Ljósmæðrablaðið - 01.12.2011, Blaðsíða 31

31Ljósmæðrablaðið - desember 2011
„Mikilvægt að klíníkin og rann-
sóknarstarfið gangi hönd í hönd“
Viðtal við Elisabeth Hals
Á Landspítala var ákveðið að hrinda af
stað gæðaverkefni með það að markmiði að
fækka 3.og 4. gráðu spangarrifum. Elisabeth
Hals ljósmóðir kom hingað til lands, frá
Noregi, í lok október til að koma verkefninu
af stað. Okkur í ritnefndinni langaði til að
fræðast aðeins um hana og hennar störf og
tók hún vel í það að koma í viðtal, settist hún
niður með Ástu Hlín Ólafsdóttur ljósmóður í
Hreiðrinu.
Viltu byrja á að segja mér aðeins af sjálfri
þér?
Ég bý í Lillehammer sem er lítill bær um
200 km fyrir norðan Ósló. En ég er frá Lier,
sem er bær milli Drammen og Ósló. Ég á
mann og þrjú uppkomin börn. Sú yngsta, sem
er 19 ára, býr ennþá heima. Strákarnir mínir
búa í Ósló og Þrándheimi. Lillehammer er
mikill vetraríþróttabær, það er töluverður
snjór þar á veturna. Við förum mikið á
gönguskíði yfir vetrartímann og sumrin
snúast um útivist og gönguferðir. Svæðið í
kringum Lillehammer er einstakt útivistar-
svæði. Það er bara 10 mínútna akstur til
Hafjell þar sem er stórt skíðasvæði sem var
eitt af svæðunum sem var notað á vetrar
Ólympíuleikunum 1994.
Ég hef starfað sem ljósmóðir síðan 1987.
Ég kláraði ljósmóðurfræðina í Bergen það
ár og tók seinna árið í ljósmóðurfræðinni í
Arendal. Ég man að ég var eini neminn og
fékk 106 fæðingar þar. Það voru mikil forrétt-
indi að vera eini neminn og fá öll tækifærin.
Ég byrjaði að vinna í Gjøvik, var þar í tvö
ár, en hef verið í Lillehammer síðan. Þar er
meðalstórt sjúkrahús sem er svæðissjúkrahús
fyrir austurlandið (regionsykehus for helse
øst). Það eru fimm slík sjúkrahús í Noregi.
Við erum með vökudeild sem tekur á móti
fyrirburum niður að viku 28. Þau börn sem
fæðast fyrir viku 28 eru send til Ullevål. Það
eru um 1200 fæðingar á ári í Lillehammer.
Þetta er lítið sjúkrahús, en það eru mörg
sjúkrahús á þessu svæði.
Síðustu sex árin hef ég gegnt stöðu
sem hefur með starfsþróun ljósmóðra að
gera (fagutviklingsjordmor). Ég vinn fulla
vinnu, og rúmlega það, bæði í klíník og við
starfsþróun. Fyrir þremur árum var ég á ABC
deildinni á Ullevål (deild með náttúrulegar/
eðlilegar fæðingar) í 6 mánuði. Mig langaði
að kynnast starfinu á þessháttar deild.
Hvenær byrjaðir þú að hafa áhuga á
verndun spangar?
Ég hafði ekki meiri áhuga á því en
annað starfsfólk á deildinni áður en við í
Lillehammer vorum spurð hvort við vildum
vera með í þessari rannsókn um verndun
spangar, það var árið 2006. Ég var ekki viss
í byrjun hvort þetta væri nokkuð sniðugt,
ég var frekar efins í upphafi, hugsaði hvort
það væri yfir höfuð rétt að gera þetta. En
við vorum alveg tilbúin að prófa þetta. Við
horfðum á tölfræðina okkar og sáum að við
urðum að gera eitthvað. Árið 2003 höfðum
við hátt hlutfall af stórum rifum. Ég var
ekkert áhugasamari en hinir á þessum tíma en
tók svo meira og meira þátt í átakinu þar sem
ég gegndi stöðu sem sneri að starfþróun. Í
gegnum þá stöðu kom það svo í minn hlut að
hafa yfirumsjón með þessu breytta vinnulagi.
