Morgunblaðið - 03.05.2019, Blaðsíða 15

15
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 3. MAÍ 2019
Sigurfari skoðaður Á Byggðasafninu í Görðum Akranesi ber margt forvitnilegt fyrir augu og á grunnsýningu þess er lögð áhersla á sögu útgerðar, landbúnaðar, heimilishalds og þjóðlífs á
svæðinu. Á Byggðasafninu geta gestir meðal annars skoðað Kútter Sigurfara, 85 smálesta tvímastra kútter, sem var smíðaður árið 1885 á Englandi, gerður út frá Hull og keyptur til Íslands 1897.
Eggert
Að sjá elda loga í
þaki Notre-Dame
(Maríukirkjunnar) í
París undir kvöld
mánudaginn 15. apríl
líður seint úr minni.
Þegar turnspíran féll
og ekki var enn neina
slökkviliðsmenn að sjá
í beinu sjónvarps-
útsendingunni vaknaði
ótti um að eldurinn
væri í raun óviðráð-
anlegur og þessi mikli dýrgripur
yrði honum allur að bráð.
Eldsvoðinn vakti sterkar tilfinn-
ingar. Myndir af fólki á bæn og
syngjandi sálma í nágrenni kirkj-
unnar voru táknrænar fyrir ótta
margra um heim allan.
Emmanuel Macron Frakklands-
forseti fór tvisvar á vettvang til að
kynnast aðstæðum af eigin raun.
Síðan tók hann af skarið og lýsti vilja
sínum til að „endurreisa“ dómkirkj-
una og gera hana „enn fallegri“ á að-
eins fimm árum, fyrir ólympíu-
leikana í París 2024.
Til að ná þessu markmiði sam-
þykkti ríkisstjórnin frumvarp til
laga sem heimilar sniðgöngu við lög
um opinber útboð og minjavernd-
arlög við endurreisnina.
Eins konar fjárframlagakeppni
auðugustu fjölskyldna Frakklands í
endurreisnarsjóðinn voru eins og ol-
ía á þjóðfélagseldana sem loga í
landinu og birtast í baráttu gulvest-
unga gegn Macron. Kirkjubruninn
eyddi ekki þeim vanda forsetans.
Ákvörðun Macrons um að ráðast í
viðgerðir á Notre-Dame án þess að
virða allar settar reglur vakti að
sögn franska blaðsins
Le Figaro stórfurðu og
gífurlegar áhyggjur
meðal sérfræðinga í
minjavernd og -vörslu
um heim allan. Mánu-
daginn 29. apríl birti
blaðið opið bréf til
Frakklandsforseta sem
1.170 minjaverðir, arki-
tektar og prófessorar
hvaðanæva úr heim-
inum rita undir og
hvetja til að gengið sé
fram af aðgát og
ábyrgð við viðgerð-
irnar á kirkjunni.
Segir Le Figaro bréfið einstakt í
sinni röð því að þeir sem undir það
skrifa komi úr hópi sérfræðinga sem
jafnan kjósi að vinna mikilvæg störf
í kyrrþey. Nú bendi þeir á að endur-
reisn Notre-Dame snerti okkur öll.
Það má til sanns vegar færa. Árleg-
ur gestafjöldi í kirkjuna er um 13
milljónir manna og í hópnum eru
allra þjóða konur og karlar, börn og
fullorðnir.
Áhrif Victors Hugos
Í bréfinu er forsetinn minntur á
að Frakkar hafi rutt brautina við
setningu laga um vernd sögulegra
minnismerkja. Það megi að hluta
rekja til áhrifa frá skáldsögunni sem
Victor Hugo skrifaði til varnar
Notre-Dame.
Á frönsku heitir bókin Notre-
Dame de Paris og kom hún út 1831.
Tilgangur Hugos var að vekja at-
hygli samtíðarmanna sinna á gildi
gotneskrar byggingarlistar. Að
kirkjunni var vegið á ýmsan veg, til
dæmis með því að setja venjulegt
gler í glugga hennar í stað litaða
glersins frá miðöldum. Var þetta
gert til að auka birtu inni í kirkju-
skipinu.
Björgúlfur Ólafsson (d. 1973)
læknir þýddi bók Hugos á íslensku
og kom hún út árið 1948 undir heit-
inu Maríukirkjan í París (518 bls.).
Síðar, líklega vegna áhrifa frá kvik-
myndum, breyttist titillinn á ís-
lensku þýðingunni í Hringjarann frá
Notre Dame.
Árið 1956 var gerð ein af mörgum
kvikmyndum eftir bókinni með Ant-
hony Quinn í hlutverki kroppinbaks-
ins, hringjarans Quasimodos, en
Gina Lollobrigida lék Esmeröldu,
svarthærðu stúlkuna fögru sem
sýndi hringjaranum vináttu. Þetta
er eftirminnileg mynd fyrir fólk af
minni kynslóð. Disney-fyrirtækið
gerði teiknimynd um hringjarann 40
árum síðar, árið 1996.
