Ljósmæðrablaðið - 01.06.2012, Blaðsíða 12

12 Ljósmæðrablaðið - júní 2012
opinskáar varðandi kynhneigð sína (Fish
og Bewley, 2010; Röndahl o.fl., 2006;
Röndahl o.fl., 2009). Eyðublöð, vegg-
spjöld og bæklingar ættu að vera hlutlaus
og höfða jafnt til gagnkynhneigðra sem og
samkynhneigðra (McManus, o.fl., 2006;
Wilton og Kaufmann, 2001). Heilbrigðis-
starfsfólk ætti að gera sér grein fyrir því
að þjónustuþegarnir eru misjafnir, að
þjónusta við einn minnihlutahóp gæti
bætt þjónustu við fleiri hópa og gæta að
því að það eru ekki allir gagnkynhneigðir
(McManus o.fl., 2006; Röndahl o.fl. 2006;
Wilton og Kaufmann, 2001).

Fræðsla og þekking
Að sinna lesbískum foreldrum í
barneignarferlinu krefst þjálfunar og
fræðslu sem ætti að vera í boði fyrir allar
ljósmæður. Þjálfun í meðhöndlun menn-
ingarlega viðurkenndra hugtaka, það er
hugtök og orðanotkun sem lesbíur sjálfar
viðurkenna, hjálpar ljósmæðrum að koma
til móts við þarfir skjólstæðinganna.
Réttindi sjúklinga, sem tilgreina að
sjúklingar eigi rétt á virðingu, mannrétt-
indum og hágæða þjónustu, eru mikilvægir
hornsteinar í menntun hjúkrunarfræðinga
og ljósmæðra. Mikilvægt er að fræða um
samkynhneigð til að gera hana sýnilega og
byggja upp siðferðislegan styrk ljósmæðra
í störfum sínum með lesbíum. Rannsóknir
hafa sýnt að með aukinni menntun verða
viðhorfin jákvæðari og þeir sem eru með
neikvæð viðhorf hafa oft litla þekkingu
á samkynhneigð (Röndahl, Innala og
Carlsson, 2004a).
UMRÆÐUR OG LOKAORÐ
Þátttaka lesbía í barneignarferlinu
hefur breyst mikið hin síðari ár. Segja
má að möguleikar lesbía til að ganga
með og fæða barn séu margfalt betri nú
en áður. Áhugavert er að velta fyrir sér
spurningunni hvort lesbíur hafi sérstakar
þarfir í barneignarferlinu. Í raun hafa
lesbíur sömu þarfir og konur almennt í
barneignarferlinu þrátt fyrir að áherslurnar
og nálgunin sé önnur. Allar konur hafa
þörf fyrir stuðning umhyggjusamrar ljós-
móður þegar þær ganga með og fæða barn,
myndun góðs meðferðarsambands er þar
lykilatriði en slíkt samband eykur líkur
á farsælu barneignarferli og jákvæðum
foreldrum. Ætla má að þörf lesbía fyrir
gott meðferðarsamband sé enn sterkari
en hjá gagnkynhneigðum konum þar
sem koma þeirra inn í ferlið getur verið
umlukin dulúð ef þær hafa ekki opinberað
kynhneigð sína þar sem margar hræðast
viðbrögð heilbrigðisstarfsfólks.
Ef niðurstöður rannsókna á þörfum
lesbía í barneignarferlinu eru dregnar
saman kemur fram að það sem lesbíur
vilja og þarfnast mest af öllu er að komið
sé fram við þær eins og hverja aðra konu,
þær virtar eins og þær eru, maki þeirra
sé gerður að virkum þátttakanda og þær
studdar í gegnum ferlið á hvern þann hátt
sem heillavænlegast þykir hverju sinni.
Sú upplifun að eignast barn er ein
af þeim stærstu á lífsleiðinni og eru
ljósmæður þar mikilvægur hlekkur.
Margar lesbíur og makar þeirra eiga
jákvæða upplifun þrátt fyrir einhverja
hnökra á meðan aðrar eru ekki sáttar.
Sumar upplifa ofuráhuga ljósmæðra
og annars starfsfólks á kynhneigð
þeirra á meðan aðrir starfsmenn forðast
að ræða hana. Slík misvísandi skila-
boð geta verið vísbending um óöryggi
starfsfólks gagnvart lesbíum en það er
einmitt einn þáttur sem veldur lesbíum
áhyggjum í barneignarferlinu. Í rann-
sóknum sem gerðar hafa verið á lesbíum
í barneignarferlinu er algengt að fram
komi upplifun á ákveðinni fjarlægð
milli þeirra og starfsmannsins. Margar
áttu erfitt með að útskýra hvers vegna.
