Dagblaðið Vísir - DV - 24.05.2019, Qupperneq 16

16 FÓKUS 24. maí 2019
NÆSTI KAFLI HEFST HJÁ OKKUR
HJALLABRÚN 25, 810 HVERAGERÐI
37.600.000 kr.
Tegund
Stærð
Herbergi
Byggingarlóð
160 M2
6
SÖLKUGATA 20, 270 MOSFELLSBÆR
69.900.000 kr.
Tegund
Stærð
Herbergi
Raðhús
210 M2
5
BORGARHOLTSBRAUT 15, 200 KÓPAVOGUR
74.900.000 kr.
Tegund
Stærð
Herbergi
Einbýli
155 M2
4
Grensásvegi 13 / 108 Reykjavík / S. 570 4800 www.gimli.is BJÓÐUM UPPÁ FRÍTT SÖLUVERÐMAT
nokkuð stuttum tíma hafi ég tekið
U-beygju í skoðunum og ég fór að
endurmeta afstöðu mína.“
Foreldrarnir urðu fyrir mótlæti
Iva segir að vissulega séu miklir
fötlunarfordómar hér á landi eins
og annars staðar. Ég horfði upp á
það og heyrði sögur af því hvern-
ig fötluðu fólki var mismunað
hægri vinstri. Í því ljósi var skiljan-
legt að ég hafi svolítið misst trúna
á mannkyninu en á einhverj-
um tímapunkti sá ég að það væri
stutt í að þetta viðhorf kostaði mig
geðheilsuna. Þegar maður er far-
inn að túlka minnstu smáatriði á
versta veg held ég að það sé fínt
að taka svolitla hvíld og skoða sín
mál. Það má vel vera að annað fólk
hafi andlega heilsu í að takast á við
svona djúpar pælingar varðandi
mismunun, en hana hef ég ein-
faldlega ekki og kýs þess í stað að
horfa frekar fram á veginn og spila
úr því sem ég hef.“
Iva segir að fæstir sem sýni fötl-
uðum fordóma geri það af illsku
heldur sé yfirleitt um að ræða
fljótfærni, vanþekkingu og skort
á hæfni í mannlegum samskipt-
um. Hins vegar sé illskan alveg
til þarna líka og hún þekki mörg
dæmi um það. En algengustu for-
dómarnir sem hún verður vör við
koma fram í því að henni hafi ekki
verið treyst til að sjá um sig sjálf í
sama mæli og sjáandi jafnöldr-
um hennar, eða gera það sem aðr-
ir gera.
„Í dag verð ég til dæmis vör við
að mörgum þykir ekki eðlilegt að
ég hafi flutt svona ung að heiman
og stundi framhaldsnám í útlönd-
um. Ég veit ekki hversu oft ég hef
verið spurð hvort foreldrum mín-
um finnist þetta í lagi og af hverju
fjölskyldan flutti ekki með mér út.
Ég stórefast um að sjáandi jafna-
ldrar mínir séu oft spurðir þessara
spurninga.
Foreldrar mínir þurftu oft að
sanna sig brjálæðislega mikið
til að fá að ala mig upp eins og
venjulega manneskju. Til dæmis
gerði kennarinn minn í grunn-
skóla stórmál úr því að þau skildu
mig eina eftir heima þegar ég var
11 ára. Uppeldisstefna foreldra
minna var að sleppa takinu, sem
er afskaplega mikilvægt til að ná
þroska og sjálfstæði. Mörg fötl-
uð börn eru ofvernduð og þurfa
að taka afleiðingum þess á full-
orðinsaldri.“
Mikilvægt að flokka ekki fólk
Iva er samkynhneigð en að sögn
hennar eru minni fordómar
og staðalmyndir ríkjandi gegn
samkynhneigð í dag en fötluðum.
Segir hún að barátta samkyn-
hneigðra hafi staðið talsvert leng-
ur yfir en barátta fatlaðs fólks og
því séu samkynhneigðir með öfl-
ugri rödd í samfélaginu.
