Ljósmæðrablaðið - 01.12.2011, Blaðsíða 28

28 Ljósmæðrablaðið - desember 2011
Á sumar og haustmisseri vinna nemendur
á öðru ári í ljósmóðurfræði svokölluð
dagbókarverkefni. Markmiðið er að ígrunda
eigin störf og þá umönnun sem þær veita í
samráði við umsjónarljósmæður. Sögð er saga
úr klínísku starfi og síðan er umönnun skoðuð
út frá gagnreyndri þekkingu og reynsluþekk-
ingu. Verkefnin eru lærdómsrík á margan
hátt því þarna gefst kostur á að ígrunda
áhugaverð tilfelli úr starfsnáminu en einnig
að kafa dýpra ofan í áhugaverða þætti sem
skipta ljósmæður máli. Fókusinn í dagbókar-
verkefninu sem hér birtist er á hreyfingar
fósturs í móðurkviði. Eins og við vitum eru
hreyfingar fóstursins mikilvæg vísbending um
líðan þess og því er mikilvægt að bregðast við
þegar hin verðandi móðir verður þess áskynja
að hreyfingar fóstursins hafi minnkað. En
hvað eru eðlilegar hreyfingar og hvernig er
rétt að bregðast við? Þessum spurningum og
mörgum fleirum verður svarað í þessu verk-
efni.
Anna Sigríður Vernharðsdóttir,
ljósmóðir og klínískur lektor.
INNGANGUR
Í verknáminu hingað til hef ég orðið þess
áskynja að til ljósmæðra leita ógrynni af
verðandi mæðrum, allt frá upphafi meðgöngu
til loka, með hugðarefni sín stór og smá. Eitt
af því sem mér hefur þótt erfitt að leggja mat
á er hvað skal gera þegar þunguð kona hringir
eða kemur og lýsir minnkuðum hreyfingum
barns yfir tiltekin tíma eða jafnvel engum
hreyfingum barns. Flestum þeim sem lýstu
minnkuðum hreyfingum barns var ráðlagt að
hvílast, leggjast niður og einbeita sér að því að
telja hreyfingar barns yfir tveggja klukkutíma
tímabil en þær sem lýstu engum hreyfingum
komu í skoðun. Ég velti því oft fyrir mér hvað
bjó að baki þessum ráðleggingum ljósmæðra,
hvort þetta væri ekki að „taka sénsinn“ að
segja konum að leggjast bara niður og eyða
tíma í að bíða eftir og telja hreyfingar. Ég var
ekki viss og að mér setti ugg í hvert sinn sem
þessar aðstæður komu upp.
Mig langaði að skoða þetta frekar og
svo var það eina morgunvaktina að við
umsjónarljósmóðirin mín tókum við ungu pari
sem var að eignast sitt fyrsta barn. Þau höfðu
verið flutt til höfuðborgarinnar með sjúkra-
flugi snemma um nóttina en bæði voru þau af
erlendu bergi brotin og hvorki talandi á ensku
né íslensku svo notast var við túlk. Kvöldinu
áður höfðu þau leitað á heilbrigðisstofnun í
sínu byggðarlagi þar sem hin verðandi móðir
taldi sig ekki hafa fundið fyrir hreyfingum
barnsins frá því snemma þann sama dag.
Meðgöngulengd var þá 39 vikur og 4 dagar en
meðgangan hafði gengið vel og talist eðlileg
fram að þessu. Þegar tekið var á móti konunni
var leitað eftir fósturhjartslætti sem var til
staðar en mjög hraður, grunnlína var um
170 slög/mín. Ákveðið var að hinir verðandi
foreldrar yrðu fluttir með sjúkraflugi á LSH
þar sem fæðingin var sett af stað. Konan var
aftur farin að finna fyrir hreyfingum en þótti
þær minni en áður. Fósturhjartsláttur hélst
áfram hraður með grunnlínu 170-180 slög
á mínútu, breytileiki var lítill og lítið um
hraðanir. Við horfðum báðar á fósturhjart-
sláttarritið og mér stóð ekki alveg á sama með
það sem ég sá og ljósmóðirin sem ég fylgdi
þennan dag var sammála því að glæsilegra
rit hafði hún oft séð. Ég hafði áhyggjur af
því sem koma skyldi og var alls ekki viss um
að það væri í lagi með þetta barn. Læknarnir
töldu hjartsláttarritið þó ásættanlegt og haldið
var áfram með fæðinguna. Ég krossaði bara
putta og vonaði það besta og ég held að hinir
verðandi foreldrar hafi gert það líka. Legvatn
sem í upphafi hafði verið ljósgrænt var við
lok fæðingar orðið dökkgrænt, við kölluðum
á barnalækninn sem var viðstaddur fæðingu
barnsins. Lítil stúlka leit dagsins ljós, hún
andaði strax og grét en önnur höndin hennar
var alveg líflaus og blá. Litla stúlkan var þó
spræk og flott og fór fljótlega á brjóst. Þegar
við fluttum hamingjusömu foreldrana og
stúlkuna þeirra á sængurkvennagang var litur
farin að koma á litlu hendina auk þess sem
hún var aðeins farin að hreyfa hana, ég vona
að svo hafi haldið áfram.
