Skírnir - 01.04.2011, Page 17

SKÍRNIR
UPPHAF MANNAFERÐA Á ÍSLANDI
15
í Reykjavík, og því hefði reykinn úr skálanum lagt vestur fyrir hann.
Síðan bætir hann við: „Þéttleikamynstur örkolanna er svipað í öllum
þremur sniðunum. Þau sýna ótvírætt að á þessum stað hefur verið
samfelld búseta í langan tíma fyrir og eftir að landnámsaskan féll.“30
Eins og kom fram hér á undan er það mesta fjarstæða að vitnis-
burðum vestur- og norðursniðsins beri saman. I norðursniðinu
(S 105) fóru að koma í ljós molar af viðarkolum 9 cm neðan við land-
námslag. Samkvæmt þeim staðli sem Páll Theodórsson beitti á
vestursniðið, 2 cm jarðvegsþykknun á öld, ætti þessum viði að hafa
verið brennt 450 árum fyrir landnámsgos eða um 420. Það er um
hálfri þriðju öld fyrr en Páll taldi landnám hefjast, svo að hér er
kenning hans komin í óvæntan vanda. Með minni aðferð, að reikna
með mikilli jarðvegsþykknun, 15 cm á öld, verður upphaf viðar-
brennslu 60 árum fyrir landnámsgos eða um 810. Það væri vel hugs-
anlegt. Þá yrði að gera ráð fyrir að ekki hafi staðið hús nálægt því
sem skálarústin er við Aðalstræti og því hafi ekki borist sót með reyk
í vestursniðið. Hins vegar hafi verið brennt viði eða gert til kola ein-
hvers staðar svo nálægt staðnum að kolaleifar hafi borist þangað með
fokmold. En þar sem þetta væri samt sem áður eldra mannvistar-
merki en annars hafa verið tímasett (nema með geislakolsmælingum
sem ég á eftir að koma að) verður að slá nokkra varnagla.
Fyrst má spyrja hvort öruggt sé að viðarbruni sé af manna-
völdum. Páll Theodórsson efast ekki um það:31 „Oll viðarkol í
fornum jarðlögum á Islandi eru mannvistarleifar því að þau mynd-
ast einungis við bruna, og allur eldur á Islandi var af völdum
manna." Chepstow-Lusty var á annarri skoðun. Hann giskar á að
„náttúrulegir eldar kunni að hafa orðið algengari vegna batnandi
veðurskilyrða og aukins eldsneytis í viði“.32 Annars staðar segir
hann að „náttúrulegir ferlar gætu einnig hafa aukið tíðni elda á
hlýviðraskeiði miðalda þegar birkivöxtur jókst.“33 Hann nefnir
30 Páll Theodórsson 2010: 514.
31 Páll Theodórsson 2010: 512.
32 Á frummáli (58): „the frequency of natural fires may have risen due to climatic
amelioration and the increase in fuel load provided by woody taxa.“
33 Á frummáli (64): „natural processes could also have increased fire frequency at
the time of the Mfedieval] W[arm] P[eriod] with the increased fuel load provided
by Betula woodland."