Morgunblaðið - 06.04.2019, Blaðsíða 26

Hegðun ökumanna á þjóðvegi 1
22%
15%
12%
20%
21%
20%
18%
16%
21%
30%
25%
18%
59%
70%
68%
50%
55%
62% Heimild: Rannsóknamið-
stöð Háskólans á Akureyri
Lítið
vandamál
Hvorki né
Mikið
vandamál
Stoppað á
hættulegum
stöðum
Umferð
reiðhjóla-
fólks
Glæfra -
legur
framúr-
akstur
Ójafn
akstur
Hrað-
akstur
Stefnuljós
ekki notuð
SVIÐSLJÓS
Guðmundur Magnússon
gudmundur@mbl.is
Könnun á viðhorfum at-vinnubílstjóra til hegð-unar í umferðinni á þjóð-vegi 1 á milli
Reykjavíkur og Akureyrar leiðir í
ljós að ójafn akstur er sá þáttur sem
flestir telja mesta vandamálið.
Nefndu 70% þátttakenda það sem
mikið eða mjög mikið vandamál.
Næstflestir töldu stopp á hættu-
legum stöðum vera mikið vandamál.
Glæfralegur framúrakstur, far-
símanotkun ökumanna, hraðakstur
og umferð reiðhjólafólks voru einnig
mikið vandamál í augum a.m.k.
helmings þátttakenda.
Það voru Arnar Þór Jóhannesson
og Helga Einarsdóttir sem gerðu
könnunina fyrir Rannsóknamiðstöð
Háskólans á Akureyri með styrk frá
rannsóknasjóði Vegagerðarinnar.
Hún var gerð frá því í ágúst í fyrra
og fram í febrúar á þessu ári.
Megintilgangurinn var að nýta at-
vinnubílstjóra til að aðstoða við að
greina hegðun ökumanna í umferð-
inni á þessari leið í því skyni að
skapa forsendur til aukins umferð-
aröryggis fyrir vegfarendur.
Þátttakendur voru bílstjórar hjá
tíu fyrirtækjum sem reglulega sinna
farþega- eða vöruflutningum á þjóð-
vegi 1 milli Reykjavíkur og Ak-
ureyrar.
Auk þeirra atriða, sem nefnd voru
hér að framan, lét yfir helmingur
bílstjóranna í ljós áhyggjur af of
litlu bili á milli bíla og skorti á því að
stefnuljós væru notuð.
Fleiri atriði voru nefnd sem nokk-
urt vandamál, þar á meðal akstur
inn á veg, í veg fyrir bíl, of hægur
akstur, röng ljósanotkun, tregða til
að hleypa framúr, illa vikið til hægri
við mætingar, ólag á ljósabúnaði og
akstur vanbúinna bíla.
Marktækur munur kom fram á
milli svara um hraðakstur eftir
aldri. Þeir sem voru yngri voru lík-
legri til þess að finnast hraðakstur
minna vandamál en hinum eldri.
Sérstaklega var spurt um hvort
einhver hluti leiðarinnar væri sér-
staklega varhugaverður vegna
hegðunar ökumanna. Þar skáru þrír
hlutar sig úr, kaflinn frá Borgarnesi
til Reykjavíkur, Holtavörðuheiði og
Öxnadalsheiði. Ennfremur var spurt
hvar brýnast væri að stytta leiðina
milli Reykjavíkur og Akureyrar.
Nefndu nær 60% veginn við Varma-
hlíð og 34% við Blönduós (t.d. Svína-
vatnsleið).
Þegar ökumönnum var boðið að
koma að sérstökum atriðum sem
þeir vildu nefna, var m.a. nefnt að
engin löggæsla væri sýnileg á þjóð-
veginum, bílstjórar stoppuðu í veg-
kanti vegna skorts á útskotum,
hringvegurinn væri of mjór og
hækka mætti umferðarhraðann í
100 km.
Glæfralegur framúr-
akstur á hringvegi
26
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 6. APRÍL 2019
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Þess hefurverið minnstí vikunni að
4. apríl voru 70 ár
liðin frá undirritun
Atlantshafssátt-
málans. Sáttmálinn
markaði stofnun
Atlantshafsbanda-
lagsins, sem hafði það hlutverk
að vera brjóstvörn lýðræðis á
Vesturlöndum.
Aðildin að bandalaginu var
umdeild, en engin spurning eru
um að ákvörðunin um að taka
þátt í stofnun þess reyndist far-
sæl og hefur átt lykilþátt í að
tryggja öryggi og varnir Ís-
lands.
Bjarni Benediktsson var
utanríkisráðherra þegar
Atlantshafsbandalagið var
stofnað og fór til Washington til
að undirrita sáttmálann. „Eftir
á tel ég mig ekki hafa betra
verk unnið en eiga þátt í aðild
Íslands að Atlantshafs-
bandalaginu,“ sagði Bjarni í
samtali við Matthías Johann-
essen rúmum tuttugu árum síð-
ar eins og rifjað var upp í
Morgunblaðinu á fimmtudag.