Ég andaði léttar þegar þessari fæðingu
var lokið og útkoman kom mér á óvart. Ég
viðurkenni það fúslega að ég hafði af þessu
miklar áhyggjur en eftir á að hyggja var ég
svo glöð að fæðingin fékk að hafa sinn gang
eins og hægt var í þessum aðstæðum, það var
það besta fyrir konuna og barnið.
FÓSTURHREYFINGAR
Móðir verður oft fyrst vör við hreyfingar
fósturs við 17-20 vikna meðgöngu og verða
þær svo oftar en ekki merkjanlegri eftir
því sem lengra líður á meðgönguna. Þegar
hreyfingar fósturs eru samhliða metnar með
sónarskoðun þá virðast mæður skynja um
33-88% sjáanlegra hreyfinga fóstursins og
þá frekar ef fóstur hreyfir bæði útlimi og búk
(Fretts, 2011; Signore, Spong og Freeman,
2011). Hreyfingar fóstursins eru hinni
verðandi móður mikilvægar og gefa henni
tilfinningu fyrir að barn hennar þroskist og
dafni eðlilega og búi við góðar aðstæður.
Þegar hins vegar dregur úr hreyfingum
barnsins getur það valdið móðurinni vanlíðan
og jafnvel streitu sem hvorki telst holl fyrir
móður né barn (Fretts, 2011). Góð líðan
móður gefur heilbrigðisstarfsfólki oftast
vísbendingu um góða líðan fóstursins og
því er mikilvægt að horfa eftir þeim þáttum
hjá henni sem geta haft áhrif á fóstrið eins
og háþrýsting, sykursýki, sýkingar, næring
móðurinnar, reykingar eða andlegir og/
eða félagslegir þættir (Signore, Spong og
Freeman, 2011). En ekki var annað skráð en
að konan væri við góða heilsu að öllu leyti og
aðstæður hennar góðar. Besta vísbendingin
um góða líðan fósturs er þó af mörgum talin
reglulegar og góðar hreyfingar barnsins.
Móðirin getur oftast lýst ákveðnu mynstri í
hreyfingum barnsins sem getur verið að það
sé virkara á ákveðnum tíma sólarhringsins
og mikilvægt er að móðirin sé meðvituð um
þann breytileika sem barnið getur sýnt í virkni
sinni (MedfortMh, Battersby, Evans, Marsh
og Walker, 2009). En með hjálp túlksins fékk
ég þær upplýsingar að oftast hreyfði barnið
sig svo mikið seinni partinn og þess vegna var
það svo seint að þeim fannst sem þau leituðu
aðstoðar og eflaust hefur það nagað þau að
innan þann tíma sem fæðingin stóð yfir.
MINNKAÐAR
FÓSTURHREYFINGAR
Um 4-15% þungaðra kvenna láta vita af
minnkuðum hreyfingum fósturs á þriðja
þriðjungi meðgöngunnar en raunverulega
minnkaðar hreyfingar á síðasta þriðjungi
meðgöngunnar hefur oftar en ekki verið
hægt að tengja við súrefnisskort eða vannær-
ingu hjá fóstrinu (Winje, Saastad, Gunnes,
Tveit, Stray-Pedersen, Flenady og Froen,
2011). Konur sem finna fyrir minnkuðum
hreyfingum á síðasta þriðjungi meðgöngunnar
Mat á fósturhreyfingum
Jóhanna Ólafsdóttir
ljósmóðurnemi
N E M A V E R K E F N I