Morgunblaðið - 18.05.2018, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 18. MAÍ 2018
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Biðlistar íheilbrigð-iskerfinu
valda marg-
víslegum usla;
hremmingum fyrir
sjúklinga og að-
standendur þeirra
og kostnaði fyrir
skattborgara.
Embætti landlæknis greindi í
gær frá því að biðlistar eftir
varanlegri búsetu í hjúkrunar-
rýmum hefðu lengst á und-
anförnum árum og biðtíminn
hefði lengst um nær 70% frá
árinu 2014.
Í samantekt embættisins
um vandann er lýst yfir
„áhyggjum af stöðunni og
þeim áhrifum sem löng bið
eftir hjúkrunarrými getur
haft á þá sem bíða eftir rými
svo og annars staðar í heil-
brigðiskerfinu“.
Í samantektinni kemur
fram að í byrjun janúar 2014
hafi 226 einstaklingar verið á
biðlista eftir varanlegri bú-
setu í hjúkrunarrými. Í árs-
byrjun 2018 voru 362 á bið-
lista. Þegar fjöldinn á biðlista
er reiknaður á fjölda íbúa 80
ára og eldri biðu um 50% fleiri
eftir rými í byrjun þessa árs
en 2014.
Þá segir að á fyrsta fjórð-
ungi ársins 2014 hafi þeir 226
einstaklingar, sem fengu
hjúkrunarrými, beðið að með-
altali 74 daga eftir úthlutun.
Helmingur hafi
fengið pláss innan
40 daga eftir að
hafa fengið vist-
unarmat. Þeir 255
einstaklingar, sem
hafi fengið hjúkr-
unarrými á fyrsta
fjórðungi þessa
árs, hafi að með-
altali beðið 126 daga. Helm-
ingur hafi fengið hjúkrunar-
rými innan 90 daga.
Þetta segir þó ekki alla sög-
una. Það sem af er þessu ári
hafa 335 manns fengið varan-
legt hjúkrunarrými. Þeir
höfðu að meðaltali verið á bið-
lista í 127 daga áður en þeir
fengu rými. Af þessum 335
hafði 151 beðið lengur en 90
daga og var meðalbiðtími
þeirra 231 dagur. Gæðunum
er því misskipt.
Biðtíminn er mislangur eft-
ir heilbrigðisumdæmum.
Stystur var hann á Vestur-
landi eða 59 dagar að meðal-
tali. Á höfuðborgarsvæðinu er
biðtíminn 106 dagar að meðal-
tali.
Bið eftir hjúkrunarrými
getur reynst þungbær. Þá má
ekki gleyma því að á biðlist-
unum eru þeir sem fengið hafa
vistunarmat. Það getur verið
eins og að komast í gegnum
nálarauga að fá slíkt mat.
Vandinn er því mun alvarlegri
en tölur Embættis landlæknis
gefa til kynna.
Bið eftir hjúkr-
unarrými getur
reynst þungbær og
veldur einnig óþarfa
álagi á heilbrigðis-
kerfið}
Listar lengjast
og biðin líka
Breska ríkis-stjórnin sam-
þykkti í gær til-
lögu sem kveður á
um að ef enginn
samningur hafi náðst við Evr-
ópusambandið um tollamál
muni Bretar fylgja þeim toll-
um sem sambandið setur
sjálft. Tilgangur tillögunnar er
einfaldlega sá að tryggja það
að ekki þurfi að setja upp
strangt landamæraeftirlit á
landamærum Norður-Írlands
og Írlands, eftir að Bretland
gengur úr Evrópusambandinu.
Þetta hefur reynst mikið
þrætuepli, en Leo Varadkar,
forsætisráðherra Írlands,
hafði varað við því að ef opin
landamæri írsku ríkjanna
væru ekki tryggð í sam-
komulagi Breta og Evrópu-
sambandsins, hvernig sem það
liti út að öðru leyti, myndu Ír-
ar beita neitunarvaldi sínu á
samkomulagið í heild. Með til-
lögunni er breska ríkisstjórnin
því að reyna að gulltryggja
það að Írar haldi ró sinni og
skjóti ekki Brexit-sam-
komulagið á kaf.
Þessi tilhögun
mála er þó ekki
endilega vinsæl
meðal þeirra sem
helst studdu útgöngu Breta úr
Evrópusambandinu. Óttinn
þar á bæ er sá að með tillög-
unni séu Bretar að skuldbinda
sig til þess að fylgja tolla-
bandalaginu að málum um ald-
ur og ævi, með þeim afleið-
ingum að í raun væri um að
ræða „Brexit án Brexit“.
Tillagan er hins vegar ein-
göngu hugsuð sem tímabundin
ráðstöfun, sem yrði beitt þá
og því aðeins að ekkert sam-
komulag næðist. Theresa May
forsætisráðherra vonar að
ekki muni koma til þess, þar
sem búið verði að semja um
alla þætti Brexit-málsins áður
en til útgöngunnar kemur.
Vandi hennar er hins vegar sá
að enn er allt óvíst um það
hvernig tollamálin munu líta
út að endingu, en stefnt er að
því að búið verði að semja um
þau í haust. Tíminn er því að
renna út.
