Dagblaðið Vísir - DV - 15.08.2018, Blaðsíða 50

50 MENNING 15. júní 2018
S. 565 2217 - pappir@pappir.is - Kaplahraun 20 - 220 Hanarfjörður
Breyttu úr plasti yfir í pappír
Er fyrirtækið þitt
umhverfisvænt ?
Eigum allar stærðir á lager
I
ngibjörg Elsa
Björnsdóttir hefur
undanfarin ár ver-
ið viðloðandi bók-
menntalífið með
smásagnabirting-
um og þýðingum úr
rússnesku, til dæm-
is á dæmisögum Tol-
stojs. Ingibjörg stund-
ar núna doktorsnám í
þýðingarfræðum.
Fyrir nokkrum mánuðum
sendi Ingibjörg frá sér smá-
sagnasafnið Smásögur að hand-
an. Það er alltaf gaman þegar
smásögur í safni hafa sameigin-
legt þema, meðal annars vegna
þess að það gefur bókunum
heildarsvip. Eins og titillinn gefur
til kynna kemur hér framhalds-
líf til við sögu en einnig er með
margvíslegum öðrum hætti leik-
ið sér með samspil raunheims og
handanheims. Í sumum sögun-
um skín í gegn þekking á sagn-
fræði og lista- og bókmennta-
sögu, sem og áhugi höfundar á
ýmsum málefnum, allt frá dul-
speki til náttúruverndar.
Besta saga bókarinnar heitir
Húsið í eilífðinni, ljómandi skýr
og falleg saga með einfaldri og
beinskeyttri hugmynd. Stíllinn
á þeirri sögu er í senn einfaldur
og ljóðrænn. Saga um Drakúla
greifa sem dúkkar upp í reykvísk-
um tíma og harmræn örlög hans
er einnig vel hugsuð og frumleg.
Því miður tekst ekki alltaf
svona vel til. Sumar sögurnar hafa
til að bera hugmyndir sem gam-
an er að velta fyrir sér að loknum
lestri þeirra en lesturinn sjálfur er
ekki eins ánægjulegur. Eitt dæmi
er sagan Bókasafnarinn þar sem
tekist er á við þá heillandi hug-
mynd að bækur sem hafa glat-
ast, til dæmis í bruna, eigi sér til-
vist engu að síður. Í
sömu sögu gref-
ur bókasafnarinn
völundarhús und-
ir Grímsstaðar-
holtið í Vestur-
bænum og útbýr
þar hið ógnarstóra
safn hinna glötuðu
bóka. Nú er það svo
að í raunveruleik-
anum kæmist
enginn upp með
slíkar aðgerðir en í
fantasíunni er allt
leyfilegt. En þegar blaðamenn
taka að forvitnast um neðan-
jarðarbókasafnið er hugmyndin
komin út í vitleysu. Í raunheimi
fara blaðamenn ekki að spyrja
um risastórt neðanjarðarbóka-
safn undir Grímsstaðarholtinu
vegna þess að slík framkvæmd
gæti aldrei orðið, hún yrði stöðv-
uð í fæðingu.
Víða ber á slíkum árekstrum
fantasíu og raunsæis. Það er ekk-
ert að því að fara með handan-
heim inn í raunheiminn en að
taka um leið skynsemina úr raun-
heiminum óháð handanheim-
inum er barnaskapur sem spillir
mjög lestraránægjunni og kem-
ur í veg fyrir að lesandinn gangist
fantasíunni á hönd. Annað dæmi
um þetta er fyrsta saga bókarinn-
ar, Morðsaga að handan, saga
um baráttu myrtrar konu fyrir
réttlæti (góð hugmynd!). Rann-
sóknarlögreglumaðurinn í þeirri
sögu er fyrrverandi ljóðskáld en
af því að ljóðin hans seldust svo
illa þá ákvað hann bara að vippa
sér í lögregluna og verða rann-
sóknarlögreglumaður! Eins og
það sé ekkert mál, eins og rann-
sóknarlögreglustarf sé bara auð-
veld leið út úr því öngstræti að ná
ekki frama sem ljóðskáld.
Ein sagan greinir frá rosk-
inni konu hverrar börn telja vera
komna með Alzheimer og vilja
koma henni á hjúkrunarheim-
ili, að sögn söguraddarinnar
eingöngu til þess að komast yfir
arfinn. Nú er ég ekki löglærður
maður en síðast þegar ég vissi
tæmist erfingjum arfur við að
sá er þeir erfa deyr, ekki við það
að viðkomandi fari á hjúkr-
unarheimili!
Í um margt áhugaverðri sögu
sem ber heitið Dagurinn með
Leonardo gengur snillingurinn
Leonardo Da Vinci aftur í nútím-
anum og vingast við 12 ára stelpu
á Selfossi með Asperger. Da Vinci
segir stúlkunni meðal annars frá
sögu eftir Oscar Wilde en sá mað-
ur var ekki uppi fyrr en nokkrum
öldum á eftir Da Vinci.
Þessi furðulega markleysa sem
birtist víða á síðum bókarinnar
gefur sögunum næfan (naív) blæ
sem stingur í stúf við það yfir-
bragð þekkingar og hámenningar
sem annars er á sögunum.
Alla orku þarf að beisla og
líka hugmyndaflugið. Skynsemin
hefði mátt beisla hugmyndaflug-
ið betur við ritun þessara smá-
sagna. Í bókinni er þó að finna
góðar sögur og góða söguhluta.
