Morgunblaðið - 09.05.2018, Blaðsíða 6

6 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 9. MAÍ 2018
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Gosdrykkir Stór hluti sykurneyslu landsmanna kemur úr sykruðum gos-
drykkjum. Draga þarf úr neyslunni að mati Embættis landlæknis.
Guðni Einarsson
gudni@mbl.is
Embætti landlæknis leggur til að
álögur á gosdrykki verði hækkaðar
svo að verð þeirra hækki um að
minnsta kosti
20%. Þetta verði
gert til að draga
úr neyslu á gos-
drykkjum. Lagt
er til að gos-
drykkir beri 24%
virðisaukaskatt í
stað 11%. Einnig
verði lögð vöru-
gjöld á vöru-
flokkinn til að ná
þessari verðhækkun. Fjármunir
sem þetta skilar verði notaðir til að
lækka álögur á ávexti og græn-
meti.
Samhliða slíkri skattlagningu
telur Embætti landlæknis mikil-
vægt að upplýsa almenning um
heilsufarslegan ávinning af minni
sykurneyslu. Einnig er talið mik-
ilvægt að fylgjast með og meta
hvaða áhrif skattlagningin hefur á
neysluvenjur.
Svandís Svavarsdóttir heilbrigð-
isráðherra kynnti tillögur Embætt-
is landlæknis fyrir ríkisstjórninni í
gær. Hún sagði á vef ráðuneytis
síns mikilvægt að stjórnvöld fjöll-
uðu um tillögurnar, enda væri lagt
til í stjórnarsáttmála ríkisstjórn-
arinnar að kostir þess að beita
efnahagslegum hvötum til að efla
lýðheilsu yrðu skoðaðir.
Landlæknisembættið leggur til
að álögum á tiltekin matvæli verði
breytt til að bæta neysluvenjur
landsmanna. Tillögurnar eru í sam-
ræmi við ráðleggingar Alþjóðaheil-
brigðismálastofnunarinnar um að-
gerðir til að efla lýðheilsu og draga
úr heilsufarslegum ójöfnuði.
Bent er á að sykurneysla sé
mjög mikil hér á landi og yfir ráð-
lagðri hámarksneyslu á meðal ungs
fólks. Samanborið við hinar Norð-
urlandaþjóðirnar er neysla á sykr-
uðum gosdrykkjum og sykurríkum
vörum mest hér á landi. Þessar
neysluvenjur auka líkur á offitu og
tannskemmdum auk þess sem þær
geta aukið líkur á sykursýki 2.
Líka sykurskertir drykkir
Á heimasíðu Embættis land-
læknis kemur fram að lagt sé til að
hækka álögur á öllum sykruðum
gosdrykkjum og einnig svonefnd-
um diet-drykkjum, það er gos-
drykkjum með sætuefnum og
sykri. Hvorki er mælt með því að
drekka sykraða gosdrykki né held-
ur með sætuefnum. Betra sé að
drekka vatn við þorsta og með
mat. Hjá embættinu fengust þær
upplýsingar að kolsýrt vatn án sí-
trónusýru (E330) félli ekki undir
þessa skilgreiningu og gæti verið
góður kostur í stað gos- eða svala-
drykkja.
Gosdrykkir verði dýrari
 Verðið hækki til að draga úr gosdrykkju  Álögur á ávexti og grænmeti lækki
Svandís
Svavarsdóttir
Magnús Heimir Jónasson
mhj@mbl.is
Hugbúnaðarrisinn Microsoft kynn-
ir á föstudaginn íslensku sem nýja
tungumálið í gervigreindarþýð-
ingavél sinni Microsoft Translator.
William Lewis, forritunarstjóri
hjá Microsoft Research og einn
þeirra sem þróuðu Microsoft
Translator, segir forritið hafa sýnt
sig vera öflugt tæki til að varð-
veita tungumál og mun það að-
stoða við að varðveita íslenska
tungu í tækniheiminum.
Þýðingarvél Microsoft styðst við
vélrænt nám og hefur teymi hjá
fyrirtækinu unnið að því í heilt ár
að þróa tæknina fyrir íslensku.
Þýðingavélin verður frá og með
föstudeginum aðgengileg á forrit-
um Microsoft eins og Windows 10,
Android, Kindle Fire, Powerpoint,
Outlook, Microsoft Word og Bing,
og IOS-stýrikerfum. Forritið býð-
ur upp á þýðingar í rauntíma og
verður því hægt að nýta þýðinga-
vélina til að eiga samtöl við fólk á
öðrum tungumálum í gegnum tæki
Microsoft og þýðir vélin jafnóðum
yfir á íslensku. Það sem gerir vél-
ina einnig einstaka, að sögn Micro-
soft, er að gervigreindin mun, með
notkun forritsins, aðlaga sig að ís-
lenskunni og bæta við sig sérhæfð-
um íslenskum hugtökum eftir því
sem fleiri Íslendingar nýta sér
tæknina.
