Fréttablaðið - 10.11.2018, Qupperneq 32

Að hverju komstu? Hvað var
undirliggjandi sem varð til þess að
heilsan brast?
„Mamma þurfti alltaf að berjast
fyrir sínu. Það varð ljóst að faðir
hennar, Stefán Magnús Jónsson,
beitti hana andlegu ofbeldi. Það
hefur örugglega haft áhrif að hún
var tilfinningarík og viðkvæm. En
sem betur fer var hún ákveðin og
sterk og náði lengi vel að bjarga sér
á dugnaðinum,“ segir Dagný og segir
að aðstæður hennar hafi oft verið
harðneskjulegar og að fjölskyldan
hafi þurft að glíma við erfiðleika
sem hún hafi tekið nærri sér.
„Föður hennar er lýst svona: Stef-
án var bæði gull og grjót. Hann gat
verið sjarmerandi en réð öllu heima
hjá sér. Hann tók til dæmis alltaf
laun barnanna sinna. Fram á full-
orðinsár eftir að þau fóru að vinna.
Mamma reyndi alltaf að sanna sig
fyrir föður sínum, gallinn var sá að
hún var stelpa. Hún hætti aldrei að
standa sig en undir lokin held ég að
hún hafi verið orðin þreytt á því að
þurfa alltaf að standa sig. En það var
einstakt samband milli systkinanna,
þéttur hópur, en þau kannast ekki
öll við ofbeldi í æsku, enda gerði
Stefán upp á milli barna sinna,“
segir hún.
Dagný vissi áður af ýmsum erfið-
leikum. Móðir hennar gekk í gegn-
um mikla erfiðleika tengda fæðingu
hennar. „Pabbi sleit trúlofun við
hana þegar hún var orðin ófrísk.
Þegar hún kom heim með mig af
fæðingardeildinni henti afi henni
út og sagði við hana: Hingað inn
kemur þú ekki með þennan lausa-
leikskróga,“ segir Dagný og segir
móður sína hafa verið í djúpri ást-
arsorg. Þá hafi hún upplifað mikla
höfnun frá föður sínum. Því þrátt
fyrir ofríkið dáði hún hann.
„Það er óendanlega sárt að hafa
ekki getað hjálpað henni. Við
vorum bjargarlaus. Það sem ég upp-
götvaði í þessu ferli öllu saman er að
við eigum ekki það heilbrigðiskerfi
sem við höldum að við eigum. Heil-
brigðiskerfið eins og það er skipu-
lagt í dag nær ekki að halda utan um
bráð veikindi eins og mömmu. Við
þurfum að hugsa þetta upp á nýtt,
gera hlutina öðruvísi,“ segir Dagný.
„Mér finnst ákveðið vonleysi ríkja
um geðsjúkdóma og hvernig við
ætlum að takast á við þá. Ég held að
allir séu að gera sitt besta. Fagfólk
er allt á sínum stað að gera eins og
það getur. En ef til vill er það ekki að
Maggý gengin fjóra mánuði með Dagnýju. Faðir hennar var ósáttur við hana
vegna meðgöngunnar. Með henni á myndinni er Páll vinnufélagi hennar.
undir lokin held ég að
hún hafi verið orðin
þreytt á því að þurfa
alltaf að standa sig.
vinna í því kerfi sem það óskar sér.
Eða við góðar aðstæður. Það þarf
þá að horfast í augu við það og gera
betur. Svo finnst mér að það þurfi
að koma til viðhorfsbreyting. Bæði
í kerfinu og samfélaginu öllu. Það er
svo mikil harka sem einkennir sam-
félag okkar. Það er grundvallaratriði
að vera góð hvert við annað, bæta
lífsgæðin í okkar samfélagi og horfa
betur á geðheilsuna,“ segir Dagný.
„Ég upplifði allan tímann með
mömmu að það átti enginn hana
eða hennar sjúkdóm. Það bar
enginn ábyrgð, það talaði enginn
við okkur. Þetta var vonlaust. Við
vissum ekkert hvernig við áttum að
takast á við þetta. Allir voru faglegir
í sínu en töluðu ekki saman. Það
vantaði mannlega þáttinn,“ segir
Dagný og segir að það megi ekki
taka það af fólki að ræða upplifun
sína af þjónustu í geðheilbrigðis-
kerfinu.
Af hverri seldri bók renna 500
krónur til Hugrúnar, félags háskóla-
nema sem sinna fræðslu um geð-
heilbrigði í framhaldsskólum og
