Morgunblaðið - 18.08.2018, Blaðsíða 25

25
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 18. ÁGÚST 2018
Amelia Rose Ferðamenn á Íslandi sækja í hvalaskoðun og fjöldi skipa sinnir þörfinni. Yfirleitt verða þeir ekki fyrir vonbrigðum enda flestir með augun opin og fylgjast vel með hverri hreyfingu.
Eggert
PARÍS – Enginn
hörgull er á frásögn-
um dagblaða af raun-
um fjölskyldna í fólks-
flutningum og mætti
því ætla að orsökum
flutninganna væru
einnig gerð nokkur
skil. Svo er hins vegar
í fæstum tilvikum. Nú
á dögum felast flestar
lausnir í málefnum
þeirra sem þvingaðir eru til að færa
sig um set einkum í því að koma
flóttamönnum til aðstoðar þegar
þeir eru flúnir, frekar en að beina
sjónum að ástæðum flóttans. Til
þess að leysa flóttamannavanda
heimsbyggðarinnar krefst orsökin
sömu athygli og afleiðingin.
Hvers vegna skyldu foreldrar
hætta lífi sínu eða barna sinna til
þess að yfirgefa heimkynni sín og
ferðast á vit óvissunnar? Og hvað
er til bragðs að taka til þess að fjöl-
skyldur séu yfir höfuð ekki neyddar
til að flosna upp? Þessar og fleiri
spurningar eru meðal þeirra sem
ég hef ásamt samstarfsmönnum
freistað þess að svara í nýrri
skýrslu Efnahags- og framfara-
stofnunar Evrópu, Viðkvæm ríki
2018. Niðurstöðurnar eru í senn
upplýsandi og uggvænlegar.
Árið 2030 munu yfir 80% fátækra
í heiminum búa á
svæðum skilgreindum
sem „viðkvæmum“ – í
ástandi sem vísað get-
ur til hvers kyns
stjórnmála-, félags-,
öryggis-, efnahags-
eða umhverfislegra
þátta. Fari svo sem
horfir verður allt of
takmörkuð þróun-
araðstoð látin í té til
að vinna gegn þeim
þáttum sem leiða til
viðkvæmni. Árið 2016
var til dæmis aðeins tveimur pró-
sentum þeirra 68,2 milljarða
Bandaríkjadala sem veitt var til op-
inberrar þróunaraðstoðar á við-
kvæmum svæðum varið til fyr-
irbyggjandi aðgerða gegn átökum
og aðeins tíu prósentum til frið-
arhvetjandi verkefna. Af þessu leið-
ir aðeins ein ályktun: Við þurfum
að gera breytingar á því hvernig
opinberri þróunaraðstoð er ráð-
stafað.
Flóttamannastofnun Sameinuðu
þjóðanna gefur út að árið 2017 hafi
68,5 milljónir manna verið neyddar
til að flytjast búferlum, sem er
hærri tala en nokkru sinni. Stór
hluti þessa fjölda átti uppruna sinn
í aðeins fimm löndum – Afganistan,
Búrma, Sómalíu, Suður-Súdan og
Sýrlandi. Þrátt fyrir að þau lönd
sem taka á móti flóttamönnum hafi
aðkallandi þörf fyrir fjármuni til að
styðja við búsetulausnir til lengri
tíma er opinber þróunaraðstoð
mestmegnis sniðin að skamm-
tímalausnum. Mannúðarúrræði á
borð við fæði og húsnæði töldust
um það bil þriðjungur allrar op-
inberrar þróunaraðstoðar í fyrra,
hlutfall sem farið hefur stighækk-
andi í nær áratug.
Á hinn bóginn færast fjárveit-
ingar til byggingar skóla, sjúkra-
húsa og annarra innviðaþátta æ aft-
ar á merina. Skiljanlegt er að
fjárveitendur hallist frekar að því
að veita landflótta þurfandi flótta-
mönnum tafarlausa aðstoð á kostn-
að langtímaþarfa þeirra. Í stuttu
máli þurfa áherslur alþjóða-
samfélagsins í hjálparstarfi að snú-
ast um annað og meira en að halda
fólki á lífi; þær þurfa að búa fólki
framtíð.
