Ljósmæðrablaðið - 01.12.2011, Blaðsíða 29

29Ljósmæðrablaðið - desember 2011
verða því oftar fyrir því að vera settar af
stað í fæðingu líkt og konan í mínu dæmi,
fyrirburafæðingum, að eignast vaxtarskert
barn, fósturdauða eða nýburadauða (Fretts,
2011). Ýmsar aðrar ástæður geta þó verið
fyrir minnkuðum fósturhreyfingum og þarf
ástæðan ekki í öllum tilfellum að vera sú að
lífi fóstursins sé ógnað. Meðgöngulengd getur
verið skemur á veg komin, legvatn getur verið
aukið eða minnkað, staða móðurinnar, það er
hvort hún stendur, situr eða liggur, staða fóst-
ursins, offita, fylgjustaðsetning, virkni móður-
innar og andleg líðan eru allt þættir sem geta
haft áhrif á skynjun móðurinnar á hreyfingum
fóstursins. Auk þessa getur dregið úr fóstur-
hreyfingum tímabundið vegna svefns fóst-
ursins, lyfjanotkunar móðurinnar, reykinga
og fleiri þátta (Fretts, 2011). Oft heyrist það
líka að eðlilegt sé að dragi úr hreyfingum fóst-
ursins þegar líður undir lok meðgöngunnar
og hefur ástæðan oft verið talin að þrengra sé
um barnið og þar af leiðandi minna svigrúm
til hreyfinga (Winje og félagar, 2011). Rann-
sóknum hefur ekki borið saman um þetta og
er helst um kennt mismunandi aðferðum við
talningu, á hvaða tíma dags er talið og svo
skynjun mæðra á hreyfingu fóstursins en að
margra mati dregur ekki úr hreyfingum heldur
breytist eðli þeirra þegar dregur nær lokum
meðgöngu og er það af sumum talið villa fyrir
mati mæðranna á virkni fóstursins (Winje og
félagar, 2011).
VIÐMIÐ VIÐ MAT Á FÓSTUR-
HREYFINGUM
Þegar grunur leikur á að hreyfingar fósturs
séu ekki fullnægjandi eða jafnvel ekki til
staðar hefur móðurinni oft verið ráðlagt að
leggjast fyrir og einbeita sér eingöngu að því
að finna fyrir hreyfingum fóstursins (Fretts,
2011). Þrjú viðmið hafa helst verið notuð til
að meta fósturhreyfingar og þau eru:
• Að móðir finni fyrir 10 hreyfingum á
hverjum 12 klukkustundum við daglega
iðju sína.
• Að móðir finni fyrir 10 hreyfingum á
tveimur klukkutímum í hvíld og sé þá
meðvitað að fylgjast með hreyfingum
barns.
• Að móðirin finni fyrir 4 hreyfingum
á einni klukkustund í hvíld og fylgist
meðvitað með fósturhreyfingum (Fretts,
2011).
Sú ráðlegging sem helst hefur verið notast
við hér að móðirin leiti eftir 10 hreyfingum á
innan við tveimur klukkustundum í hvíld og
þá helst útafliggjandi en það er sú aðferð sem
hefur sýnt að mæður geti á sem nákvæmastan
hátt metið hreyfingar barns síns (Winje og
félagar, 2011). En rökstuðningur þess að láta
móðurina fylgjast með barni sínu á þennan
hátt byggir á þeirri forsendu að greini hún
minnkandi hreyfingar sé enn hægt að grípa
inn í og bregðast við og koma á þann hátt
í veg fyrir skaða eða í verstu tilfellunum
dauða fósturs eða nýbura (Fretts, 2011).
Rannsóknum ber að öllu jöfnu ekki saman
um það hvort það að láta móður fylgjast
með hreyfingum fósturs dragi úr andvana
fæðingum og eru talsmenn þess þá helst að
hugsa um að orsök andvana fæðinga megi
oft rekja til naflastrengsslys eða fylgjuloss
sem erfitt getur verið að bregðast við (Winje
og félagar, 2011). Aðferðin er þó notuð víða
um heim þar sem stór hluti heilbrigðisstarfs-
fólks er fylgjandi henni og telur að með
henni megi bæta útkomu móður og barns
(Fretts, 2011; Signore, Spong og Freeman,
2011). Lítið hefur verið skrifað um áhrif
slíks eftirlits á meðgöngu á móðurina og
hinn verðandi föður en talið er að aðferðin
geti bæði verið huggun og valdið hræðslu
hjá þeim sem hlut eiga að máli (Boyle, 2004;
Signore, Spong og Freeman, 2011). Almennt
er aðferðin talin hentug og að hún falli vel
í kramið hjá verðandi foreldrum þar sem
meðferðarheldnin er oftast mikil, aðferðin
tekur tiltölulega stuttan tíma og er talin vera
klínískt hagnýt (Fretts, 2011). Hættan við
aðferðina er hins vegar lítil meðferðarheldni,
misjöfn skynjun milli kvenna á hreyfingum
fóstursins en margir þættir geta komið
þar inn eins og fylgjustaðsetning, fitulag
móðurinnar, lega barns, staða móðurinnar
og fleira (Boyle, 2004). Rannsakendur hafa
ekki fundið samhljóm í því hvaða viðmið
skulu gilda þegar kemur að minnkuðum
hreyfingum fósturs og hvað skilur á milli
heilbrigðs fósturs og fósturs sem gæti
flokkast í áhættuhópi. Sum hreyfa sig meira
en önnur minna og allt þar á milli geta verið
eðlilegar fósturhreyfingar og eru mörkin
því óskýr. Skynjun hinna verðandi mæðra á
hreyfingu fóstranna hefur líka áhrif og erfitt
hefur reynst að leggja línur út frá huglægu
mati svo margra (Fretts, 2011; Winje og
félagar, 2011). Að auki hafa heldur ekki verið
gerð skil á því hvar mörkin liggja á milli full-
burða barna og barna sem ekki hafa náð fullri
meðgöngulengd en ekki er talið fullsannað
að sami mælikvarði eigi við um báða hópana
(Fretts, 2011).
