Dagblaðið Vísir - DV - 14.12.2018, Blaðsíða 64

64 14. desember 2018
Tímavélin
Á
fyrri hluta níunda áratugar­
ins gekk yfir snifffaraldur
á Íslandi. Voru það mest­
megnis unglingar sem not­
uðu lím, gas, bensín og fleira til þess
að komast í vímu. Afleiðingar sniffs­
ins gátu hins vegar verið lífshættu­
legar og sumir hlutu varanlegan
heilaskaða af því. Sniffið hefur aldrei
horfið algerlega en hefur þó aldrei
náð jafn mikilli útbreiðslu og þá.
Að sniffa eter var algeng iðja á
bannárunum Bandaríkjunum. Á
sjötta áratugnum fór fólk frekar
að nota lím, málningu og
bensín til að komast í
vímu. Á áttunda áratugnum var sniff
orðið nokkuð algengt í Skandinavíu
og í kringum 1980 var sniffið orðið
nokkuð vinsælt hér á Íslandi.
Ógerningur að banna
Árið 1979 var farið að skrifa um
það í íslenskum blöðum að fjórtán
ára unglingar væru að sniffa lím. Á
níunda áratugnum jókst umfjöll­
unin til muna og náði hápunkti árið
1982. Þann 20. janúar það ár var
greint frá því að fjórtán ára ungling­
ur lægi þungt haldinn á gjörgæslu­
deild Borgarspítalans eftir að hafa
misst meðvitund við að sniffa. Ekki
var vitað hvaða efni hann sniffaði en
talið að um lím hefði verið að ræða.
Í þeirri frétt var sagt að far­
aldur gengi yfir og ung­
lingar notuðu meðal
annars lím, bensín,
frostlög, kveikjara­
gas og þynni til
þess að kom­
ast í vímu. Var
efnið sett í poka
og honum haldið
upp að vitum.
„Þetta er ákaf­
lega erfitt vanda­
mál. Efnin eru svo
mörg að það er ógern­
ingur að grípa inn í
útbreiðslu þeirra
með bönnum.
Sniffæði hefur
skotið upp
kollinum af og til en dettur upp fyrir
eins og önnur tískufyrirbæri. Það
eina sem hægt er að gera er að auka
fræðsluna í þessum efnum og sýna
unglingunum fram á að þetta sé
stórhættuleg iðja,“ sagði Skúli John­
sen borgarlæknir.
Það var einmitt vandamálið. Ung­
lingarnir vissu hreinlega ekki hversu
hættulegt þetta var. Í þeirra hugum
voru efni ekki eiturlyf ef hægt var að
kaupa þau úti í næstu bensínstöð. Í
Vikunni þann 11. febrúar þetta sama
ár sögðu tvær ungar stúlkur:
„Við höfum verið að lesa í blöð­
unum að það geti verið hættulegt að
sniffa af gasi og við höfum heyrt að
það væri jafnhættulegt og eiturlyf. Er
satt að maður geti orðið aumingi eða
dáið ef maður sniffar? Við þekkjum
nokkra krakka sem sniffa, en höfum
eiginlega aldrei gert það sjálfar.“
Bjarni Móhíkani
Vorið 1982 kom út kvikmynd Friðriks
Þórs Friðrikssonar, Rokk í Reykja­
vík. Í frægu viðtali við Bjarna Þóri
Þórðarson, Bjarna Móhíkana, ræð­
ir hann sniff. Hann var þá í pönk­
hljómsveitinni Sjálfsfróun, fimmtán
ára gamall. Í viðtalinu segir Bjarni frá
því hvernig hann útvegaði sér lím og
notaði það.
„Sniffið byggist eiginlega upp á
því að komst í vímu af mismunandi
tegundum. Bensíni, þynni, lími. Að­
allega bótalími. Það er hættuleg­
ast en gott að sniffa það. Maður fór
næstum yfir um á þessu en núna
er ég hættur“ og „Það eru dáldið
margir sem eru í gasinu aðallega.
Þeir dæla því bara beint ofan í sig.
