Morgunblaðið - 29.11.2018, Blaðsíða 45

Auðveldum ungu
fólki að kaupa
fyrstu fasteign
Húsnæðismál eru
velferðarmál. Eitt af
meginhlutverkum hins
opinbera er að halda
uppi öflugu velferð-
arkerfi þar sem öllum
landsmönnum, óháð
búsetu, er tryggð
örugg framfærsla, heil-
brigðis- og félags-
þjónusta, menntun og
raunhæfur kostur á að
eignast eða leigja sér
öruggt húsnæði. Þess vegna verða
stjórnvöld og samfélagið sem heild
að líta á og nálgast húsnæðismál með
sama hætti og önnur brýn velferðar-
mál.
Staðan á íslenskum húsnæð-
ismarkaði er þannig í dag að skortur
er á íbúðum fyrir ungt fólk og tekju-
lága á viðráðanlegu verði. Sam-
kvæmt nýjustu könnun Íbúðalána-
sjóðs telja 57% leigjenda sig búa við
húsnæðisöryggi samanborið við 94%
þeirra sem búa í eigin húsnæði. Ein-
ungis 8% leigjenda eru á leigumark-
aði vegna þess að þeir vilja vera þar
en 64% leigjenda segjast vera á
leigumarkaðnum af nauðsyn. Þetta
er ekki ásættanlegt. Fasteignaverð
hefur stórhækkað og kaupendur að
fyrstu íbúð þurfa annað hvort að eiga
nokkrar milljónir króna í sparifé eða
fá hjálp frá aðstandendum til að geta
keypt íbúð. Margir eru í þeirri stöðu
að þessir kostur eru einfaldlega ekki
í boði. „Að eignast þak yfir höfuðið“
fyrir unga og tekjulága einstaklinga
er við núverandi aðstæður risavaxið
verkefni svo ekki sé dýpra í árina
tekið. Við þessu þarf að bregðast.
Í stjórnarsáttmála ríkisstjórnar-
innar segir: „Ríkisstjórnin mun fara í
aðgerðir sem lækka þröskuld ungs
fólks og tekjulágra inn á húsnæð-
ismarkaðinn. Í því augnamiði verða
stuðningskerfi hins opinbera endur-
skoðuð þannig að stuðningurinn nýt-
ist fyrst og fremst þessum hópum.
Meðal annars verða skoðaðir mögu-
leikar á því að hægt verði að nýta líf-
eyrissparnað til þess.“
Í samræmi við þetta höfum við
verið að kortleggja þau
úrræði sem stjórnvöld í
nágrannalöndum okkar
bjóða upp á fyrir tekju-
lága á íbúðamarkaði.
Þar hefur einkum verið
litið til Noregs og Sviss.
Í Sviss er heimilt að
nýta uppsafnaðan líf-
eyrissparnað til að afla
eiginfjárframlags
vegna íbúðakaupa. Ým-
ist er hægt að fá sparn-
aðinn fyrirfram-
greiddan eða veðsetja
hann. Almennur lífeyrissparnaður
má vera allt að 90% kaupverðs en
viðbótarlífeyrissparnaður allt að
100%.
Husbanken, sem er systurstofnun
Íbúðalánasjóðs í Noregi, býður upp á
sérstakan húsnæðisstuðning, svo-
kölluð Startlán, til að aðstoða af-
markaðan hóp tekjulágra við að
kaupa sér íbúð. Startlán eru íbúðalán
með lægri vöxtum og lægri eiginfjár-
kröfu en tíðkast á markaði. Þau eru
aðeins veitt þeim sem geta ekki aflað
sér fjármögnunar fyrir íbúð með
hefðbundnum hætti. Stærsti hópur
lántaka eru fjölskyldur sem búa við
slæma fjárhagslega stöðu en startlán
hafa einnig verið veitt m.a. til fyrstu
kaupenda, flóttamanna, fólks með
fötlun og fólks sem býr við félagsleg
vandamál.