Írland reynir á
stöðu May}Tíminn að renna út
Á
þeim 140 dögum sem ríkisstjórn
Katrínar Jakobsdóttur hefur ver-
ið starfandi hefur ríkisstjórnin
unnið hörðum höndum að því að
koma aðgerðum stjórnarsáttmála
ríkisstjórnarinnar í framkvæmd. Heilbrigðis-
málin eru í forgangi í stjórnarsáttmálanum.
Fyrsti kafli stjórnarsáttmálans er helgaður
þeim og þar er að finna fjölmargar mikilvægar
aðgerðir og markmið, sem öll miða að því að
bæta íslenska heilbrigðiskerfið, styrkja það og
efla.
Á meðal þeirra aðgerða sem nefndar eru er
að fullvinna heilbrigðisstefnu fyrir Ísland, efl-
ing heilsugæslunnar sem fyrsta viðkomustaðar
notenda, framkvæmdir við nýjan meðferðar-
kjarna Landspítala, efling nýsköpunar í heil-
brigðismálum, að hrinda geðheilbrigðisáætlun
til ársins 2020 í framkvæmd, aukin áhersla á forvarnir og
lýðheilsu og stórsókn í uppbyggingu hjúkrunarrýma aldr-
aðra.
Þessi listi er fjölbreyttur og viðamikill, en ég er stolt af
því að geta sagt frá því að vinna við allar fyrrnefndar að-
gerðir er hafin í velferðarráðuneytinu. Vinna við heilbrigð-
isstefnu er komin vel á veg. Í þeirri vinnu höfum við hug-
fast að stefnuna þarf að vinna með hliðsjón af þörfum allra
landsmanna og að skilgreina þarf betur hlutverk ein-
stakra þátta innan heilbrigðisþjónustunnar og samspil
þeirra. Ég stefni að því að áherslur heilbrigðisstefnu verði
ræddar á heilbrigðisþingi sem ég mun boða til nú í októ-
ber og stefnuna sjálfa mun ég síðan leggja fyrir Alþingi
eftir áramótin eða haustið 2019. Efling heilsugæslunnar er
einnig hafin, til dæmis með fjölgun sálfræð-
inga sem starfa við heilsugæslur, geð-
heilsuteymum og stofnun nýrrar þróun-
armiðstöðvar heilsugæslunnar sem mun meðal
annars leiða faglega þróun allra heilsugæslu-
stöðva á landsvísu og stuðla að gæðaþróun.
Í stjórnarsáttmálannum segir að fram-
kvæmdir við nýjan meðferðarkjarna Land-
spítala muni hefjast næsta sumar. Útboð
vegna jarðvinnu við meðferðarkjarnann var
auglýst í seinni hluta apríl, en meðferðarkjarn-
inn er stærsti þátturinn í uppbyggingu Land-
spítalaþorpsins við Hringbraut. Því er um
stórt og mikilvægt framfaraskref að ræða. Ný-
sköpun í heilbrigðisþjónustu hefur jafnframt
verið efld, til dæmis með auknum fjárfram-
lögum til fjarheilbrigðisþjónustu, og unnið er
markvisst að framkvæmd geðheilbrigðisáætl-
unar til 2020.
Áhersla á forvarnir og lýðheilsu hefur verið aukin, til
dæmis með stofnun fagráðs um skimanir fyrir krabba-
meini hjá embætti landlæknis og styrkingu heilsueflandi
samfélaga. Síðast en ekki síst má nefna sannkallaða stór-
sókn í uppbyggingu hjúkrunarrýma en í nýrri fjármála-
áætlun ríkisstjórnarinnar fyrir árin 2019-2023 er gert ráð
fyrir uppbyggingu 550 hjúkrunarrýma fram til ársins
2023, en það er aukning um 300 frá fyrri áætlun.
Fjölmörg verkefni eru hafin, mikil sigling á málaflokkn-
um og markmiðin eru skýr. Góð og samfelld heilbrigð-
isþjónusta sem þjónar landsmönnum öllum.
Svandís
Svavarsdóttir
Pistill
Eftir 140 daga
Höfundur er heilbrigðisráðherra.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
BAKSVIÐ
Ágúst Ingi Jónsson
aij@mbl.is
Mikilvægt er að mótuðverði heildstæð stefna íhafnamálum þar semtekið er tillit til sam-
félagsins og þarfa viðkomandi hafnar,
segir m.a. í nýlegu svari Sigurðar Inga
Jóhannssonar, samgöngu- og sveit-
arstjórnarráðherra, við fyrirspurn á
Alþingi frá Lilju Rafneyju Magnús-
dóttur, þingmanni VG, um stöðu hafn-
arsjóða og stefnumörkun í hafna-
málum. Staðan sé mjög mismunandi,
en bág staða sumra hafnarsjóða
áhyggjuefni.