Það er heldur engum blöðum
um það að fletta að NATO hef-
ur gegnt afgerandi hlutverki í
að tryggja frið í Evrópu frá því
að hildarleik síðari heimsstyrj-
aldar lauk.
Bandalagið var brjótstvörn
friðar og lýðræðis í kalda stríð-
inu þegar járntjaldið skipti
Evrópu í tvennt. Austan járn-
tjaldsins bjó fólk við alræði og
kúgun. Andóf var barið niður
með hörku og grimmd og her-
valdi beitt þegar leiðtogar í
Austur-Evrópu voru ekki nógu
leiðitamir.
Þegar Sovétríkin liðuðust í
sundur leystist Varsjár-
bandalagið upp. Þau ríki, sem
höfðu verið nauðbeygðir banda-
menn Sovétríkjanna, vildu þeg-
ar tryggja öryggi sitt gagnvart
Rússum og biðu ekki boðanna
að sækja um inngöngu í Atl-
antshafsbandalagið með stjórn-
völd í borginni, sem hernaðar-
bandalag austurblokkarinnar
var kennt við, fremst í flokki.
Fyrst eftir lok kalda stríðs-
ins þegar farið var að tala um
endalok sögunnar lenti banda-
lagið í tilvistarvanda. Reyndar
kom fljótt í ljós að sögunni var
ekki lokið, en hvert átti hlut-
verk NATO að vera í breyttum
heimi?
Sú spurning varð enn ágeng-
ari þegar Júgóslavía leystist
upp og styrjöld braust út á
Balkanskaga og bandalagsríkin
í Evrópu stóðu vanmáttug á
hliðarlínunni þar til Banda-
ríkjamenn tóku frumkvæðið.
NATO hefur reyndar ekki
skort verkefni eftir lok kalda
stríðsins, þótt mörg þeirra hafi
verið víðs fjarri aðildarlönd-
unum, sem því er ætlað að
verja. Í 17 ár hefur NATO verið
þátttakandi í stríð-
inu í Afganistan.
Um þessar
mundir steðja ýmis
vandamál að
NATO. Deilt er um
áherslur. Aðildar-
ríkin í vestri og
suðri eru þeirrar
hyggju að straumur flótta-
manna og hryðjuverk skapi
mesta ógn við öryggi. Aðild-
arríkin í austri líta hins vegar
til ógnarinnar, sem varð til þess
að bandalagið var stofnað og
kvarta undan skilningsleysi á
því að setja þurfi upp viðunandi
varnir gegn Rússum. Það eru
ekki nema 25 ár síðan síðustu
rússnesku hermennirnir fóru
frá Eistlandi. Fyrir tólf árum
lömuðu Rússar hálft landið með
tölvuárás út af því að ákveðið
var að fjarlægja sovéskan
stríðsminnisvarða í miðborg
Tallinn. Ekki þarf að ræða
lengi við ráðamenn í Póllandi
eða Eystrasaltsríkjunum til að
átta sig á því að í þeirra huga er
hættan ljóslifandi.
Þá hafa Tyrkir einangrast í
NATO og horfa í auknum mæli
til Rússa.
Í tíð Baracks Obama Banda-
ríkjaforseta færðist megin-
áhersla Bandaríkjamanna í
varnarmálum til Asíu. Fram-
kvæmdir Bandaríkjahers á
Keflavíkurflugvelli vegna eftir-
litsflugs benda til áherslubreyt-
ingar, en Donald Trump
Bandaríkjaforseti gefur ekki
mikið fyrir alþjóðleg samtök og
hann hefur gagnrýnt harðlega
þau aðildarríki, sem ekki borga
sinn hlut í samstarfinu.
Sú gagnrýni hefur einkum
beinst að Þjóðverjum og eru
Bandaríkjamenn ekki einir um
hana. Markmiðið er að framlag
aðildarríkjanna til varnarmála
nemi sem svarar tveimur
hundraðshlutum af vergri
landsframleiðslu.
Þjóðverjar hafa verið langt
frá því, en í febrúar hétu þeir að
framlagið myndi nema 1,5% í
það minnsta til ársins 2024. Það
vakti því furðu þegar þýska
stjórnin ákvað að næstu árin
yrði framlagið til varnarmála
1,25% af landsframleiðslu. Er
ljóst að Bandaríkjastjórn mun
ekki láta kyrrt ligga.
Hvað sem þessum vanda-
málum líður hefur Atlantshafs-
bandalagið hlutverki að gegna.
Það er um margt einstakt og
hefur reynst lífseigt. Fyrir
fund utanríkisráðherra aðild-
arríkjanna í Washington í vik-
unni í tilefni af afmælinu sagði
Mike Pompeo, utanríkisráð-
herra Bandaríkjanna, að mark-
mið ráðherranna væri „að
tryggja að NATO yrði til staðar
næstu 70 árin“. Aðildin að
NATO hefur verið hornsteinn-
inn í öryggis- og varnarmálum
Íslands og verður það vonandi
áfram.
