Ljósmæðrablaðið - 01.06.2012, Blaðsíða 15

15Ljósmæðrablaðið - júní 2012
(2010) kom fram að rúmlega hefur veruleg
áhrif á þyngdaraukningu móður og einnig
hugsanlega á fæðingarþyngd barnsins.
Þyngdaraukning á meðgöngu var minni hjá
þeim konum sem voru á rúmlegu auk þess
sem nokkrar rannsóknir sýndu fram á auknar
líkur á vaxtarskerðingu hjá barninu. Tomasi
og Johnson (2001) skoðuðu áhrif rúmlegu
á meðgöngu á líðan fjölskyldunnar. Þátt-
takendur voru 89 konur sem voru á rúmlegu
á meðgöngunni annaðhvort á sjúkrahúsi
eða heima. Samkvæmt niðurstöðum rann-
sóknarinnar upplifði fjölskyldan mikinn
kvíða varðandi heilsu móðurinnar og ófædda
barnsins. Auk þess fylgdu rúmlegunni fjár-
hagslegar áhyggjur þar sem fjölskyldan
þurfti yfirleitt að minnka við sig vinnu. Sá
stuðningur sem fjölskyldunni var mikil-
vægastur var tilfinningalegur stuðningur
en mikil hjálp getur verið í því að bjóða til
dæmis upp á viðtal við sálfræðing eða félags-
ráðgjafa á meðgöngunni fyrir konur í hótandi
fyrirburafæðingu.
Hatch, Levin, Shu og Susser (1998)
skoðuðu áhrif hreyfingar á hættu á fæðingu
fyrir tímann en niðurstöður þeirra sýndu
ekki fram á tengsl milli mikillar þjálfunar
á meðgöngu og fæðingu fyrir tímann.
Svipaðar niðurstöður komu fram í rannsókn
Evenson, Siega-Riz, Savitz, Leiferman og
Thorp (2002) en þar kom fram minni hætta
á fæðingu fyrir tímann ef konan var í mikilli
þjálfun á meðgöngu.
Áhættuþættir og orsakir fyrirburafæðingar
Ástæður fyrirvaralausrar fæðingar fyrir
tímann eru að mestu óþekktar en helstu þættir
sem nefndir hafa verið sem áhættuþættir eru
fyrri saga um fæðingu fyrir tímann, fjölbura-
meðganga, svartur kynþáttur, sýking, streita,
lágt BMI, blóðþurrð í fylgju og líffræðilegir
þættir varðandi leg og legháls (Gilbert, 2011;
Medfortho.fl., 2009; Goldenberg, Culhane,
Iams og Romero, 2008; Lindsay, 2004).
Sýking
Sýking getur aukið líkur á fæðingu fyrir
tímann en talið er að sýking í legi valdi um
25% til 40% allra fæðinga fyrir tímann.
Inneitur baktería getur örvað losun á pros-
taglandini en prostaglandin mýkir og styttir
leghálsinn. Sýking getur verið milli vefja
móður og fósturbelgja, milli belgja fósturs,
í fylgju, í legvatni, í naflastreng eða hjá
fóstrinu sjálfu (Gilbert, 2011; Goldenberg
o.fl., 2008; Franklin, 2000).
Vanhæfni í leghálsi
Leghálsinn er aðallega samsettur úr
bandvef sem heldur leghálsinum sterkum
og kemur í veg fyrir breytingu á honum á
meðgöngu. Eðlileg lengd á leghálsinum
miðað við meðgöngulengd er 35 til 40 mm
við 14 til 22 vikna meðgöngu, 35 mm við 24
til 28 vikna meðgöngu og 30 mm að lengd
eftir 32 vikna meðgöngu (Gilbert, 2011).
Sónarskoðun til að mæla lengd legháls er
talin nákvæm aðferð til að meta konur sem
eiga á hættu að fæða fyrir tímann samkvæmt
Lindsay (2004). Legháls sem er styttri en 15
mm milli 22 til 24 viku gefur til kynna aukna
hættu á fyrirburafæðingu (Gilbert, 2011).
Rannsókn Iams og fleiri (1996) sýndi einnig
fram á að aukin hætta var á fæðingu fyrir
tímann eftir því sem leghálsinn var styttri.
Áhrif prógesteróns meðferðar um leggöng
á fyrirvaralausa fæðingu fyrir tímann voru
skoðuð í breskri rannsókn. Rannsóknin fór
fram frá september 2003 til maí 2006. Allar
konur sem gengu með einbura eða tvíbura
og fóru í reglubundna sónarskoðun við 20
til 25 vikna meðgöngu var boðið upp á
leggangasónar til að meta lengd leghálsins.
Mæld var leghálslengd með leggangasónar
við 20 til 25 vikna meðgöngu hjá 24.620
konum. Hjá 413 konum eða 1,7% var
leghálsinn 15 mm að lengd eða styttri. Af
þeim 413 konum sem voru með stuttan
legháls samþykktu 250 konur að taka þátt
í rannsókninni. Þátttakendum var raðað
tilviljanakennt í tvo hópa, annar hópurinn
fékk 200 mg af prógesteróni um leggöng en
hinn lyfleysu á hverju kvöldi frá 24. viku
til 34. viku meðgöngu. Niðurstöður rann-
sóknarinnar sýndu að sjálfkrafa sótt fyrir
34. vikna meðgöngu var sjaldgæfari hjá
hópnum sem fékk prógesterón um leggöng
en þeim sem fékk lyfleysu, sjálfkrafa sótt
fyrir 34. vikna meðgöngu var 19,2% hjá
hópnum sem fékk prógesterón meðferð
samanborið við 34,4% hjá hópnum sem
fékk lyfleysu. Engar alvarlegar aukaverkanir
komu fram hjá hópunum og enginn munur
var á aukaverkunum milli hópanna. Helstu
niðurstöður rannsóknarinnar eru að meðferð
með prógesteróni frá 24 vikna til 34 vikna
meðgöngu minnkar líkur á sjálfkrafa sótt
fyrir 34 vikna meðgöngu hjá þeim konum
sem eru með stuttan legháls (Fonseca, Celik,
Parra, Singh og Nicolaides, 2007).