Ég var líka tengiliður okkar sjúkrahúss í
verkefninu. Ég varð svo sífellt áhugasamari
þegar ég sá niðurstöðurnar. Ég varð mjög
fljótt sannfærð um að þetta virkaði.
Hefur þú farið víða til að leiðbeina ljós-
mæðrum?
Nei, þetta er í fyrsta sinn sem ég fer erlendis
til þess. Ég hef farið einu sinni til Gjøvik og
svo hafa sjúkrahúsin í Lillehammer, Gjøvik
og Elverum haft sameiginlega fundi. Það
gæti orðið meira um það en svona breytingar
taka tíma. Það hefur verið töluverð andstaða
gegn þessu breytta vinnulagi í Noregi og er
enn. Það hafa komið upp ákveðnar efasemdir
og gagnrýni á rannsóknina, meðal annars að
hún sé ekki byggð á tilviljanakenndu úrtaki.
Og það er auðvitað veikleiki á rannsókninni
en við byrjuðum með okkar rannsókn eftir
að sjúkrahúsið í Fredrikstad birti sínar niður-
stöður. Þær voru svo sláandi góðar að okkur
fannst ekki siðferðilega stætt á því að taka
tilviljanakennt úrtak og bjóða þannig bara
sumum upp á meðferðina.
Getur þú lýst prógramminu fyrir okkur?
Hvernig gengur þjálfunin og fræðslan fyrir
sig?
Allar ljósmæður á deildinni hjá okkur
fengu þjálfun í tengslum við rannsóknina.
Nýjar ljósmæður sem eru ráðnar á deildina
fara sjálfkrafa í gegnum fræðslu og þjálfun í
þessum vinnubrögðum. Það er farið í gegnum
þá þætti sem aðferðin byggir á og þær æfa
sig með leiðbeinanda áður en þær fá að taka
sjálfar á móti. Þetta er eitt af því sem er í
vinnureglum fyrir nýtt starfsfólk á deildinni,
gæðastýringunni er þannig háttað. En þetta var
mikið átak þegar deildin fór í gegnum þetta á
sínum tíma. Við höfðum finnska ljósmóður
hjá okkur, svona eins og ég er núna hjá ykkur.
Er þetta svipað prógramm hjá okkur? Er
það svipað í framkvæmd?
Já, meira og minna. Við gerum þetta kannski
á aðeins ólíkan hátt, við erum ólíkar mann-
eskjur. Ég verð hér alla virka daga í 4 vikur,
bæði á Fæðingargangi og í Hreiðrinu. Ég tala
við ljósmóðurina áður en kemur að fæðingu
meðal annars um að hún undirbúi konuna undir
að ég komi og verði með í fæðingunni og rifja
upp grundvallaratriðin sem aðferðin gengur út
á. Langoftast tekur ljósmóðirin á móti barninu
og ég hef hendurnar mínar ofan á hennar eða
leiðbeini mjög náið. Ég hef bein samskipti við
ljósmóðurina sjálfa en konan heldur áfram
að eiga samskipti við sína ljósmóður, ég vona
að þetta trufli ekki of mikið. Ég reyni að fara
varlega og láta lítið fyrir mér fara. En á sama
tíma er það mikilvægt að viðkomandi fái
nákvæmar og skýrar leiðbeiningar alveg frá
byrjun. Margar ljósmæður fá ekki nema eitt
tækifæri með mér og það verður að nýta það
vel. Það er ekki einu sinni víst að ég nái að vera
með öllum í fæðingu. Eftir fæðinguna tölum
við svo saman um hvað gekk vel eða hvað mátti
betur fara. Svo fer ég einn dag til Akureyrar,
þeir höfðu samband og vildu fá tækifæri til að
læra handtökin.
Hvernig hefur þetta gengið hingað til?
Ég verð að segja að þetta er mjög tilbúinn
hópur, bæði ljósmæður og læknar. Það er
augljóslega búið að undirbúa þetta vel, allir
eru mjög áhugasamir og vilja hafa mig með
í fæðingu og það er ekkert sjálfsagt. Við
í Lillehammer vorum meira á varðbergi
þegar þetta var innleitt hjá okkur, vorum
svolítið efins svo að ég var undir það búin
að það yrði svipað hér. Það hefur örugg-