Morgunblaðið - 06.04.2019, Blaðsíða 32

32 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 6. APRÍL 2019
Í meira en áratug
hafa íslensk stjórn-
völd viljað leggja nið-
ur núverandi ör-
orkumat og taka upp
svokallað starfsget-
umat. Á meðan
stjórnvöld vinna und-
irbúningsvinnuna
bíða öryrkjar eftir
kjarabótum þannig
að þeir geti fram-
fleytt sér og sínum á
viðunandi hátt og tekið þátt í sam-
félaginu eins og aðrir. Það er alveg
ljóst að stjórnvöld eiga mikið starf
óunnið áður en starfsgetumat
kemur til framkvæmda og í mínum
huga er ég ekki sannfærður um að
stjórnvöldum takist ætlunarverk
sitt, en ef þeim tekst það mun það
taka nokkur ár. En hvað eiga ör-
yrkjar að gera á meðan til að
framfleyta sér?
Örorkulífeyrir frá Trygginga-
stofnun ríkisins er í dag rúmar 247
þúsund kr. fyrir skatt, fyrir utan
heimilisuppbót sem aðeins 30% ör-
orkulífeyrisþega fá. Þegar búið er
að greiða skatt af 247 þúsundum
eru eftir til ráðstöfunar rúmar 212
þúsund kr. Það er öllum ljóst að
þessi lága upphæð hrekkur
skammt í heimilisbókhaldinu og ill-
mögulegt er að ná endum saman
og þurfa örorkulífeyrisþegar að
lifa á loftinu seinni hluta hvers
mánaðar.
1. janúar síðastliðinn fengu ör-
orkulífeyrisþegar að jafnaði innan
við 8 þúsund kr. eftir skatta í
hækkun á lífeyri fyrir árið 2019 og
ljóst er að verðbólgan á þessu ári
mun éta hækkunina upp og því
verður engin raunhækkun þetta
árið. Þetta er ekki ný staðreynd
fyrir okkur öryrkjana.
Allir fá mun meiri
hækkun en við!
Í mörg ár hefur örorkulífeyrir
verið á pari við atvinnuleysisbætur
en frá og með 1. janúar sl. munar
rúmum 32 þúsund kr. á mánaðar-
greiðslum. Við hjá Öryrkjabanda-
laginu höfum þráspurt
stjórnvöld hverju
þetta sætir en fáum
engin skýr svör og
menn yppta öxlum og
segja að þetta hafi
bara gerst, eins og
stjórnvöld hafi ekki
komið nálægt breyt-
ingunum.
Sýnið okkur sann-
girni og virðingu!
Stjórnvöld geta ekki
kennt forsvars-
mönnum Öryrkjabandalagsins um
þá kjaragliðnun sem lífeyrisþegar
hafa þurft að taka á sig síðastlið-
inn áratug. Stjórnmálamenn og
-konur bera alla ábyrgð á slæmum
kjörum öryrkja og það er löngu
orðið tímabært að losa fatlað og
veikt fólk út úr fátæktargildrum
t.d. með því að losa okkur undan
krónu-á-móti-krónu-skerðingunni.
Svona skerðingar þekkjast ekki
í nágrannalöndum okkar og allir
stjórnmálaflokkar á Alþingi hafa
sagt að það eigi að afnema þetta
óréttlæti strax en ekkert gerist.
Nýjasta útspil ríkisstjórnarinnar
er að hækka atvinnuleysisbætur
um rúmar 42 þúsund kr. og skilja
aldraða og öryrkja eftir með ein-
ungis 3,6% hækkun sem étin verð-
ur upp í verðbólgu.
Ríkisstjórn Katrínar Jakobs-
dóttur er úti á túni við að draga úr
fátækt því fátækt hefur þvert á
móti aukist í íslensku samfélagi.
Ég skora á Katrínu að stíga fram
og verja þá sem verst standa án
tafar. Fyrst er að viðurkenna
vandann og síðan að bregðast við
honum með ábyrgum hætti.
Er verið að svelta
okkur til hlýðni?
Eftir Halldór
Sævar Guðbergsson
Halldór Sævar
Guðbergsson
» Það er mikið óunnið
hjá stjórnvöldum og
vinnan mun taka nokkur
ár. Hvað eiga öryrkjar
að gera á meðan til að
framfleyta sér?
Höfundur er varaformaður ÖBÍ.
Þótt margt hafi verið
gert með ágætum eftir
efnahagshrunið, þá
vantar meiri skerpu og
framsýni í stjórnmálin
svo hér skapist meira
traust og stöðugleiki til
framtíðar. Reyndar er
það svo að margir
botna lítið í hinu póli-
tíska umhverfi sem hér
hefur myndast að hluta.