Mér fannst vont að sniffa gas af því
að það hafði svo leiðinleg áhrif, líka
þynnirinn. Leiðinleg eftirköst. Mað­
ur verður svo ruglaður daginn eftir af
þynninum og bensíninu. Maður get­
ur séð ofsjónir af gasinu. Við vorum
einu sinni að sniffa og einum okkar
fannst eins og það kæmi hlaupandi
kall í gegnum augað á sér og ofan í
magann. Hann náði honum ekki út
en þegar rann af honum sá hann
að þetta var bara rugl sem stafaði af
sniffinu.“
Í viðtalinu kvartaði hann jafn­
framt yfir því að lögreglan hefði gert
lím upptækt þegar hann og félagar
hans voru að sniffa á Hlemmi. Þegar
þeim hafi gengið illa að útvega sér
sniffefni og allar bensínstöðvar lok­
aðar þá hafi þeir gripið til þess ráðs
að stela bensíni af bílum.
Sniff var gjarnan fyrsta fíkniefnið
sem krakkar komust í kynni við, áður
en þeir byrjuðu að drekka, reykja og
jafnvel leiðast út í harðari eiturlyf.
Skýringin var hversu aðgengilegt
og ódýrt þetta var. Engu að síður
var sniffið gríðarlega alvarlegt út frá
heilsufarslegum ástæðum. Margir
leituðu frekar í sniffið en áfengi þar
sem þeim fannst drykkjan ekki gefa
nógu mikla vímu. Ofskynjanir voru
miklar hjá krökkunum sem sniff­
uðu. En einnig urðu þeir skapstyggir
og uppstökkir. Þeir áttu einnig í sí­
fellt meiri erfiðleikum með að halda
einbeitingu og hugsa skýrt. Súrefnis­
skorturinn getur valdið bilunum í
öðrum líffærum, svo sem hjarta­ og
æðakerfinu.
Varanleg áhrif á vitræna getu
Snifffaraldurinn rénaði um miðjan
níunda áratuginn og hefur komið í
smærri bylgjum eftir það. Um miðj­
an tíunda áratuginn og miðjan fyrsta
áratug 21. aldarinnar var nokkuð um
þetta. Þó aldrei jafn mikið og á árun­
um 1979 til 1986.
DV ræddi við Valgerði Rúnars­
dóttur, framkvæmdastjóra lækninga
hjá SÁÁ, sem segir að sem betur fer
sé sniff óalgengt í dag.
„Það eru notuð lífræn leysi­
efni, með sterkri lykt, sem geta ver­
ið róandi og vímugefandi. Þessi efni
eru sérstaklega hættuleg fyrir mið­
taugakerfið og heilann. Þetta get­
ur valdið heilaskaða og haft varan­
leg áhrif á vitræna getu. Þetta hefur
haft sorglegar afleiðingar í gegnum
tíðina.“
Valgerður bendir á að við sniff geti
fólk misst meðvitund og þetta geti
verið lífshættulegt. Reglulega komi
upp tilvik þar sem gaskútur spring­
ur vegna þess að verið sé að sniffa.
Í október árið 2008 varð til dæm­
is mikil sprenging í verkfæraskúr í
Grundargerði. Þar brenndust fimm
unglingar, þrettán til sextán ára, illa
og voru færðir á gjörgæsludeild.
Höfðu þau kveikt á kveikjara inni
í skúrnum eftir að hafa skrúfað frá
gasinu.
„Það er mjög sjaldgæft að það
komi fólk inn til okkar í dag vegna
þessarar neyslu,“ segir Valgerður.
„Ég man samt eftir einstaka sjúkling­
um hér sem hafa verið með þennan
vímuefnavanda.“ n
Gamla
auglýsingin
Vísir 27. febrúar 1937
Kristinn Haukur Guðnason
kristinn@dv.is
SNIFF VARÐ AÐ FARALDRI HJÁ UNGLINGUM
n Lím, gas og þynnir til að komast í vímu n Heilaskaði og eldhætta
„Maður verður svo ruglaður
daginn eftir af þynninum og
bensíninu
Suðurlandsbraut 14 • 108 Reykjavík • Sími 588 0188 • slysabaetur@slysabaetur.is
VIÐ SÆKJUM
BÆTURNAR
Ekki flækja málin.