Sé opinber þróunaraðstoð veitt
svo hæfilegt sé nýtist hún sem öfl-
ugt verkfæri til þess að fyrirbyggja
átök og hrekja þá þróun sem elur á
viðkvæmni. Auk þess vekja slíkar
fjárveitingar gjarnan von í brjósti
fólks á flótta þegar horft er til þess
að á mörgum svæðum þar sem
ófremdarástand ríkir er opinber
þróunaraðstoð ein áreiðanlegasta
fjárhagsstoðin. Ekki síst á það við
þegar um langvarandi neyðar-
ástand er að ræða og fjárstreymi
rýrnar eftir því sem aðrar fjárveit-
ingar þverr.
Augljóst er að það verður ekkert
áhlaupaverk að gjörbylta núverandi
fjárveitingafyrirkomulagi opinberr-
ar þróunaraðstoðar. Birtingar-
myndir viðkvæmni eru mýmargar
og mun krefjast nýs verklags í þró-
unaraðstoð að takast á við áskor-
anir á borð við ofbeldiskennda öfga-
stefnu, loftslagsbreytingar,
skipulagða glæpastarfsemi og
kynjamisrétti.
Aðgerða er orðin knýjandi þörf.
Án inngrips munu átök, ofbeldi og
aðrar birtingarmyndir viðkvæmni
færa árangur þróunarstarfs áratugi
aftur í tímann og verða vatn á
myllu þeirra afla sem upphaflega
sköpuðu óstöðugleikann. Breyti al-
þjóðasamfélagið ekki nálgun sinni
við fjárfestingar á viðkvæmum
svæðum auðnast heimsbyggðinni
ekki að ná einu helsta sjálfbæra
þróunarmarkmiði Sameinuðu þjóð-
anna: að skilja engan eftir.
Fjárhagsleg hagkvæmni felst í
því að verja fé til langtímalausna.
Ef marka má SÞ og Alþjóðabank-
ann mætti spara 70 milljarða
Bandaríkjadala kostnað við búferla-
flutninga flóttamanna ár hvert með
því að auka fjárveitingar til fyr-
irbyggjandi aðgerða gegn átökum.
Þar sem heimsbyggðin hefur við-
urkennt að spara megi í heilbrigð-
iskerfinu með forvarnaaðgerðum
(svo sem með reglubundnum skim-
unum og eftirliti) mætti beita sömu
heimspeki við stefnumörkun á sviði
fólksflutninga. Þetta getur breyst
og því ætti að breyta.
Flóttamannavandi heimsbyggðar-
innar – sá umfangsmesti frá lokum
síðari heimsstyrjaldar – hefur kost-
að óheyrilegar upphæðir fjár úr
einka- og opinberum sjóðum. Til að
knýja vandann til kyrrðar þarf þá
áherslubreytingu að byggja megi
upp stöðugleika, öryggi og von um
betri framtíð á þeim svæðum sem
flúin eru. Það þýðir að veitendur
þróunaraðstoðar, einkum opinberir
styrktaraðilar, þurfa að endurskoða
stefnu sína og forgangsröðun.
Eftir Jorge
Moreira da Silva » Breyti alþjóða-
samfélagið ekki
nálgun sinni við fjárfest-
ingar á viðkvæmum
svæðum auðnast heims-
byggðinni ekki að ná
einu helsta sjálfbæra
þróunarmarkmiði Sam-
einuðu þjóðanna: að
skilja engan eftir.Jorge Moreira da Silva
Höfundur er þróunarsamvinnustjóri
Efnahags- og framfarastofnunar Evr-
ópu og fyrrverandi umhverfis- og
orkumálaráðherra Portúgal. © Proj-
ect Syndicate, 2018.