Framsýnir stjórnmálamenn til
þjóðmálanna þurfa að stíga betur
fram til þarfra umbóta- og aðhalds-
verka og gæta þess að ekki verði
dregið úr sjálfstæði okkar og öryggi
til lands og sjávar. Reglulegar hag-
og rekstrarsveiflur eru ekki nátt-
úrulögmál sem ekkert er hægt að
gera í.
Það sama á við um mikla misskipt-
ingu til launa og lífeyris sem hér hef-
ur fengið að þróast til lengri tíma.
Almennt treysti fólk á að staðið
yrði að meiri jöfnuði í landinu eftir
efnahagshrunið 2008, en í þess stað
stefnir í mikið launaþjark á næstu
mánuðum. Þar þurfa stjórnvöld,
sveitarstjórnir, atvinnurekendur og
verkalýðsforystan að standa skyn-
samlega að verki til að ná sátt og
meiri jöfnuði í launaumhverfið.
Miðaldaviðhorf til launa og afkomu
mega ekki ráða þar för. Afnema þarf
skatta og gjöld af lágum lífeyris-
greiðslum og vissri upphæð af sér-
eignasparnaði eftir starfslok, þar sem
margir lenda þá oft í framfærslu-
vanda. Meira jafnræði til launa og af-
komu myndi skapa meiri stöðugleika
og traust í þjóðfélagið og efla hagvöxt
á breiðari grunni og bæta heilsufar.
Stjórnvöld verða að íhuga betur að
opinber rekstur, hálaunaráðningar
hér og þar í kerfinu og framkvæmdir
oft með ómældum kostnaði eru ekki
einkamál þeirra sem þar ráða för
hverju sinni. Það er einnig mál skatt-
greiðenda/þjóðarinnar.
Mikil umræða hefur farið fram um
kaup erlendra aðila á bú- og veiði-
jörðum og ýmsum rekstrareiningum
hér á landi. Nauðsynlegt er að stjórn-
völd setji skarpari reglur varðandi
þessa þætti ef hér á
ekki að stefna í sama
farið og víða hefur gerst
erlendis með slæmum
afleiðingum. Sumir
telja að allt sé fengið til
bættra lífsgæða með
óheftum innflutningi á
landbúnaðarvörum í
stað þess að efla hér
sjálfbæra og heilsu-
væna gæðaframleiðslu.
Það á öllum að vera
ljóst sem til þekkja að
innflutningur á matvöru
getur breyst á einni nóttu varðandi
framboð, verð og heilnæmi sem og að
sú gullnáma sem gjarnan er rætt um
með inngöngu í ESB er ekki fyrir
hendi.
Flestir þekkja ástandið sem var
hér eftir efnahagshrunið og þá um-
ræðu sem varð í kjölfarið um þarfar
úrbætur í aðhalds- og eftirlitskerfinu.
Þeir sem til þekkja segja að lítið hafi í
reynd verið gert í þeim efnum og því
geti svipuð áföll læðst yfir þjóðfélagið
á ný. Mörgum finnst margt vera að
fara í svipaðan farveg og var hér fyrir
hrun og ýmsum sjónhverfingum
haldið á lofti.
Háar fjárkröfur eru víða að koma
fram, sem stofnað var til eftir hrun,
sem ekkert fæst upp í vegna við-
skiptasnúninga, kennitöluflakks og
fleiri þátta. Á þessu þarf að taka, t.d.
kennitöluflakki og fleiru, eins og
stjórnvöld eru nú að huga að. Skuldir
eru víða miklar í rekstri og hjá ein-
staklingum og það er talnaleikur að
miða skuldastöðu t.d. hjá ungu fólki
við núverandi þensluverð húseigna
sem fáir hafa í reynd efni á að kaupa.
Ekkert hefur verið gert til að stemma
stigu við uppfærslu verðtryggðra
lána með ofurvöxtum, t.d. ef verð-
bólgan fer á skrið á ný, sem myndi
skapa miklar hremmingar og eigna-
upptöku hjá almennu launafólki, en
hagnað hjá öðrum.
Áherslur um sölu ríkisfyrirtækja
sem gefa góðan arð til þjóðarbúsins
koma reglulega fram. Slíkar hugleið-
ingar þarf að meta af yfirvegun með
hag þjóðarinnar í fyrirrúmi, ekki ein-
stakra aðila. Við megum ekki við því
að flytja úr landi ónýttar og óunnar
afurðir á lágu verði, t.d. orku, fisk o.fl.
