Skírnir - 01.04.2011, Page 128
126
ATLI HARÐARSON
SKÍRNIR
nýjar greinar, lífsleikni og tölvufræði, hafa bæst við. Ef til vill má líta
svo á að lífsleikni hafi að einhverju leyti tekið við hlutverki kristin-
fræðinnar en ekkert hefur komið í staðinn fyrir hinar greinarnar
sem fallið hafa brott.
Fornaldarfræðin var sett inn á sínum tíma, bæði hér á landi og í
Danmörku, til að tryggja að nemendur hefðu einhver kynni af
klassískum bókmenntun Grikkja þótt hætt væri að kenna grísku. I
dönskum menntaskólum er fornaldarfræðin enn skyldunámsgrein
og kallast „oldtidskundskab".5
Greinarnar sem kenndar voru fyrst eftir 1904 og féllu brott
þegar leið á öldina höfðu fremur lítið vægi. Þeirra stærst var handa-
vinnan. Alla tíð frá 1904 hafa að minnsta kosti þrír fjórðu hlutar
kennslustunda til stúdentsprófs farið í að kenna móðurmál, erlend
nútímamál, sögu, samfélagsgreinar, stærðfræði, raungreinar og
íþróttir. Vægi þessara námsgreina hefur, ef eitthvað er, heldur farið
vaxandi á kostnað lista og handverksgreina sem vikið hafa úr nám-
skrá.
En hvaðan kom þessi listi yfir námsgreinar, sem hefur haldist
svo lítt breyttur þrátt fyrir allt umrót tuttugustu aldar?
2. John Locke, upplýsingin
og íslenskir frumkvöðlar d nítjándu öld
Sá hugsuður sem hafði mest áhrif á menntastefnu upplýsingarmanna
var enski heimspekingurinn John Locke.6 Hann var uppi á árunum
1632 til 1704 og ritaði Hugleiðingar um menntamál (Some Thoughts
Concerning Education) fyrir foreldra og kennara sem ala upp herra-
menn („gentlemen"). Þessi bók kom út árið 1693. Síðasti þriðjungur
hennar er lýsing á námsgreinum sem Locke lagði til að ungum
herramönnum væru kenndar. Námsgreinarnar sem hann mælti með
voru:
5 Upplýsingar sóttar 3. janúar 2010 á vef danska menntamálaráðuneytisins
http://www.uvm.dk/. Slóð að skjali http://www.ug.dk/Uddannelser/gymnasia
leuddannelser/studentereksamen_stx.aspx.
6 Schmitter, Tarcov og Donner 2006: 74.