Gervigreind aðstoðar við
að varðveita íslenska tungu
 Microsoft Translator kynnir íslensku sem nýtt tungumál
Nýr forseti
menntavís-
indasviðs
Kolbrún Þ. Páls-
dóttir, dósent við
deild heilsuefl-
ingar, íþrótta og
tómstunda við
Háskóla Íslands,
verður nýr forseti
Mennta-
vísindasviðs há-
skólans. Þrír
sóttu um starfið,
að því er segir í
tilkynningu frá Háskóla Íslands.
Kolbrún lauk BA-prófi í heim-
speki frá Háskóla Íslands árið 1996,
MA í uppeldis- og menntunarfræði
2001 og doktorsprófi á sviði mennt-
unarfræða árið 2012. Rannsóknir
Kolbrúnar hafa meðal annars snúið
að tengslum formlegs og óformlegs
náms og hlutverki frístundaheimila.
Þá hefur hún starfað í leik- og
grunnskóla ásamt því að hafa unnið
við frístundastarf. Kolbrún hefur
einnig sinnt kennslu á háskólastigi.
Kolbrún
Pálsdóttir
 Þrír sóttu um stöð-
una hjá háskólanum
„Rannsóknin er enn í fullum gangi;
við erum enn að vinna úr þessum
uppgreftri, en okkur fannst þetta
svo merkur fundur og það var svo
mikill áhugi á honum síðasta sum-
ar, að það var ákveðið að setja upp
litla sýningu með völdum gripum
af staðnum,“ segir Hildur Gests-
dóttir fornleifafræðingur um sýn-
inguna Dysnes: Heiðnar grafir í
nýju ljósi sem opnuð verður í Þjóð-
minjasafninu í hádeginu í dag.
Það var í fyrra að sex heiðnar
grafir, kuml, frá 10. öld fundust á
Dysnesi við Eyjafjörð. Þar er verið
að undirbúa hafskipabryggju og
iðnaðarsvæði og var ákveðið að
ráðast í fornleifarannsókn á svæð-
inu áður en hafist yrði handa um
framkvæmdir. Engar sögur fara þó
af byggð á svæðinu og á yfirborð-
inu benti ekkert til að þar væri
minjar að finna.
„Það er ekkert sem við höfum
séð sem bendir til þess að þarna í
grenndinni hafi verið bæjarstæði
til forna,“ segir Hildur. Þess vegna
kom fundur kumlanna svo á óvart.
Vanalega er frekar stutt á milli
grafreita fornmanna og bæjarrústa
frá fyrstu öldum byggðar. Stað-
setningin er afar óvenjuleg og vek-
ur ýmsar spurningar. Sama er að
segja um stærð hauga og mann-
virkja sem voru yfir gröfunum. Í
kumlunum fundust margvíslegir
gripir. Þar á meðal sverð, spjót,
nælur, silfurhringur og perlur.
Tveir einstaklingar voru heygðir
þar í bátum. Bátakuml eru afar
sjaldséð á Íslandi og er þetta að-
eins í annað skiptið sem tvö báta-
kuml finnast á sama stað. Hitt
dæmið var í Dalvík. Við rannsókn á
kumlunum komu í ljós um 900
naglar, mest bátsaumur. Augljóst
er að hreyft var við öllum kuml-
unum í heiðni og kann að vera að
einhverjir gripir hafi þá verið tekn-
ir úr þeim.
„Það næsta sem kemur frá okkur
sem önnuðumst þessa rannsókn á
Dysnesi verður tæknileg rannsókn-
arskýrsla með nákvæmri lýsingu á
uppgraftarsvæðinu og mununum
sem fundust,“ segir Hildur. Hún
segir að uppgröfturinn eigi síðan
eftir að verða til frekari úrvinnslu
fyrir fræðimenn. „Þetta verður
efniviður fyrir okkur lengi,“ segir
hún. Það sé eitthvað öðruvísi við
þennan stað sem eftir sé að átta sig
á til að fá heildarmyndina. Það eru
þó ekki munirnir sem slíkir, sem
komu upp úr jörðinni, sem vekja
sérstaka undrun. Þeir eru allir af
því tagi sem vanalega finnst á
minjastöðum frá 10. öld. Það sé
frekar fjöldi gripanna sem veki
undrun og staðsetning kumlanna á
þessum áður óþekkta minjastað við
Eyjafjörð. gudmundur@mbl.is
Morgunblaðið/Eggert
Áttu ekki von á
þessum minjum
Sýning Starfsfólk Þjóðminjasafnsins var önnum kafið síðdegis í gær við að koma gripunum frá Dysnesi fyrir.
 Sýning á gripum úr kumlum á
Dysnesi opnuð í Þjóðminjasafninu í dag
Guðni Th. Jóhannesson, forseti
Íslands, heimsótti höfuðstöðvar
Microsoft í Bandaríkjunum í síð-
ustu viku. Meðal þeirra sem
héldu þar tölu var William Lew-
is, forritunarstjóri Microsoft
Research, og kynnti hann for-
setanum nýja íslenska þýðinga-
vél hugbúnaðarrisans.
Forsetinn hjá
Microsoft
HUGBÚNAÐARRISI