Starfsfólkinu er skylt að koma vel
fram við alla en það segir ekkert til um
raunverulegar tilfinningar þeirra og
viðhorf, enda virðast lesbíur upplifa
vanþekkingu og virðingarleysi í sinn
garð frá sumum starfsmönnum. Auðvitað
eru lög til verndar minnihlutahópum af
hinu góða en þau koma ekki í staðinn
fyrir vitundarvakningu og nauðsynlega
viðhorfsbreytingu.
Í raun ætti vinna ljósmæðra við að bæta
upplifun lesbía að byrja hjá þeim sjálfum,
það er að gera sér grein fyrir eigin
viðhorfum og tilfinningum í garð lesbía.
Þannig geta ljósmæður sett sig í spor
þeirra kvenna sem þær sinna og komið til
móts við þarfir þeirra hverjar sem þessar
konur eru og annast þær af virðingu. Ljós-
móðirin þarf ekki að vita öll svörin heldur
þarf hún að þora í heiðarlegar umræður
ásamt því að afla sér greinagóðra
upplýsinga og beita viðeigandi úrræðum.
Mikilvægt er fyrir ljósmæður að líta á
hvert par sem einstakt og taka sér tíma til
að sinna þeim eftir bestu getu til að mæta
þörfum þeirra og gera upplifun þeirra
ánægjulega og gefandi.
Heimildaskrá
Bjorkman, M. og Malterud, K. (2009). Lesbian
women‘s experiences with health care: A
qualitative study. Scandinavian Journal of Primary
Health Care, 27, 238–243.
Fish, J. og Bewley, S. (2010). Using human
rights-based approaches to conceptualise lesbian
and bisexual women‘s health inequalities. Health
and Social care in the Community, 18, 355–362.
Larsson, A. K. og Dykes, A. K. (2009). Care during
pregnancy and childbirth in Sweden: Perspectives
of lesbian women. Midwifery, 25, 682–690.
Lee, E., Taylor, J. og Raitt, F. (2011). „It‘s not me,
it‘s them“: How lesbian women make sense
of negative experiences of maternity care: a
hermeneutic study. Journal of advanced nursing,
67, 982–990.
McManus, A. J., Hunter, L. P. og Renn, H. (2006).
Lesbian Experiences and Needs During Childbirth:
Guidance for Health Care Providers. Journal of
Obstetric, Gyneocologic and Neonatal Nursing,
35(1), 13–26.
Röndahl, G. (2009). Lesbians‘ and gay men‘s
narratives about attitudes in nursing. Scandinavian
Journal of Caring Sciences, 23, 146–152.
Röndahl, G., Bruhner, E. og Lindhe, J. (2009).
Heteronormative communication with lesbian
families in antenatal care, childbirth and postnatal
care. Journal of advances nursing, 65, 2337–2344.
Röndahl, G., Innala, S. og Carlsson, M. (2004a).
Nurses‘ attitudes towards lesbians and gay men.
Journal of Advanced Nursing, 47, 386–392.
Röndahl, G., Innala, S. og Carlsson, M. (2006).
Heterosexual assumption in verbal and non-verbal
communication in nursing. Journal of Advanced
Nursing, 45, 373–381.
Sigfríður Inga Karlsdóttir og Sigríður Halldórsdóttir.
(1996). Journeying through labour and delivery:
Perceptions of women who have given birth.
Midwifery, 12, 48–61.
Sigfríður Inga Karlsdóttir og Sigríður Halldórsdóttir.
(2009). Efl ing kvenna í barneignarferlinu með
áherslu á fagmennsku ljósmæðra. Í Helga
Gottfreðsdóttir og Sigfríður Inga Karlsdóttir
(ritstj.), Lausnarsteinar: Ljósmóðurfræði og
ljósmóðurlist (bls.144–171). Reykjavík: Hið
íslenska bókmenntafélag og Ljósmæðrafélag
Íslands.
Spidsberg, B. D. (2007). Vulnerable and strong
– lesbian women encountering maternity care.
Journal of Advanced Nursing 60, 478–486.
Wilton, T. og Kaufmann, T. (2001). Lesbian
mothers‘ experiences of maternity care in the UK.
Midwifery, 17, 203–211.