nöfnum
ef vörurnar eru fram-
leiddar á tilteknum
landsvæðum og sam-
kvæmt tilteknum að-
ferðum.
Engar íslenskar
vörur hafa fengið land-
fræðilega merkingu, en
Íslendingar geta nú sótt
um slíkt í framtíðinni, til
dæmis fyrir íslenska
lambið, sem ég tel eiga
góða möguleika á að fá
landfræðilega merk-
ingu. „Íslenskt lambakjöt“ hlyti
þannig vernd gegn eftirlíkingum á
Evrópumarkaði og nyti þess í mark-
aðssetningu að bera viðurkenndan
gæðastimpil.
Tilefni til að fagna
Gildistaka þessara samninga er
enn eitt merki um náið samband Evr-
ópusambandsins og Íslands og trú
beggja aðila á frjálsum viðskiptum.
Evrópusambandið telur að frjáls við-
skipti skuli stunda með samfélags-
lega ábyrgð að leiðarljósi og nú þegar
eru innflutningstollar ESB að jafnaði
lægri en á Íslandi, einkum tollar á
landbúnaðarvörur. En við getum allt-
af gert betur.
Samningamenn beggja aðila lögðu
sig því fram við að gæta hagsmuna
helstu hagsmunaðila og tryggja að
samningurinn stefndi ekki afkomu
bænda í hættu. Samningarnir taka
mið af þeim sérstaka sessi sem land-
búnaður skipar í efnahagslífi og sam-
félagi Evrópusambandsins og Íslands
og því er þess gætt að vernda þá sem
höllustum fæti standa og umbuna
bændum sem framleiða besta matinn.
Sendinefnd ESB á Íslandi og ein
17 sendiráð ESB-landanna ætla að
fagna Evrópudeginum, matarmenn-
ingu og gildistöku þessara samninga
núna á föstudaginn, 4. maí, klukkan
17:00 í Veröld – húsi Vigdísar við
Brynjólfsgötu 1, þar sem boðið verð-
ur upp á mat, drykk, tónlist og dans.
Því okkur finnst þetta prýðilegt til-
efni til að slá upp veislu. Komdu og
fagnaðu með okkur ef þú ert sam-
mála því!
Eftir Michael
Mann
»Nú verður ríflega
helmingur útflutn-
ings á íslenskum land-
búnaðarafurðum til
ESB tollfrjáls.
Michael Mann
Höfundur er sendiherra
Evrópusambandsins á Íslandi.
Ný sóknarfæri fyrir
bændur, aukið frelsi
fyrir almenning
Þann 3. maí mun ég,
ásamt fulltrúum
bandaríska flughers-
ins, íslensku landhelg-
isgæslunnar og fleir-
um, afhjúpa
minnismerki sem er
gert úr flaki banda-
rísku B-24 sprengju-
flugvélarinnar „Hot
Stuff“. Þetta er gert í
minningu þess að 75 ár
eru nú liðin frá því að flugvélin
hrapaði við Grindavík með þeim af-
leiðingum að hershöfðinginn Frank
Andrews og 12 manna áhöfn létu
lífið. Daginn sem vélin fórst átti að
tilkynna Andrews að hann myndi
leiða sókn bandamanna yfir Erm-
arsundið til frelsunar Evrópu.
Um leið og athöfnin fer fram er
tilefni til að íhuga hvernig Banda-
ríkin og Ísland, tveir stofnaðilar
Atlantshafsbandalagsins, hafa
staðið þétt saman gegn sameig-
inlegum öryggisáskorunum und-
anfarna áratugi.
En hvað gerist svo?
Hot Stuff-minnismerkið mun
sennilegast verða staður sem Ís-
lendingar og ferðamenn aka óafvit-
andi framhjá á leið sinni á Keflavík-
urflugvöll eða í Bláa lónið.
Ég á hins vegar erfiðara með að
sjá fyrir mér hvers eðlis sameig-
inlegar öryggisáskoranir okkar
verða næstu árin og hvernig við
getum saman tekist á við þær á ár-
angursríkan hátt.
Ef við horfum á öryggisógnir 21.
aldarinnar með áherslum 20. ald-
arinnar er auðvelt að komast að
þeirri niðurstöðu að Atlantshafs-
bandalagið hafi lítið með þær
áskoranir að gera sem Íslendingar
þurfa að takast á við í dag. Áhersla
Atlantshafsbandalagsins und-
anfarna áratugi á átök á Balk-
anskaganum, í Mið-Asíu og Úkra-
ínu kann að valda því að bandalagið
virðist fjarlægara en áður.
Af þeim sökum hefur Íslend-
ingum gefist tóm til að einbeita sér
að öðrum áskorunum. Reyndar
halda sumir því fram að velgengni
Íslendinga – sem ávallt mælast
meðal hamingjusömustu þjóða
heims – sé til komin vegna þess að
íbúar landsins hugsa lítið um ör-
yggismál. Þeir sömu benda á að Ís-
lendingar geti látið stærri banda-
lagsþjóðum eftir að hugsa um
öryggið og einbeitt sér að menntun,
félagsþjónustu og listgreinum. Það
fólk er jafnvel til sem heldur því
fram að Ísland hafi ekkert að óttast
vegna utanaðkomandi
ógna þar sem landið er
herlaust og að vera
þess og fjárfesting í
Atlantshafsbandalag-
inu sé með öllu óþörf.
