Skírnir - 01.04.2011, Page 26

24
GUNNAR KARLSSON
SKÍRNIR
að hafa „lent“ í þessu mannvistarlagi „um hundrað árum eftir að birk-
inu var brennt, þegar húsið var enn í notkun að einhverju leyti“.55
Auðvitað má segja þetta og annað líkt um hverja einstaka mælingar-
niðurstöðu. En eftir því sem þær koma saman fleiri verður sannfær-
ingarkraftur þeirra smám saman meiri.
Ólíkar tilgátur hafa komið fram um það hvers vegna íslensk
birkikolasýni mælast svona gömul. I Vestmannaeyjum óx lítið eða
ekkert birki á landnámsöld og hefur ekki gert í 5.000 ár, jafnvel
aldrei.56 Bent hefur verið á að sagt er frá því í Landnámabók að
maður, sonarsonur landnámsmanns á Eyrarbakka, var veginn „at
fauskagrepti“.57 Þannig lítur út eins og menn hafi grafið í jörð eftir
lurkum sem hafa varla verið ætlaðir til annars en eldsneytis. Kannski
fóru Eíerjólfsdælir upp á meginlandið og grófu fauska í mómýrum.
Kannski er samt líklegra að þeir hafi brennt birki sem hafði vaxið á
Suðurlandi, fljótin borið til sjávar þegar þau brutu skógi vaxið land
og birkið síðan rekið á land í Eyjum. Þá má hugsa sér að það hafi
getað verið orðið aldagamalt þegar það fór í eldinn. I Reykjavík
duga slíkar skýringar síður. Frjótalningar sýna að þar óx mikið birki
í upphafi byggðar.58 Þó verður tæpast útilokað að Reykvíkingar
hafi átt til að safna fúasprekum eða sjóreknum birkihríslum í eldinn
ef þeir fundu þau á stöðum þar sem þau höfðu þornað. Auðveldara
er bæði að búta það og lífga eld í því en í lifandi viði. Páll Theo-
dórsson lét sér detta í hug í sambandi við geislakolsmælingarnar í
Reykjavík að viðarsýnin kæmu úr mó sem hefði verið notaður sem
eldsneyti. Þessu hafnaði Páll sjálfur með þeim rökum að mótekju-
menn hefðu fljótt lent niðri á eldri viðarleifum en hefðu komið í
ljós í geislakolsmælingum. „Þegar komið er niður á góðan mó liggja
um þrjár aldir gróðurs í hverri skóflustungu sem neðar er farið."59
Ef skýra á háan en ekki of háan geislakolsaldur viðarsýnanna frá
Reykjavík á þennan hátt yrði líklega að gera ráð fyrir að varðveislu-
55 Páll Theodórsson 2009: 265-266.
56 Margrét Hallsdóttir 1984: 60; Margrét Hermanns-Auðardóttir 1989: 45.
57 Sveinbjörn Rafnsson 1990: 161nm.; íslenzk fornrit I 1968: 372 (Sturlubók, 372.
kap.; Hauksbók, 327. kap.).
58 Þorleifur Einarsson 1957: 92, 95; Þorleifur Einarsson 1963: 450; Margrét Halls-
dóttir 1987: 20, 33.
59 Páll Theodórsson 1997: 100.