koma að fjölda forvarnarverkefna
fyrir ungt fólk.
„Félagið er að gera það sem er til
fyrirmyndar. Fræða ungt fólk um
geðheilbrigði. Ég vil styrkja þeirra
starf því við erum alls ekki að gera
nóg með börnum og unglingum. Við
verðum að gæta þess að það verði
aldrei til þetta farg á sálinni, eða
gefa ungu fólki bjargráð til að ráða
við erfiðleikana,“ segir hún.
Dagný missti einnig stjúpföður
sinn, Þorstein Ívar Sæmundsson, í
sjálfsvígi. „Hann hélt út í fimm ár
eftir að mamma dó. En hann vildi
strax deyja. Það var áfall að fara
aftur í gegnum geðheilbrigðiskerfið
eftir fráfall mömmu. Mörgum er
bjargað með lyfjagjöf og meðferð.
En hún virkar ekki alltaf og þá
verðum við að reyna að gera eitt-
hvað nýtt. Við verðum bara að gera
betur,“ leggur Dagný áherslu á.
„Ég vil deila minni reynslu af því
að mér finnst óþarfi að fólk standi
eitt í þessu. Ég trúi því að það sé
von. Það sé hægt að lifa svona
bráð veikindi af. Ég trúi því líka að
aðstandendur geðsjúkra hafi gott
af umræðu um þessi málefni. Það
þarf ekki að harka af sér hlutina í
þögn. Ég veit að ef mamma hefði
haft raunverulegt val þá hefði hún
valið lífið. Allir gera það.“
Hluti systkin-
anna á Langa-
nesi. Maggý
situr í fangi
systur sinnar
Hafdísar (t.h).
Dagný á góðri stundu með móður
sinni sem þótti glaðlynd og dugleg.
allir voru faglegir í
sínu en töluðu ekki
saman. það vantaði
mannlega þáttinn.
„Mörgum er bjargað með lyfjagjöf og meðferð. En hún virkar ekki alltaf og þá verðum við að reyna að gera eitthvað nýtt. Við verðum bara að gera betur,“ segir Dagný. FréttabLaðið/anton brink
Brot út bókinni
Ég fylgdi henni inn á deild
32C þar sem hún fékk út-
hlutað rúm inni á tveggja
manna herbergi, hún var eini
sjúklingurinn þar. Starfs-
maður geðdeildar kom og
fór yfir innihaldið í töskunni
hennar, tók lyf og annað
sem hugsanlega mætti
skaða sig með – henni yrðu
skömmtuð lyfin á deildinni.
Við kvöddum hana og hurðin
skall í lás á eftir okkur. Móðir
okkar var komin inn á geð-
deild. Hvað var að gerast?
Mamma vildi ekki fara á
Klepp. En við gáfum henni
ekki val. Það var systur
minni mikil raun að sitja á
móti henni í matsalnum á
geðdeild þar sem hún grét
ofan í grautinn sinn eins og
barn. Daginn eftir færi hún á
Klepp.
Mamma horfði á mig
svörtum augum og sagði
skyndilega ákafri röddu:
„Ekki yfirgefa mig!“
Þetta var ákall. Ekki vissi
ég þá að þegar nýr dagur risi
myndi hún yfirgefa mig. Fyrir
fullt og allt.
Ég kyssti hana á ennið og
sagði henni að gefast ekki
upp, ég myndi aldrei yfirgefa
hana, bauð svo góða nótt og
fór heim.
af hverri seldri bók renna
kr. 500 til Hugrúnar,
félags háskólanema sem sinna
fræðslu um geðheilbrigði í
framhaldsskólum og koma að
fjölda forvarnarverkefna fyrir
ungt fólk.
bókin kemur út um
miðjan nóvember og
verður til sölu á Facebook síðu
bókarinnar. https://www.
facebook.com/aheimsenda/
1 0 . n ó v e m b e r 2 0 1 8 L A U G A r D A G U r32 H e L G i n ∙ F r É T T A b L A ð i ð
1
0
-1
1
-2
0
1
8

0
4
:2
2
F
B
1
2
0
s
_
P
1
0
4
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
2
0
s
_
P
0
8
9
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
2
0
s
_
P
0
1
7
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
2
0
s
_
P
0
3
2
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
2
1
5
A
-6
4
C
8
2
1
5
A
-6
3
8
C
2
1
5
A
-6
2
5
0
2
1
5
A
-6
1
1
4
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
2
A

F
B
1
2
0
s
_
9
_
1
1
_
2
0
1
8
C
M
Y
K