Bókin er falleg í útliti og kápa
smekklega hönnuð. Þetta fram-
tak er dæmi um fjölbreytnina í ís-
lenskri bókaútgáfu sem er í mót-
sögn við minnkandi bóklestur og
bóksölu. n
Handanheimur
mætir raunheimi
Ágúst Borgþór Sverrisson
agustb@dv.is
Bækur
Smásögur að handan
Höfundur: Ingibjörg Elsa Björnsdóttir
Útgefandi: Lafleur
112 bls.
O
ft veit maður ekki hversu
dýrmætt fyrirbæri lífið
er fyrr en móðir náttúra
ákveður að láta til sín taka
í stórri sveiflu. Í hamfarasögunni
Adrift er rekin sönn lífsreynslusaga
Tami Oldham Ashcraft og unnusta
hennar. Árið er 1983 og halda þau
saman í skútusiglinu frá Tahíti til
San Diego en á miðri leið lenda
þau í fjórða stigs fellibyl og fer allt
í rúst. Þegar Tami vaknar er bát-
urinn ónýtur, maðurinn horfinn
og litlar líkur á björgun. Þá verður
Tami að nota eðlishvötina, vonina,
mátt minninganna og grjótharðan
baráttuvilja til að hafa sigur þrátt
fyrir dvínandi lífslíkur á sjó.
Það er aldrei sjálfsagt mál
að stórbrotin raunasaga verði
áreynslulaust að stórbrotinni
kvikmynd og þar siglir Adrift ein-
hvers staðar á milli bitlausrar,
rómantískrar vasaklútamynd-
ar og meiriháttar sterkrar ófara-
sögu. Stundum er jafnvel eins og
aðstandendur séu ekki alveg viss-
ir um hvorn fótinn á að stíga í,
því myndin gengur ekki upp sem
hvort tveggja. Hún er í flesta staði
vönduð á yfirborðinu (og sérstakt
hrós til förðunardeildar og kvik-
myndatökuliðs) þó grunn sé og
skilur álíka mikið eftir sig og síð-
degissápa á blautum sunnudegi.
Ólínulegur strúktúr spillir fyrir
Adrift er fyrst og fremst frábært sýni-
dæmi um leikgetu ungu leikkon-
unnar Shailene Woodley. Það er
nánast ómögulegt fyrir áhorfand-
ann að finnast hana ekki trúverðug í
krefjandi aðalhlutverkinu og henn-
ar baráttu. Þau Sam Claflin ná vel
saman en verða í sameiningu fyrir
bölvun stirðra samtala, yfirleitt í at-
riðum með kraft að markmiði sem
enda í melódramatík. Meira geisp
heldur en gasp, því miður. Hand-
ritið minnir reglulega á það hvað
Woodley og Claflin elska hvort ann-
að og eru ástfangin, en myndin
skautar svolítið yfir dýptina í sam-
bandinu þeirra. Oft skrifast þetta á
ólínulegan strúktúr myndarinnar.
Myndin fær svo sannarlega
prik fyrir að segja stóran hluta
sögunnar í tættum endurlitum, en
heildin græðir lítið á dýnamískum
strúktúr þegar hann hefur áhrif á
dramabyggingu og er mestmegnis
notaður í þágu stórrar sögufléttu.
Stundum eru skiptingar milli sena
truflandi og eru kostir og gallar
við að nota fellibylinn aftar lega
í sögunni. Oft er líka meira sagt
upphátt en þörf er á og gengur
stóra fléttan ekki alveg upp eða
hvernig spilað er með hana.
Kjarnakona í
blíðu og stríðu
Adrift er tólfta kvikmynd Baltasars
í fullri lengd og fylgir henni ögn
meiri áhersla á blíðu og von en
hefur yfirleitt örlað fyrir í kvik-
myndum Baltasars. Leikstjórinn
nær hins vegar að græja eins mik-
inn náttúrulegan blæ og hann get-
ur. Þegar leikstjórar kippa með
sér færasta kvikmyndatökumanni
heims (sem sagt Robert Richard-
son – sem unnið hefur reglu-
lega með Scorsese, Stone og Tar-
antino) er lítill séns á týpískum
Hollywood-glansi yfir áferðinni.
Að mati undirritaðrar hefur
Claflin í raun og veru meiri skjá-
tíma en þurfti, enda bestu senurn-
ar oftast þær sem sýna Woodley
algjörlega berskjaldaða gegn nátt-
úrunni og þróun hennar, drífanda
og áskoranir.
Adrift segir í rauninni og gerir
fátt betur en var ekki miklu betur
tæklað í til dæmis háskamyndun-
um All is Lost eða Life of Pi jafnvel á
vissan hátt. Annars er alveg skiljan-
legt að margir sjái þessa mynd sem
„Cast Away fyrir Fault in Our Stars
eða Titanic-kynslóðina.“ Þá væri
vissulega Sam Claflin blakboltinn í
þessu tilfelli, en hann nær ómögu-
lega sama sjarma og Wilson heitinn
gerði á sínum tíma. n
Adrift hvorki sekkur né siglir:
Þrautseigja
og geispi
með golunni
Tómas Valgeirsson
tomas@dv.is
NÝTT Í BÍÓ
Adrift
Leikstjóri: Baltasar Kormákur
Framleiðendur: Shailene Woodley
Handrit: Aaron Kandell, Jordan Kandell,
David Branson Smith
Kvikmyndataka: Robert Richardson
Aðalhlutverk: Shailene Woodley, Sam Claflin
Í stuttu máli: Shailene Woodley kemur
vel út í mynd sem auðvelt er að dást að en
erfiðara að sogast að.