Í svari ráðherra segir að horfa
þurfi til þess hvort mikilvægt sé að
fækka hafnarsjóðum með sameiningu
og aukinni samvinnu, en hafnarsjóðir
nái þannig að hagræða og samnýta
hafnarmannvirkin betur með t.d. sér-
hæfingu. Gísli Gíslason er formaður
stjórnar Hafnasambands Íslands og
segist hann lengi hafa verið þeirrar
skoðunar að mikilvægt sé að hafnirnar
styrki stöðu sína með því að auka sam-
starf og jafnvel með sameiningu.
Vegtengingar til hafnanna
„Ríkið þarf að koma meira til
móts við hafnirnar og taka meira tillit
til flutninga á landi þegar horft er á
uppbyggingu í hafnamálum, meðal
annars með vegtengingum til hafn-
anna. Sú stefnumótun þarf að vera
hluti af samgönguáætlun og við vonum
að þess sjái stað í samgönguáætlun í
haust,“ segir Gísli. Hann segir að
fækka þurfi hafnarsjóðum og hafn-
irnar þurfi að vinna ákveðna heima-
vinnu í stefnumótun til lengri tíma.
Það gefi augaleið að litlir hafnarsjóðir
með stór og illa nýtt mannvirki krefjist
skoðunar á heimaslóð.
Í svari ráðherra við fyrirspurn
Lilju Rafneyjar er vitnað í skýrslur
Hafnasambandsins um afkomu hafn-
anna, en síðasta skýrslan náði yfir
rekstur ársins 2016. Í svarinu kemur
fram að heildarframlegð og rekstr-
arniðurstaða hafi batnað frá 2014 til
2016, en staða hafna sé mjög mismun-
andi. Minni hafnir eigi erfitt með að
halda við bryggjum og brimvarn-
argörðum og þær reiði sig á framlag
frá ríkissjóði.
Ekki hafi tekist alls staðar að
halda í við endurbyggingu hafnar-
mannvirkja sem skyldi, m.a. þar sem
fjárframlög ríkisins til Hafnabótasjóðs
hafi verið af skornum skammti árin
2014 og 2015, og reyndar alveg frá
árinu 2009. Gera megi ráð fyrir að út-
gjöld vegna endurbyggingar hafn-
armannvirkja hækki á komandi árum.
Gísli segir að þó svo að framlegð
hafnanna hafi lagast árið 2016 þá vegi
Faxaflóahafnir og Fjarðabyggð-
arhafnir svo þungt að það gefi ekki
rétta mynd af heildinni.
Framlög mættu vera meiri
Spurður hvernig eigi að bregðast
við því að fjárhagsstaða margra
hafnarsjóða sé svo slök að þeir geti
hvorki staðið undir viðhalds- né ný-
framkvæmdum segir í svari ráðherra
að það sé á ábyrgð þeirra sem eigi og
reki viðkomandi höfn að bregðast við
fjárhagsstöðu þeirra.
„Þeir eru ábyrgir fyrir rekstri og
fjárfestingu, enda hafa margir þeirra
brugðist við með því að draga saman
útgjöld og draga úr viðhaldi. Framlög
ríkisins í þennan málaflokk hafa aukist
umtalsvert, en mættu vera meiri svo
að styrkja mætti hafnarsjóði frekar til
þess að halda betur við þeim hafn-
armannvirkjum sem fyrir eru,“ segir í
svarinu.
Árið 2012 mat Siglingastofnun
fjárþörf hafnarsjóða til að viðhalda
hafnarmannvirkjum og til að halda
viðunandi dýpi innan hafnar og hljóð-
aði það upp á 2,5–3 milljarða á ári fyrir
allar hafnir landsins. Hafnir á höfuð-
borgarsvæðinu og hafnir Fjarða-
byggðar njóta ekki framlags ríkisins.
Að frádreginni þörf þeirra var talið að
framlag ríkisins þyrfti að vera um
1.200–1.500 millónir á ári. Ætlunin er
að uppfæra þetta mat um fjárþörf
hafnanna.
Hagræðing í rekstri
hafna verði skoðuð
Morgunblaðið/Sigurður Bogi
Bolungarvík Fjöldi báta af ýmsum stærðum og gerðum við bryggju.
Tekjur hafna vegna aflagjalda drógust saman á síðasta ári miðað við ár-
ið á undan, en þau tengjast verðmæti landaðs afla. Gísli Gíslason segir
að fram hafi komið að aflaverðmæti hafi rýrnað um yfir 20% á milli ár-
anna 2016 og 2017. Viðbúið sé að niðurstaðan verði lækkun tekna af
aflagjöldum sem nemi 10-20% fyrir árið 2017. Árið 2016 voru tekjur
hafna af aflagjöldum um 1,8 milljarðar.
Hann segir að nokkrar hafnir á landsbyggðinni hafi fengið auknar
tekjur af skemmtiferðaskipum, einkum þó Akureyri og Ísafjörður. Aðrar
hafnir séu fyrst og fremst fiskihafnir háðar tekjum af aflagjöldum sem
séu í flestum tilvikum langstærsti tekjuliðurinn. Einhverjar þeirra hafi
sýnt betri afkomu með því að halda að sér höndum í framkvæmdum og
endurbótum, sem komi niður á þeim á einhverjum tíma.
Minni tekjur af aflagjöldum
STÆRSTI TEKJULIÐURINN