Náttúrufræðingurinn - 2018, Page 79

Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags
159
INNGANGUR
Varp stormmáfa Larus canus (1.
mynd) í Eyjafirði hefur verið vaktað frá
árinu 1980. Heildartalning fór fyrst fram
í landinu árin 1980–1981.1 Sú talning
var gerð til þess að fá yfirlit um stærð
og útbreiðslu íslenska varpstofnsins.
Stormmáfum hefur fjölgað til margra
ára og nýir varpstaðir stöðugt bæst við
víða um land (eigin athuganir). Eyja-
fjörður er stærsta svæðið hér á landi þar
sem stormmáfar eru vaktaðir.
Frá og með 1990 hefur fjöldi verp-
andi stormmáfa verið talinn í Eyjafirði
á fimm ára fresti. Fjallað var um niður-
stöður talninga 1980, 1990, 1995 og
2000 í Náttúrufræðingnum árið 2004.1
Þar var talningaraðferðum og varpút-
breiðslu í Eyjafirði lýst og landnámi
tegundarinnar á Íslandi gerð ýtarleg
skil. Niðurstöður talninga 2005 og 2010
voru síðan birtar í Náttúrufræðingnum
árið 2013.2 Hér er gerð grein fyrir niður-
stöðum talningar árið 2015.
VÖKTUNARSVÆÐI
Vestan fjarðar nær vöktunarsvæðið
frá Ólafsfirði í norðri og suður fyrir
Hólsgerði, syðsta bæ í byggð í Eyja-
fjarðarsveit. Austanvert við Eyjafjörð
eru norðurmörkin rétt utan við Greni-
vík. Stærð vöktunarsvæðisins er 556
km2 (2. mynd) sem er um 0,5% af flat-
armáli Íslands. Stormmáfar verpa ein-
vörðungu neðan 200 m hæðarlínu. Að
teknu tilliti til þess nær vöktunarsvæðið
til 2,2% lands neðan 200 m.y.s.
AÐFERÐIR
Vorið 2015 fóru talningar fram á
tímabilunum 25. til 28. maí og 15. til
17. júní. Á þessum tíma halda flestir
stormmáfar sig á hreiðurstað, annað-
hvort orpnir eða um það bil að verpa.
Varpstaður er landsvæðið þar sem fugl-
arnir verpa. Varpstaðir eru skilgreindir
út frá landfræðilegum þáttum (áreyri,
árbakki, hólmi o.s.frv.) en á hverjum
stað urpu frá einu pari upp í nokkra
tugi para. Þegar talað er um varp er átt
við athafnir fuglanna sjálfra. Þar sem
stormmáfar verpa víðast hvar dreift og
stök eða fá pör í stað er sjaldnast hægt að
tala um byggðir (e. colonies) eins og hefð
er í umfjöllun um sjófugla. Jafnvel þar
sem hægt er að tala um stormmáfsvörp
er yfirleitt lengra á milli varppara en hjá
flestum öðrum sjófuglum.
2. mynd. Vöktunarsvæði og varpstaðir stormmáfa í Eyjafirði. Heila línan sýnir 200 m.y.s. og
afmarkar athugunarsvæðið. Getið er ýmissa staða sem nefndir eru í greininni. – The monitoring
area and location of Common Gull breeding localities in Eyjafjörður (N-Iceland) with local place
names. All Common Gulls nest below 200 m a.s.l., i.e. the area within the unbroken line. Dots
indicate breeding localities in 2015, while circles show known breeding sites from other years.