Forvarnir bestar gegn fólksflutningum
Undanfarna mánuði
hefur mátt lesa fréttir
af fíkniefnaneyslu ung-
menna og jafnvel
dauða þeirra af hennar
völdum. Foreldrar,
fjölskyldur og vinir
hafa syrgt og kallað
eftir umræðu um málið
og aðgerðum til að
leysa ástvinina og þau
öll sem orðið hafa eitr-
inu að bráð undan
ástandinu.
Einnig hefur mátt lesa frásagnir
af uppdópuðu fólki að fara inn á
heimili fólks til að ná í verðmæti,
væntanlega m.a. til að fjármagna
neysluna. Fleiri fréttir
hafa líka borist t.d. af
árekstri bifreiða þar
sem tjónvaldurinn hef-
ur verið undir áhrifum
fíkniefna. Eitt slíkt
dæmi þekki ég per-
sónulega og mátti ekki
miklu muna að dauðinn
kveddi dyra í því tilviki.
Fréttin sem sögð var í
fjölmiðlum af þeim
árekstri var að ekki
hefðu orðið slys á fólki.
Annað hefur reyndar
komið á daginn því
áverkar koma oft í ljós eftir á.
Slíkar fréttir draga athygli mína
að því samfélagslega meini sem
fíkniefnaneysla er. Af hverju þarf
fólk að neyta fíkniefna til að öðlast
frelsið en það er það sem margir
sækjast eftir og finna þegar víman
hefur tímabundið tekið völdin. Það
er vitað að til lengdar endist slíkt
frelsi ekki heldur setur fíkilinn í
fjötra sem erfitt er að losna úr.
Svokallað læknadóp gengur kaup-
um og sölum. Upphaf þess má
væntanlega rekja til lyfseðils sem
skrifaður hefur verið og leystur út í
lyfjabúð.
Það er ekki einkamál viðkomandi
hvort hann eða hún neytir eiturefna.
Vandamálið sem af því hlýst er sam-
félagslegt vandamál sem okkur ber
skylda til að taka höndum saman um
að leysa. Það hlýtur að vera mikið að
í samfélaginu ef engin önnur leið er
til vellíðunar en þessi. Það verður að
finna aðrar leiðir heldur en dóma um
sektir og fangelsisvist. Helsjúkir
fíklar eru margir vistaðir í fang-
elsum landsins.
„Ég er líka dauðlegur maður eins og
allir aðrir, niðji þess sem fyrstur var
skapaður af jörðu. Líkami minn mót-
aðist í móðurlífi á tíu mánuðum. Ég
varð til í blóði hennar af sæði karls í
unaðsvímu. Þegar ég fæddist dró ég
að mér sama loft og aðrir, var lagður á
sömu jörðina og ber alla menn. Eins
og hjá öllum öðrum var grátur fyrsta
hljóðið sem ég gaf frá mér. Vafinn var
ég reifum og að mér hlúð með um-
hyggju. Ekki einu sinni konungur hefur
hafið feril sinn á annan hátt. Einn er
vegur allra inn í lífið og söm er leiðin
út. Þess vegna bað ég Guð og hann
gaf mér hyggindi. Ég ákallaði Guð og
andi spekinnar kom til mín.“
(Speki Salomons, 7. kafli)
Verum hyggin og biðjum um anda
speki. Tökum höndum saman og
finnum leiðir til lausnar. Þjóðkirkjan
skorast ekki undan þeirri samfélags-
legu ábyrgð að taka þátt í þeirri veg-
ferð.
Frelsi eða fjötrar
Eftir Agnesi M.
Sigurðardóttur
Agnes M.
Sigurðardóttir
» Tökum höndum sam-
an og finnum leiðir
til lausnar. Þjóðkirkjan
skorast ekki undan
þeirri samfélagslegu
ábyrgð að taka þátt í
þeirri vegferð.
Höfundur er biskup Íslands.