Ljósmæðrablaðið - 01.06.2012, Blaðsíða 6

6 Ljósmæðrablaðið - júní 2012
F R Æ Ð S L U G R E I N
ÚTDRÁTTUR
Nýjustu tölur um líkamsþyngd Íslendinga
sýna að tæplega 59% fólks á aldrinum 18–80
ára er yfir kjörþyngd og þar af flokkast 21%
með offitu. Rannsóknir benda til að hlutfall
þeirra sem eru of feitir fari vaxandi. Konur á
barneignaraldri fara ekki varhluta af þessari
þróun en niðurstöður fjölda rannsókna
hafa sýnt tengsl offitu við ýmis vandamál og
sjúkdóma tengdum meðgöngu og fæðingu.
Í þessari grein er varpað ljósi á þá stöðu
sem ríkir hér á landi varðandi yfirþyngd og
ofþyngd kvenna á meðgöngu og afleiðingar
þess en rannsóknir sýna að konur á barns-
burðaraldri 18–39 ára eru of þungar í 41%
tilvika og þar af eru 18% of feitar. Nokkrar
erlendar rannsóknir hafa sýnt fram á að með
því að nota hvatningaviðtöl, næringarráðgjöf
og upplýsingar um hreyfingu megi hafa áhrif á
þyngdaraukningu kvenna á meðgöngu. Flestar
íhlutunarrannsóknir eru þó með litlu úrtaki og
í fáum þeirra er konum fylgt eftir að fæðingu
lokinni.
Mikilvægt er að horfa á offitu sem
viðfangsefni þar sem fjöldi þátta hefur áhrif.
Í öllum tilfellum þarf að huga að mataræði
og næringu konunnar og næringarráðgjöf
sem felur í sér hvatningu og kennslu er því
nauðsynleg. Þá þarf að virkja eiginleika í
fari hvers einstaklings til að sem hagstæðust
útkoma fáist fyrir móður og barn. Í greininni
kynnum við hugmyndafræði sem nota má við
þróun íhlutana fyrir konur á meðgöngu sem
byggir á því að nota styrkleika hverrar og
einnar konu samfara því að veita fræðslu og
ráðgjöf á einstaklingsbundinn hátt .
Lykilorð: meðganga, offita, yfirþyngd,
íhlutun, næringarráðgjöf, árangur, heilsu-
efling.
INNGANGUR
Víða í Evrópu er hlutfall einstaklinga sem
eiga við ofþyngd og offitu að stríða mjög
hátt. Hér á landi hefur umræða um ofþyngd
og offitu verið áberandi síðasta áratug. Í
skýrslu sem Lýðheilsustöð gaf út um líkams-
þyngd og holdafar fullorðinna frá 1990 til
2007 kom fram að líkamsþyngdarstuðull
(LÞS) Íslendinga hafði hækkað síðastliðna
tvo áratugi og töluvert fleiri höfðu hærri LÞS
en áður (Margrét Valdimarsdóttir o.fl., 2009).
Á árunum 1990 til 2007 hafði hlutfall of feitra
kvenna (LÞS > 30 kg/m2) á aldrinum 18 til 79
ára hækkað úr 9,5% í rúm 21% og voru 53%
kvenna í þessum aldursflokki yfir kjörþyngd
(LÞS > 25 kg/m2) árið 2007. Þegar horft var til
kvenna á barneignaraldri (18–39 ára) voru um
44% yfir kjörþyngd (LÞS > 25 kg/m2), og af
þeim voru tæp 19% of feitar (LÞS > 30 kg/m2)
árið 2007 (Margrét Valdimarsdóttir o.fl., 2009).
Í annarri íslenskri rannsókn frá 2006 kom
fram að 39% af reykvískum konum var yfir
kjörþyngd í byrjun meðgöngu og að stór hluti
íslenskra kvenna þyngist meira á meðgöngu
en íslenskar ráðleggingar mæla með (Olafs-
dottir, Skuladottir, Thorsdottir, Hauksson og
Steingrimsdottir 2006). Nýjustu tölur um
líkamsþyngd Íslendinga má sjá í niðurstöðum
könnunar á mataræði fullorðinna 2010–2011
og sýna þær að tæplega 59% fólks á aldrinum
18–80 ára er yfir kjörþyngd og 21% flokkast
með offitu, sem er hærra en árið 2002 en þá
var hlutfall of feitra 13% (Könnun á mataræði
Íslendinga 2010–2011). Þessar tölur, sem eru
uppgefnar af fólkinu sjálfu, eru í samræmi við
það sem þekkt skýrsla OECD sýndi en þar kom
fram að tíðni offitu væri næst hæst hér á landi
af 26 OECD löndum, en það sem alvarlegra
var er aukning offitu frá 1990 til 2007 frá 8% í
20%. Þessi þróun er uggvænleg þrátt fyrir það
að efast hafi verið um nákvæmni þessara talna
(OECD, Health at a Glance, Europe 2010).
Flest virðist benda til að hlutfall of feitra aukist
meðan að heildarfjöldi þeirra sem er yfir kjör-
þyngd breytist ekki eins mikið.
Niðurstöður fjölda rannsókna hafa sýnt
tengsl offitu við ýmis vandamál og sjúkdóma
tengdum meðgöngu og fæðingu. Þannig
hafa tengsl of mikillar þyngdaraukningar,
miðað við ráðleggingar IOM (e. Instiute of
Medicine) eða íslenskar ráðleggingar, sýnt
auknar líkur á meðgöngusykursýki (Kabiru og
Raynor, 2004), meðgönguháþrýsting (Thors-
dottir, Torfadottir, Birgisdottir og Geirsson,
2002), meðgöngueitrun (Johnson, Longmate
og Frentzen, 1992), að framköllun fæðingar
takist ekki (Kabiru og Raynor, 2004), misræmi
á milli fósturs og grindar eða tepptan fram-
gang í fæðingu (Chen, Uryasev, og Young,
2004). Auknar líkur eru á spangaráverka hjá
of feitum konum (Kabiru og Raynor, 2004),
áhaldafæðingar eru tíðari (Thorsdottir o.fl.,
2002; Johnson o.fl., 1992), fleiri konur lenda
í fyrirburafæðingu (Dietz, o.fl., 2006), og
fæðingu lýkur oftar með keisaraskurði hjá
þessum hópi (Kabiru og Raynor, 2004; Young
og Woodmansee, 2002). Varðandi nýburann
þá eru auknar líkur á fæðingu þungbura ef
móðir er of feit (Scotland, Cheng, Hopkins
og Caughey, 2006; Thorsdottir o.fl., 2002) og
lágum fimm mínútna apgar (Scotland o.fl.,
2006).
Áhættan á líkamlegum fylgikvillum eykst
eftir því sem LÞS er hærri fyrir þungun. Þannig
er kona sem er yfir offitumörkum og þyngist
Að efla heilbrigði
Næringarráðgjöf sem íhlutun fyrir of þungar konur
fyrir og eftir fæðingu
Inga Þórsdóttir
næringarfræðingur, PhD deildarforseti
Matvæla- og næringarfræðideildar,
Heilbrigðisvísindasvið, Háskóla Íslands
og Landspítala
Helga Gottfreðsdóttir
ljósmóðir, PhD dósent og
námsbrautarstjóri við
Hjúkrunarfræðideild Háskóla Íslands