Áhrif keiluskurðar á meðgöngu og fæðingu
voru skoðuð í finnskri rannsókn. Skoðuð
voru gögn frá 25.827 konum á aldrinum
15 til 49 ára sem höfðu farið í keiluskurð á
árunum 1986 til 2003. Útkoma fæðingar hjá
þessum hóp frá árinu 1987 til ársins 2004 var
skoðuð í samanburði við fæðingar hjá konum
á sama tímabili sem ekki höfðu farið í keilu-
skurð. Tíðni fyrirburafæðinga var skoðuð,
léttburafæðinga og burðarmálsdauða. Niður-
stöðurnar sýndu aukna hættu á fæðingu
fyrir tímann eftir keiluskurð, áhættan jókst
sérstaklega á fæðingu mikið fyrir tímann
eða við 28 til 31 vikna meðgöngu og fyrir 28
vikna meðgöngu (Jakobsson, Gissler, Sainio,
Paavonen og Tapper, 2007).
Streita
Streita getur valdið losun og myndun
ákveðinna próteina og hormóna sem örva
framleiðslu prostaglandins og valda aukningu
á oxytocin og prostaglandin viðtökum og
eykur þannig líkur á að fæðing fari af stað
fyrir tímann (Gilbert, 2011).
Cooper og fleiri (1996) skoðuðu hvort
tengsl væru á milli bágrar sálfélagslegrar
stöðu og fæðingar fyrir tímann, vaxtar-
skerðingar og lágrar fæðingarþyngdar. Kvíði,
streita, sjálfsálit, völd og þunglyndi var metið
hjá 2.593 barnshafandi konum við 25 til 29
vikna meðgöngu. Samkvæmt niðurstöðum
rannsóknarinnar voru aðeins marktæk tengsl
milli streitu og fyrirvaralausrar fæðingar
fyrir tímann og lágrar fæðingarþyngdar.
Streita veldur losun á katekólaminum en
katekólamin valda æðasamdrætti og þar
af leiðandi getur orðið skortur á súrefnis-
flæði til fóstursins. Skert blóðflæði til fylgju
getur valdið losun á corticotrophin-releasing
hormone (CRH) sem getur orsakað fæðingu
fyrir tímann (Cooper o.fl., 1996; Gilbert,
2011). Mjög mikilvægt er að fræða barns-
hafandi konur um áhrif streitu á meðgöngu,
ræða um tengsl streitu við fæðingu fyrir
tímann og um aðferðir sem hægt er að nota til
að minnka streitu.
SAMANTEKT
Hér að framan var sagt frá frumbyrju
í hótandi fyrirburafæðingu, í fræðilegri
umfjöllun var greining og meðferð við
hótandi fyrirburafæðingu og helstu
áhættuþættir skoðaðir. Mig langaði að skoða
hvort það væri eitthvað í sögu Gunnu sem yki
hættuna á fæðingu fyrir tímann. Hún hafði
miklar áhyggjur af heilsu ófædds barns síns
og velti því mikið fyrir sér hvort hún hefði
gert eitthvað til að koma fæðingunni af stað.
Hún sagðist hafa verið undir miklu álagi
í einhvern tíma og hafði áhyggjur af því að
hún hefði farið of mikið í ræktina.
Gunna fór í keiluskurð árið 2006 en
samkvæmt rannsóknum eru tengsl á milli
keiluskurðar og fæðingar fyrir tímann
(Jakobsson o.fl., 2007). Tekið var vaginal
strok hjá Gunnu þegar hún lagðist inn og kom
í ljós að hún var með GBS-sýkingu. Sýking
getur aukið líkur á fæðingu fyrir tímann en
talið er að sýking í legi valdi um 25% til 40%
allra fyrirburafæðinga (Goldenberg o.fl.,
2008).
Gunna þorði lítið að hreyfa sig á meðan
hún var inniliggjandi á 22A, hún var mjög
hrædd um að koma fæðingunni af stað. Hún
gekk á salernið en sagðist varla þora að
fara í sturtu. Eftir gott samtal við ljósmóður
og fæðingarlækni sem útskýrði mikilvægi
þess að hafa jafnvægi milli hreyfingar og
hvíldar leið Gunnu betur. Talað var um þá
áhættuþætti sem fylgdu algjörri rúmlegu eins
og til dæmis blóðtappa og að mikilvægt væri
að hlusta á líkamann. Áður fyrr var rúmlega
helsta meðferðin til að koma í veg fyrir
fæðingu fyrir tímann en síðustu ár hefur verið
aukin umræða um neikvæðar aukaverkanir
rúmlegu á andlega og líkamlega heilsu
móður (Maloni, 2010; Lindsay, 2004; Tomasi
og Johnson, 2001).
Gunna var mjög upptekin af því að finna
ástæðu þess að fæðingin fór af stað svona
mikið fyrir tímann, hún hafði verið mikið í