Nýlega lagði ég fram tillögu í ríkis-
stjórn um að farið væri í að útfæra
fyrrgreindar lausnir hér á landi. Ég
bind miklar vonir við að úrbætur til
handa fyrstu kaupendum verði til
þess að lækka þröskuld ungs fólks og
tekjulágra inn á húsnæðismarkaðinn.
Eftir Ásmund Einar
Daðason
» Stjórnvöld og sam-
félagið í heild verða
að líta á og nálgast hús-
næðismál með sama
hætti og önnur brýn vel-
ferðarmál.
Ásmundur
Einar Daðason
Höfundur er félags- og jafnréttis-
málaráðherra.
45
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 29. NÓVEMBER 2018
Jólabaðið Aðventan er á næsta leiti og allt þarf að vera hreint og fínt. Alþingishúsið er þar ekki undanskilið, en það fékk snemmbúna yfirhalningu í tilefni afmælis fullveldisins á laugardag.
Kristinn Magnússon
Fyrir skömmu sótti
ég ásamt öðrum þing-
mönnum EFTA-
nefndar Alþingis fundi
í Brussel og Genf til að
ræða samstarf á
grundvelli EFTA-
samningsins. Eðli máls
samkvæmt var innleið-
ing þriðja orkupakk-
ans á Íslandi þar til
umræðu.
Þegar kemur að regluverki um
nýtingu náttúruauðlinda okkar
skapast eðlilega líflegar umræður
og sýnist sitt hverjum. Skýrasta
dæmið er lög um fiskveiðistjórnun
og veiðigjald sem hafa verið deilu-
mál í áratugi. Í huga margra er það
grundvallaratriði þegar kemur að
aðild okkar að EES að í þeim mála-
flokki ráðum við sjálf regluverkinu.
Þó að reglurnar séu umdeildar
verður að halda því til haga að á
sviði sjávarútvegsmála höfum við
náð árangri langt umfram aðrar
þjóðir sem stunda fiskveiðar. Ein
ástæðan fyrir þeim árangri er aðild
okkar að EES-samstarfinu sem hef-
ur tryggt okkur aðgang að innri
markaði ESB og skapað þannig
grunn fyrir ábatasöm viðskipti við
þessar nágrannaþjóðir okkar.
EES-samningurinn er að þessu
leyti og svo mörgu öðru, ákaflega
hagfelldur þjóðarbúinu þrátt fyrir
að við höfum orðið að gangast undir
regluverk þar sem mörgum okkar
finnst að stundum sé of langt seilst.
Í einhverjum tilfellum skrifast það á
okkar reikning því við stóðum ekki
vaktina úti í Brussel þegar reglu-
verkið var í smíðum, því það er á
því stigi sem við höfum tækifæri til
að koma athugasemdum okkar á
framfæri og eftir því sem við á, að
leggja til breytingar sem við viljum
ná fram eða að sækja um und-
anþágur frá einhverjum þeim
reglum sem til stendur að færa í
lög.
Sjálfbær nýting náttúruauðlinda
er okkur Íslendingum hlutfallslega
mikilvægari en öðrum þjóðum og
þess vegna eðlilegt að umræður
verði krefjandi. Þetta á við um
orkupakkann. Íslend-
ingar framleiða um
það bil 50 MW-stundir
af raforku á hvern
landsmann á sama
tíma og Norðmenn
framleiða 15 MW-
stundir. Þessar tvær
þjóðir bera höfuð og
herðar yfir aðrar þeg-
ar kemur að þessari
framleiðslu. Það er því
eðlilegt að margir hafi
áhyggjur þegar þeir
telja að innleiðing
regluverks ESB geti haft takmark-
andi áhrif á ákvarðanatöku okkar
um skipulag þessara mála til lengri
framtíðar og mögulega kallað fram
hækkun á raforkuverði til heimila
og almenns fyrirtækjarekstrar í
landinu.