Nýta hér frekar og vinna með há-
tækni- og hálaunastörfum. Skatta-
yfirvöld segja að undanskot séu hér
mikil, ca 100 milljarðar eða meira á
ári hverju, þ.e. á sama tíma og lág-
launahópar eru skattlagðir upp í rjáf-
ur. Slík aðför að samfélaginu árum
saman hlýtur að kalla á skarpar að-
gerðir stjórnvalda.
Flestir þekkja hvernig gengið var
að mörgum íbúðareigendum og fleir-
um eftir hrun og 20% afslætti á gjald-
eyri til landsins sem margir fjár-
sterkir aðilar frá hruni nýttu sér til
kaupa á húseignum og fleiru fyrir lít-
ið. Samkvæmt fréttum hafa 11 til 12
þúsund íbúðir eða fleiri farið á upp-
boð og/eða í nauðungarsölu frá hruni.
Lánaniðurfærslurnar 2011 og 2014
hefði þurft að útfæra betur, sér í lagi
2011. Margir eru enn í vanda eftir
efnahagshrunið þegar þjóðfélagið var
því sem næst lagt á hliðina og margt
sem ekki hefur verið upplýst nægj-
anlega varðandi þann víðtæka þjóð-
arskell. Ár eftir ár er talað um þarfar
úrbætur á framangreindum þáttum
og fleiru, en síðan gerist lítið í þeim
efnum. Helst að menn dæsi þegar í
óefni er komið og lappi upp á hlutina
með skammtímalausnum. Stjórnvöld
þurfa að horfa betur á heildarmynd-
ina og taka á ýmsum veikleika sem
víða er í kerfinu svo þjóðfélagið lendi
ekki ítrekað í skakkaföllum. Það gæti
svo margt blómstrað hér betur fyrir
þjóðarheildina ef hlustað væri betur
eftir þörfum umbóta- og aðhalds-
þáttum.
Vonandi eflist sú sýn til verka sem
fyrst með eftirfylgni öflugra stjórn-
málamanna og fagaðila sem víðast úr
samfélaginu. Þjóðin þarf á því að
halda.
Það vantar meiri skerpu
og framsýni í stjórnmálin
Eftir Ómar G.
Jónsson » Það gæti svo margt
blómstrað hér betur
fyrir þjóðarheildina ef
hlustað væri betur eftir
þörfum umbóta- og að-
haldsþáttum.
Ómar G. Jónsson
Höfundur er fulltrúi og talsmaður
áhugahópsins sjálfstæða framfara-
hópsins.
GRANDAVEGUR 42
Sími 564 6711 | thingvangur@thingvangur.is | thingvangur.is
Sundlaug
4 mín.
11 mín.
Matvöruverslun
2 mín.
11 mín.
Háskóli
4 mín.
15 mín.
Grunnskóli
2 mín.
4 mín.
Leikskóli
1 mín.
5 mín.
Líkamsrækt
3 mín.
20 mín.
Bakarí
1 mín.
3 mín.
ÖRFÁAR
ÍBÚÐIR
EFTIR
Eltak sérhæfir sig í sölu
og þjónustu á vogum
Bjóðum MESTA úrval
á Íslandi af smáum
og stórum vogum
Móttaka
aðsendra
greina
Morgunblaðið er vettvangur lif-
andi umræðu í landinu og birtir
aðsendar greinar alla útgáfu-
daga.
Þeir sem vilja senda Morg-
unblaðinu greinar eru vinsam-
lega beðnir að nota inn-
sendikerfi blaðsins. Kerfið er
auðvelt í notkun og tryggir ör-
yggi í samskiptum milli starfs-
fólks Morgunblaðsins og höf-
unda.
Morgunblaðið birtir ekki
greinar sem einnig eru sendar á
aðra miðla.
Kerfið er aðgengilegt undir
Morgunblaðslógóinu efst í
hægra horni forsíðu mbl.is. Þeg-
ar smellt er á lógóið birtist felli-
gluggi þar sem liðurinn „Senda
inn grein“ er valinn.
Í fyrsta skipti sem inn-
sendikerfið er notað þarf not-
andinn að nýskrá sig inn í kerf-
ið. Ítarlegar leiðbeiningar fylgja
hverju þrepi í skráningarferlinu.
Eftir að viðkomandi hefur skráð
sig sem notanda í kerfið er nóg
að slá inn kennitölu notanda og
lykilorð til að opna svæðið.
Hægt er að senda greinar allan
sólarhringinn.
Nánari upplýsingar veitir
starfsfólk Morgunblaðsins alla
virka daga í síma 569-1100 frá
kl. 8-18.