Skírnir - 01.04.2011, Side 20

18
GUNNAR KARLSSON
SKÍRNIR
við garðinn var dreif af landnámslaginu en hún lá ekki inn undir
garðinn svo það hefur fallið eftir að hann var hlaðinn.“ Eg er dá-
lítið tortrygginn á að þetta geti talist vitnisburður um að garðurinn
sé eldri en landnámslagið. Hjá Hauki og Sigmundi kemur fram að
aðeins ljósi hluti landnámslagsins sé finnanlegur á þessum slóðum.
Þeir segja líka að lagið hafi greinilega fokið til og því að líkindum
fallið að vetri til.39 Ekkert verður því ráðið með vissu af því að lagið
fannst hvorki í garðinum né undir honum því vel getur verið að það
hafi fokið í burtu bæði þar sem Haukur og Sigmundur grófu og þar
sem stungið var upp efni í garðinn nákvæmlega á þessum stað.
Landnámslagið hlýtur að vera örþunnt þarna samkvæmt uppdrætti
Guðrúnar Larsen því að hún dregur 0,5 cm línu þess, bæði ljósa og
dökka lagsins í því, um Olfusárósa, einum 50 km fyrir austan Hús-
hólma.40 Ef landnámslagið féll úr lofti í pæluna við garðbrotið í
Húshólma má spyrja hvers vegna það féll aðeins norðan megin við
garðinn því á teikningu kemur fram að báðum megin við hann var
pæla. Hugsanlega vegna vindáttar þegar gjóskan féll. Mér finnst þó
sennilegast að annað hvort hafi gjóskudreifin fokið ofan í pæluna
eftir á eða hrokkið úr yfirborðinu á hnausum eða torfum sem menn
stungu eða skáru og köstuðu upp þegar þeir voru að hlaða garðinn.
Raunar skiptir litlu hvort garðurinn var hlaðinn rétt áður eða
rétt eftir að landnámslagið féll. Páll Theodórsson lætur hann bera
vitni um nokkurra áratuga gamla byggð með því að spyrja:41 „Hve
langur tími leið frá því landnámsmaður settist þarna að þar til að
bústofninn var orðinn svo stór að nauðsynlegt var að verja túnið
með hlöðnum garði?“ Mér finnst ekki augljóst að þetta hafi verið
túngarður; hann gat eins vel verið gerði eða rétt til að geyma búfé í
til þess að ekki þyrfti að fylgjast með því allan sólarhringinn að það
tapaðist ekki, og mest þörf hefur verið á slíku allra fyrst meðan
fénaður var ekki orðinn hagvanur og fólk ókunnugt landinu. En
hvernig sem það kann að vera styður garðurinn fráleitt kenningu
um byggð frá því um 700 eða þaðan af lengur.
39 Haukur Jóhannesson og Sigmundur Einarsson 1988: 74.
40 Guðrún Larsen 1996: 100.
41 Páll Theodórsson 2010: 515.