Þeir sem héldu um stjórnartaum-
ana þegar þessi vegferð hófst
ákváðu að innleiða fyrsta og annan
orkupakkann og töldu að það yrði
raforkuframleiðslu hér og neyt-
endum til hagsbóta. Ekkert af því
sem þar var gert hefðum við ekki
getað innleitt sjálf, eins og til að
mynda að skapa grundvöll fyrir op-
inn markað og samkeppni í fram-
leiðslu og sölu á rafmagni. Það höf-
um við gert í sjávarútvegi með því
að hafa markað fyrir veiðileyfi og
frjálsa sölu á sjávarafurðum. Við
þurftum ekki ESB til að segja okk-
ur fyrir verkum í þeim efnum og ár-
angur okkar er stórkostlegur borið
saman við árangur annarra þjóða. Í
dag snýst deilan um viðbótar skatt-
lagningu á greinina sem margir
telja að svigrúm sé fyrir, á meðan
aðrar þjóðir deila um hve mikið þær
eigi að styrkja sinn sjávarútveg.
Þróun regluverks ESB vegna
orkumála var ekki fyrirséð þeim
sem á sínum tíma lögðu áherslu á
innleiðingu þess hér á landi og það
sér ekki fyrir endann á þeim mál-
um. Eftir á að hyggja hefði því verið
skynsamlegt að við þróuðum okkar
eigið regluverk til að gæta hags-
muna landsmanna og fyrirtækja í
landinu. Tryggja eðlilegan markað
og samkeppni sem hefði skilað hag-
kvæmum rekstri og bætt hag neyt-
enda. Ég get ekki séð að það skipti
samstarfsþjóðir okkar nokkru máli
þó að við stæðum utan regluverks-
ins um orkumál. Þrátt fyrir að vera
hlutfallslega stórir framleiðendur er
markaðurinn hér örmarkaður í
stóra samhenginu, markaður sem
skiptir ekki aðra en okkur máli m.a.
annars vegna þess hversu langt við
erum frá markaði ESB og við erum
ekki að tengjast þeim markaði á
næstu árum, hvað sem síðar verður.
Grundvallarspurning okkar er því
eðlileg og henni velti ég upp á fundi
með samstarfsþjóðum okkar í vik-
unni; á Ísland á þessari stundu eitt-
hvert erindi í samstarf um orkumál
við nágrannaþjóðirnar? Er þörf á
því að efna hér á landi til deilna um
viðkvæmt mál þegar afleiðingarnar
eru eins óljósar og raun ber vitni og
þá ekki síst með tilliti til þess að nú
þegar er verið að undirbúa 4. orku-
pakkann? Ef við síðar tökum þá
ákvörðun að tengja Ísland með raf-
orkusæstreng til Evrópu er auðvit-
að allt önnur staða uppi og eðlilegt
að þá þurfi að samræma reglur hér
þeim reglum sem gilda á því mark-
aðssvæði. Mín tillaga er því einföld:
Setjumst niður með viðsemjendum
okkar og förum yfir málin á þessum
grunni. Ég sé ekki að þær þjóðir
hafi, eins og sakir standa, sérstaka
hagsmuni af því að við innleiðum
reglur ESB um orkumál. Fyrir
Norðmenn er málið mikilvægt, því
þeir eiga í miklum og að þeirra mati
ábatasömum viðskiptum við
Evrópulönd vegna sölu á raforku. Í
mínum huga er þetta einfalt mál en
það má vel vera að niðurstaðan
verði flóknari en virðist við fyrstu
sýn, það kemur þá í ljós þegar á
reynir.
Eftir Jón
Gunnarsson » Sjálfbær nýting nátt-
úruauðlinda er okk-
ur Íslendingum hlut-
fallslega mikilvægari en
öðrum þjóðum og þess
vegna því eðlilegt að
umræður verði krefj-
andi.
Jón Gunnarsson
Höfundur er þingmaður
Sjálfstæðisflokksins.
Orkupakki
Evrópusambandsins