Mín skoðun er aftur
á móti eilítið önnur. Að
mínu mati hefur Ís-
lendingum, að hluta
til, verið gert kleift að
koma á fót velmegandi
samfélagi vegna þess
öryggis sem Atlants-
hafsbandalagið býður
meðlimum sínum og öðrum sam-
starfsaðilum upp á. Nýleg könnun
Norðurlandaráðs á meðal íbúa að-
ildarlanda ráðsins gaf til kynna að
íbúarnir væru sammála þessari
nálgun, þar sem þátttakendur töldu
öryggi vera mikilvægasta viðfangs-
efni norrænnar samvinnu. Öryggi
er, með öðrum orðum, ekki and-
stætt íslenskum gildum heldur til
varnar þessum sömu gildum.
Bandaríkin halda áfram að styðja
Ísland til að standa vörð um þessi
gildi, eins og þau hafa gert frá
1951, og er þar sameiginleg aðild að
Atlantshafsbandalaginu sýnilegasti
þátturinn.
En aðild að Atlantshafs-
bandalaginu er fjárfesting, ekki að-
eins í úrræðum, heldur einnig
áhugi. Bandalagið hefur aðlagað
sig að breyttum þörfum nútímans
og hlutverk þess hefur breyst frá
því það var stofnað eftir seinni
heimsstyrjöldina. Okkur er öllum
umhugað um efnahagslega velsæld,
jafnrétti kynjanna og önnur mál-
efni sem skilgreina hinn „norræna
lífsstíl“ og af þeim sökum tel ég að
Íslendingar ættu einnig að leggja
áherslu á öryggismál. Aðrar
Norðurlandaþjóðir hafa sýnt fram
á að hægt er að leggja pening í
bæði þyrlur og heilbrigðismál. Hér
er ekki um annaðhvort eða að
ræða.
Kosturinn við lýðræðið er að leið-
togarnir hlusta á það sem við þá er
sagt. Þegar íbúar Íslands og fjöl-
miðlar hófu að ræða það hversu
gamlar þyrlur Landhelgisgæslunn-
ar voru orðnar brást ríkisstjórnin
við með því að setja endurnýjun
þyrlukostsins á fjármálaáætlun
næstu fimm ára. Þá eru íslensk
stjórnvöld, vegna áskorana frá al-
menningi, einnig að skoða fjölgun
þyrluáhafna til að tryggja betri
neyðarþjónustu. Komi til þessara
fjárfestinga mun það ekki eingöngu
styrkja tilgang Atlantshafsbanda-
lagsins heldur munu þær einnig
bjarga lífi Íslendinga.
Þrátt fyrir ólík viðhorf innan
þeirra flokka sem mynda núver-
andi ríkisstjórn hefur hún brugðist
við afstöðu almennings með stað-
festingu þjóðaröryggisáætlunar
þar sem aðild að Atlantshafs-
bandalaginu og tvíhliða samningur
Íslands og Bandaríkjanna eru lögð
til grundvallar vörnum landsins.
Auk þess má ekki gleyma því að
Ísland getur haft áhrif á það hvern-
ig samvinna okkar þróast.
Að þessu sögðu hefur Atlants-
hafsbandalagið einnig heitið Ís-
landi og öðrum aðildarþjóðum að
það muni aðlaga sig að
öryggisáskorunum 21. aldarinnar.
Við skulum taka öryggi á netinu
sem dæmi. Hugsum aftur til þeirra
sem eru á leið til Keflavíkurflug-
vallar eða til starfsfólks í upplýs-
ingatæknigeiranum á leið til vinnu
sinnar. Í dag er ekki langsótt að
ímynda sér netárás sem gæti lamað
fjármálageirann eða innviði á borð
við flugvöll. Sem dæmi má taka að
Eistland þurfti að ganga í gegnum
endurreisnarferli eftir lamandi net-
árás árið 2007 og hefur nú tekið að
sér forystuhlutverk með því að
hýsa bækistöð Atlantshafs-
bandalagsins fyrir varnir gegn net-
árásum (e. Cyber Defense Center
of Excellence).
Atlantshafsbandalagið hefur nú
sett internetið á sama stall og loft,
land og sjó með því að flokka árásir
á því sem sömu ógn og kafbáta eða
orrustuþotur. Á næstu vikum mun
sendiráð Bandaríkjanna leggja
áherslu á netöryggi með ýmsum
viðburðum hér á landi. Við hvetjum
alla til að taka þátt, hvort sem um
er að ræða starfsfólk í upplýsinga-
tæknigeiranum, starfsfólk hjá hinu
opinbera, námsfólk eða aðra sem
áhuga hafa á málefninu.
Við megum aldrei gleyma fortíð-
inni en við verðum líka að vera vak-
andi fyrir því að Ísland og Banda-
ríkin þurfa takast á við framtíðina –
saman. Hvert sem næsta skref
verður er ég þess fullviss að sam-
starf okkar mun halda áfram að
þróast og aðlagast sameiginlegum
markmiðum okkar um frið og vel-
sæld til handa okkur öllum.
Eftir Jill
Esposito » Við megum aldrei
gleyma fortíðinni en
við verðum líka að vera
vakandi fyrir því að Ís-
land og Bandaríkin
þurfa takast á við fram-
tíðina – saman.
Höfundur er starfandi sendiherra
Bandaríkjanna.
Frá fortíð til framtíðar – ör-
yggisógnir 21. aldarinnar
Jill Esposito