Náttúrufræðingurinn - 2018, Qupperneq 24

Náttúrufræðingurinn
104
1. mynd. Ónefndur foss í Eyvindarfjarðará. Fossinn myndi hverfa ef virkjun í Hvalá í Ófeigsfirði yrði reist. – An unnamed waterfall in the river
Eyvindarfjarðará, NW-Iceland. This waterfall would disappear if the river Hvalá in the fjord of Ófeigsfjörður was to be harnessed for hydropower.
Ljósm./Photo: Tómas Guðbjartsson.
hversu náttúrulegt umhverfi þeirra er
og hversu aðgengileg þau eru. Á öðrum
enda rófsins er flokkurinn víðerni,
sem eru víðáttumikil náttúrusvæði án
mannvirkja og vélknúinnar umferðar. Á
hinum enda rófsins eru útivistarsvæði
í borgum og bæjum þar sem í boði er
ýmiss konar þjónusta við ferðamenn.
Flokkar útivistarrófsins miðast því við
mismunandi upplifun fyrir ferðamenn,
allt eftir því hvort þeir sækja í náttúru-
leg og óaðgengileg svæði eða manngerð
og aðgengileg.
Eins og áður segir fylgir virkjunar-
framkvæmdum vegagerð og þá sér í
lagi þegar um er að ræða virkjun á lítt
röskuðu náttúrusvæði eða víðerni þar
sem stundum opnast möguleikar til að
skapa nýja áfangastaði fyrir ferðamenn.
Mat á áhrifum virkjunarframkvæmda
á ferðamennsku og útivist er þannig
efni í umræðu um þróun ferðamanna-
staða, til dæmis í samhengi við lög um
landsáætlun um uppbyggingu innviða
til verndar náttúru og menningarsögu-
legum minjum (20/2016) og lög um
Framkvæmdasjóð ferðamannastaða
(2011/75).
Sú hefðbundna niðurstaða í mats-
skýrslum um áhrif virkjana á ferða-
mennsku að virkjuð svæði höfði til
þjónustusinna í stað náttúrusinna er
of einföld og dugir ekki í umræðu um
þróun áfangastaða. Niðurstaða lík þeirri
sem vitnað er til í upphafi inngangs hér
að ofan er vatn á myllu bæði þeirra sem
vilja virkja og hinna sem vilja það ekki,
og þar með kemst umræðan ekki lengra.
Í þessari grein verða rannsóknargögn
um viðhorf ferðamanna og ferðaþjón-
ustunnar til virkjana og aðgengis rýnd
nánar og sett í annan fræðilegan ramma
en gert hefur verið til þessa. Sú nálgun
ætti að skapa grundvöll fyrir dýpri
skilningi á áhrifum virkjana á ferða-
mennsku og útivist.
Þessari grein er þannig ætlað að
vera framlag til opinberrar stefnumót-
unar um þróun áfangastaða og samspil
hennar við aðra uppbyggingu í sam-
ræmi við þarfir og væntingar útivistar-
iðkenda, ferðamanna og ferðaþjónustu.
Í greininni er orðið ferðamennska notað
um öll ferðalög fólks en orðið ferða-
þjónusta um atvinnugreinina sem sinnir
öllum hliðum slíkra ferða og þjónustar
ferðamenn á ferðalögum sínum. Mark-
mið þessarar greinar er að kafa nánar
í breytingar sem verða til þess að nátt-
úrusinnar hætta að sækja heim áfanga-
staði þar sem virkjanir hafa verið reistar.
Einkum verður beitt kenningum um
vöruvæðingu náttúru og samfélagsgæða.
AÐGENGI AÐ ÁFANGASTÖÐUM
Forsenda ferðamennsku og ferða-
þjónustu eru samgöngur.8,9 Án aðgengis
verður áfangastaður ekki til, því að þá
getur enginn sótt staðinn heim og enn
síður eru forsendur til að skapa þjón-
ustu fyrir gestina sem ekki komast
þangað. Þannig hafa samgöngubætur
gjörbylt möguleikum ýmissa staða um
landið til að halda úti ferðaþjónustu.10