Meðal fordóma gegn fötluðu
fólki er skilningsskortur á því að
það sé jafnmiklar kynverur og ann-
að fólk og alveg jafn fært að eiga
maka og fjölskyldur og hverjir aðr-
ir einstaklingar. „Ég hef ekki lent
mikið í því að vera ekki álitin kyn-
vera og ég held að það stafi af því
að allt við líkama minn og greind
er samkvæmt normum samfélags-
ins, að sjóninni frátalinni. Ég hef
orðið fyrir því að sumt fólk skil-
ur ekki að ég geti verið samkyn-
hneigð af því ég sé ekki með sömu
sjónrænu upplifun og aðrar konur
hafa af gagnstæða kyninu. Eins og
kynhneigð hafi eitthvað með sjón
að gera.“
Iva segir mikilvægt fyrir hana
að gera sér grein fyrir því að hún er
ekki fötlun hennar og hún er ekki
kynhneigðin. Allt of algengt sé að
fólk sé flokkað eftir eiginleikum
eða félagslegri stöðu:
„Á tímabili var ég ofboðs-
lega mikið að skilgreina allt út frá
minni kynhneigð og fötlun. Ég var
sífellt að spyrja sjálfa mig hvort ég
hefði nú lent í þessum eða hinum
uppákomum af því ég er fötluð eða
af því að ég er samkynhneigð. Jafn-
vel af því ég er kona í ofanálag. Nú
er ég komin á þá skoðun að það sé
mikil þröngsýni og fordómar að
dæma fólk út frá kyni, húðlit, fötl-
un, kynhneigð eða annars konar
félagslegri stöðu. Það kaldhæðn-
islega finnst mér að fólk sem telur
sig víðsýnt og umburðarlynt fellur
oft sjálft í skilgreiningar gryfjuna
og gengur jafnvel svo langt að
ásaka fólk fyrir að tilheyra ákveðn-
um hópum.“
Að sama skapi er vaxandi til-
hneiging til að dæma persónu
fólks út frá skoðunum þess, að
mati Ivu. „Ég hef misst gott fólk
út úr lífi mínu út af fyrrnefndri
U-beygju minni, en svo er það aft-
ur spurning hve góðir vinir það
eru sem snúa við manni baki af því
að maður er ekki sammála þeim
varðandi einhver álitamál. Sjálf
þekki ég yndislegt fólk sem mér
finnst hafa fáránlegar skoðanir en
það hvarflar ekki að mér að dæma
það sem vondar manneskjur bara
af því ég er svo innilega ósammála
því um margt.“
Sem fyrr segir óttast Iva minnk-
andi málfrelsi sem stafi af síauk-
inni heift og dómhörku í skoð-
anaskiptum fólks. Hún segir að
fólk eigi ekki að gjalda skoðana
sinna og tjáningarfrelsi eigi að
vera sem óheftast: „Ég dreg hins
vegar mörkin við líflátshótanir eða
hótanir um líkamsmeiðingar. Slík
tjáning á engan rétt á sér.“
„Við erum forréttindagrísir“
„Við Íslendingar höfum það bara
afskaplega fínt miðað við flesta,
sama hvaða hópi við tilheyrum.
En þetta er eitthvað sem má ekki
segja upphátt, þá er líklegt að fá
yfir sig riddara réttlætisins og ásak-
anir um að lifa í eigin forréttinda-
búbblu. En svo er það samt líka
hættulegt í sjálfu sér að finnast
maður hafa það of gott því fólk
gæti þá farið að halda að ekki þurfi
að halda áfram baráttu fyrir bættu
samfélagi. Þetta breytir samt því
ekki, að ég sjálf kýs að vera mjög
meðvituð um forréttindin sem ég
bý við með því að vera uppalin á
Íslandi. Sem dæmi er það ekki
sjálfsagt mál að fá notendastýrða
persónulega aðstoð, NPA. Ef ekki
væri fyrir NPA þá væri ég ekki hér
í útlöndum að gera það sem mig
hefur dreymt um síðan ég var lítið
barn, svo einfalt er það. Ég leyfi
mér því hiklaust að segja að ég, og
við flest séum forréttindagrísir í
samanburði við marga aðra.
Freyja Haraldsdóttir hefur ver-
ið í fremstu röð baráttukvenna og
hefur lagt á sig þrotlausa vinnu
til að koma þessu mikla fram-
faramáli sem NPA er í gegnum
þing. Þó að við Freyja séum ekki
alltaf sammála ber ég takmarka-
lausa virðingu fyrir henni og það
hefur verið ótrúlega ánægjulegt
að kynnast henni og vinna með
henni í mikilvægum baráttumál-
um. Ég fullyrði að svona frábær
þjónusta við fatlaða þekkist ekki í
Evrópu og fatlað fólk hér í Hollandi
er margt algjörlega upp á aðstoð
fjölskyldu og vina komið. En ég er
með dásamlegt starfsfólk sem ger-
ir mér kleift að þiggja aðstoð á eig-
in forsendum og stjórna hvernig,
hvar og hvenær hún er veitt.“
Björt og spennandi framtíð
virðist blasa við Ivu og hún á
ábyggilega eftir að láta mikið að
sér kveða. Í augnablikinu hlakkar
hún hins vegar mest til að heim-
sækja Ísland en hún mun fljótlega
koma til landsins í gott sumarfrí. n
Breytti um lífsviðhorf Reiðin ekki
alltaf best í mannréttindabaráttu.