SAMANTEKT
Fósturhreyfingar á meðgöngu eru háðar
mörgum þáttum og erfitt getur verið að leggja
mat á þær, tilfinning mæðranna er þó líklega
besta og ódýrasta greiningartækið og oftast er
það svo að mæðurnar sjálfar verða þess fyrst
varar að ekki sé allt eins og það á að vera. Ég
veit það nú að minnkaðar hreyfingar barna í
móðurkviði geta stafað af ýmsum ástæðum
og misalvarlegum líka en þó ber alltaf að taka
þessari tilfinningu mæðra alvarlega. Eins og
það er gott að hafa eitthvað til að miða við,
einhver mörk sem hringja bjöllum þá er líka
hætta á því að gripið sé inn í að óþörfu og þá
kannski sérstaklega þegar mörkin eru óskýr
og því mikilvægt að horfa á hvert tilfelli fyrir
sig en setja ekki alla undir sama hatt.
Ég fann það líka í þessu dæmi að þó svo við
hefðum tæki og tól til að fylgjast nákvæmlega
með litla krílinu þá vantaði mig að geta haft
bein samskipti við hina verðandi foreldra.
Það var erfitt að skilja þau ekki og geta ekki
hlustað eftir líðan og tilfinningu móðurinnar.
Ég áttaði mig kannski ekki á því áður en
þegar maður er með konu í fæðingu þá á sér
stað heilmikil óbein upplýsingagjöf gegnum
hin venjulegustu samskipti. Hin verðandi
móðir segir ýmsa hluti sem hafa oft merkingu
fyrir okkur sem í kring erum, eitthvað sem
gefur vísbendingu um það hvernig er að
ganga, hvað þyrfti að fara að gera eða athuga
og svo framvegis. Þessi litlu óbeinu skilaboð
vantaði í þessari ákveðnu fæðingu og það
fyllti mig óöryggi og sérstaklega vegna þess
að þarna var fæðing í gangi þar sem eitthvað
gat mögulega verið að og ég vissi ekki hverju
ég átti von á og kannski bjóst alveg eins við
því versta. Mér fannst það líka erfitt að geta
ekki útskýrt jafnóðum og hughreyst hina
verðandi foreldra með beinum samskiptum
en það varð okkur öllum til lukku að í húsinu
var ljósmóðir af sama þjóðerni og þau sem
gat komið og verið með okkur af og til. Ég sá
hvernig þær áttu þessi samskipti sem ég vildi
svo gjarnan hafa átt við þessa foreldra. Það
var vont að hafa ekki það tæki sem samskiptin
eru.
Það er þó þannig að með hverri fæðingu
kemur ný reynsla og með meiri reynslu
fylgir oftast meira öryggi. Það er gott til
þess að vita að oftar en ekki liggja saklausar
orsakir að baki því að móðir finnur ekki fyrir
hreyfingum barns þótt aldrei megi sofna á
verðinum og mikilvægt að standa klár á því
hvaða áhættuþáttum verður að horfa eftir láti
þunguð kona vita af minnkuðum hreyfingum
barns. Ég dreg það ekki í efa að það var gott
fyrir litlu stúlkuna í dæminu mínu að komast
í heiminn á þessum tímapunkti, ég er viss um
að henni leið ekki alveg nógu vel hvort sem
það var út af hendinni hennar eða ekki. En
ég dreg það heldur ekki lengur í efa að það
var rétt ákvörðun að hlaupa ekki beint með
hana á skurðstofuna að sækja barnið eins
og mér fannst að ætti að gera á ákveðnum
tímapunkti.
Heimildaskrá
Fretts, R. C. (2011). Evaluation of decreased fetal
movements. Sótt 25.ágúst 2011 af
http://www.uptodate.com/contents/evaluation-
of-decreased-fetal-movements?source=search_
result&search=decreased+fetal+mo&selectedTitle=6
%7E150.
Boyle, M. (2004). Antenatal Investigations. Í Henderson,
C. og Macdonald, S. (ritstjórar), Mayes´Midwifery: A
textbook for Midwifes (bls.312-326). London: Balliere
Tindall. Medforth, J., Battersby, S., Evans, M., Marsh,
B. Og Walker, A. (ritstjórar). (2009). Oxford Handbook
of Midwifery. New York: Oxford University Press.
Signore, C., Spong, C. og Freeman,R.K. (2011). Overview
of fetal assessment. Sótt 25.ágúst 2011af http://www.
uptodate.com/contents/overview-of-fetalassessment?
source=search_result&search=decreased+fetal+mo&se
lectedTitle=3%7E150.
Winje. B.A., Saastad, E., Gunnes, N., Tveit, J.V.H., Stray-
Pedersen, B., Flenady, V. og Froen, J.F. (2011). Analysis
of ´count to ten´fetal movement charts: a prospective
cohort study. International Journal of Obstetrics and
Gynaecology, 118, 1229-1238.