Atlantshafs-
bandalagið hefur
verið brjóstvörn
lýðræðis á átaka-
tímum og hefur enn
hlutverki að gegna }
NATO í 70 ár
Þ
ann 1. apríl síðastliðinn kom fram
áskorun til stjórnvalda frá samn-
ingsaðilum á markaði þar sem var
meðal annars sagt að aðkoma rík-
isins að kjarasamningum þyrfti að
vera umtalsverð. Þar var talað um verðtrygg-
ingu, vaxtalækkun og að létta skattbyrgðinni
af þeim tekjuminnstu. Það biðu því líklega
margir spenntir eftir því að sjá hvernig rík-
isstjórnin myndi bregðast við. Daginn eftir
komu hugmyndir frá stjórnvöldum sem þau
meta upp á um 100 milljarða á samnings-
tímabilinu en á sama tíma litu hugmyndirnar
mjög kunnuglega út, margar hverjar litu ná-
kvæmlega eins út og búið var að gera ráð fyrir
í fjármálaáætlun ríkisstjórnarinnar.
Ég nýtti því tækifærið þegar félagsmála-
ráðuneytið kom á fund fjárlaganefndar að
spyrja hvaða áhrif kjarasamningarnir hefðu á mál-
efnasvið ráðuneytisins þar sem þar voru meðal annars
tillögur um auknar barnabætur og fæðingarorlof. Svarið
var einfalt, ráðuneytið hafði ekki hugmynd um það. Það
þýddi að ég þurfti að gramsa í gegnum þetta sjálfur.
Fyrsta vandamálið sem ég lenti í var að í kynningu
stjórnarráðsins þá leggur ríkisstjórnin fram 45 tillögur
til stuðnings lífskjarasamningunum. Í skjalinu þar sem
farið er yfir tillögurnar er bara hægt að finna 38 tillögur.
Það er eins og það vanti eina blaðsíðu í tillöguskjalið eða
eitthvað. Næsta vandamál sem ég lenti í var að tölurnar
sem eru notaðar í tillöguskjalinu eru ekki á sama sniði og
í fjármálaáætluninni. Það þýðir að þær eru
ekki samanburðarhæfar og ekki hægt að sjá
hvort tillögurnar í fjármálaáætluninni og til-
lögurnar í lífskjarasamningunum séu í raun
bara sömu tillögurnar eða hvort um ein-
hverjar viðbætur sé að ræða. Ég hefði haldið,
kannski í einfeldni minni, að það væri for-
gangsatriði að sýna það á tungumáli fjár-
málaáætlunarinnar hverjar breytingarnar
eru, því ekki gerðu samningsaðilar kröfur um
að aðkoma stjórnvalda væru þær tillögur sem
þegar voru komnar fram í fjármálaáætlun.
Fyrir mér lítur þetta einmitt svona út, fjár-
málaáætlun ríkisstjórnarinnar kemur út með
ýmsum tillögum sem eiga að greiða fyrir
kjarasamningum. Samningsaðilar komast að
einhverju samkomulagi og senda áskorun til
stjórnvalda um atriði sem munu skipta höf-
uðmáli í því hvort niðurstaða fáist. Ríkisstjórnin kemur
svo og tilkynnir 100 milljarða pakka inn í þessa lífs-
kjarasamninga. Það er augljóst að stór hluti þess pakka
var þegar kominn fram. Það er einnig augljóst að samn-
ingsaðilar vildu meira. Einu atriðin sem ég finn eru óljós
loforð um vexti og verðtryggingu. Flest, ef ekki allt, ann-
að hefur þegar komið fram í stefnu stjórnvalda. Það er
svona eins og að gefa sama pakkann tvisvar. Snérist
áskorun samningsaðila um það að gefa stjórnvöldum
tækifæri til þess að gefa sama pakkann tvisvar?
Björn Leví
Gunnarsson
Pistill
Að gefa sama pakkann tvisvar
Höfundur er þingmaður Pírata bjornlevi@althingi.is
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
Margir bílstjóranna töluðu um þörf
fyrir betri útskot/áningarstaði við
þjóðveg 1 milli Reykjavíkur og Ak-
ureyrar. Sem dæmi um góð stopp
var Lyngdalsheiðin m.a. nefnd, en
þar væri ekið út af veginum og
stórt bílastæði í nokkurri fjarlægð.
Þá var nefnt stæði við Sveinsstaði
í Vatnsdal, en þar er einnig salerni
sem þótti til fyrirmyndar á slíkum
stöðum. Atvinnubílstjórarnir
nefndu einnig að þörf væri á að
bílstjórar sýndu almennt meiri til-
itssemi gagnvart annarri umferð.
Þörf er fyrir betri útskot
ÞJÓÐVEGUR 1
Morgunblaðið/Skapti Hallgrímsson
Þjóðvegur 1. Flutningabíll í Hörg-
ársveit á suðurleið.