Listinn yfir allt sem gert hefur
verið á grunni þessarar bókar Vict-
ors Hugos er langur. Nú á dögum
líta fáir á verkið sem varnarrit fyrir
Notre-Dame svo sjálfsagt finnst öll-
um að kirkjan sé óaðskiljanlegur
hluti Parísar og fastur punktur í
borgarmyndinni.
Einstætt afreksverk
Í opna bréfinu til Frakklands-
forseta rifja höfundar þess upp að í
áranna rás hafi Frakkar áunnið sér
alþjóðlega viðurkenningu og virð-
ingu fyrir forystu á sviði minja-
verndar og við varðveislu þjóðminja.
Sýnileg dæmi þess séu mörg, meðal
annars skráning árbakka Signu með
Notre-Dame sem eitt af höfuðdjásn-
unum á heimsminjaskrá UNESCO
árið 1991. Kirkjuna og allt sem við
hana sé gert verði að skoða í því ljósi
og með vísan til alþjóðlegra skuld-
bindinga sem Frakkar hafi sam-
þykkt á þessu sviði.
Í bréfinu segir að einstæð virðing
Frakka fyrir menningarverðmætum
hafi birst í vasklegri framgöngu
slökkviliðsmanna í baráttunni við
eldinn í Notre-Dame. Þeim hafi tek-
ist að bjarga kirkjunni og mikilvæg-
ustu listaverkunum sem flytja mátti
úr henni. Vegna þessa afreksverks
varðveitist áfram 850 ára saga bygg-
ingarinnar.
Að flýta sér hægt
Megintilgangurinn með bréfinu til
forsetans er ekki kynna tillögur um
hvernig staðið skuli að fram-
kvæmdum við endurreisnina heldur
hvetja hann til að fara sér hægt.
Ekki megi hrapa að neinu heldur
verði að átta sig á öllum aðstæðum,
greina stöðuna og finna bestu leiðir
að settu marki.
Bréfritarar segjast vita að stjórn-
málamenn búi við kröfu um skjótar
ákvarðanir og einnig sé þeim ljóst að
skuggi hvíli á ímynd Frakklands á
meðan Notre-Dame sé í sárum.
Þrátt fyrir þetta verði menn að gefa
sér tíma til að búa kirkjuna sem best
undir framtíðina og dóm hennar. Of
snemmt sé að benda á einhverjar
lausnir. Rannsaka verði tæknilegar
forsendur betur og ekki megi
gleyma sögu Maríukirkjunnar í Par-
ís. Ekki sé allt sýni- eða efnislegt
sem hafa beri í huga.
Ekki megi hunsa hve þetta sé
flókin framkvæmd með því einu að
skjóta sér á bak við skilvirkni. Óhjá-
kvæmilegt sé að leita ráða hjá bestu
sérfræðingum á öllum sviðum og
kynna sér rannsóknir tengdar
Notre-Dame sem gerðar hafi verið
um heim allan.
Sérfræðingarnir segja að allt sem
gert verði í Notre-Dame veki at-
hygli um alla heimsbyggðina. Þetta
sé ekki ein ákvörðun arkitekts held-
ur milljónir handtaka iðnaðar-
manna og sérfræðinga. Í húfi sé að
treysta dómkirkju okkar allra sess í
sögunni og framtíðinni.
Þótt margir áhrifamiklir kunn-
áttumenn skrifi undir þetta bréf eru
aðrir annarrar skoðunar. Opið bréf
af þessu tagi verði aðeins til að
hægja á ákvörðunum í kerfinu og
allt fari síðan stefnulaust í hringi.
Auðvitað þurfi að velta hlutum vel
fyrir sér en samtímis sé unnt að
stíga pólitísk skref. Greina megi á
milli lína í bréfinu ótta við að stjórn-
völd vilji færa útlit Notre-Dame
meira til nútímans.
Eiga þessar vangaveltur erindi
hingað? Þær snerta áhugamenn um
Notre-Dame en einnig úrlausn
verkefna er lúta að menningararf-
inum hvar sem er.
Í hjarta Reykjavíkur ræðst
skipulag nú af pólitískri þrákelkni í
stað íhugunar. Mál eru rædd
metnaðarlaust. Skortur á menning-
arlegri og siðferðilegri virðingu
borgaryfirvalda birtist best í umróti
Víkurkirkjugarðs. Þeir eru varla
virtir viðlits sem vilja sporna við
fæti – sýnir Frakklandsforseti bréf-
riturunum 1.170 sambærilegt tóm-
læti?
Eftir Björn
Bjarnason » Þetta snertir
áhugamenn um
Notre-Dame en einnig
úrlausn verkefna er lúta
að menningararfinum
hvar sem er.
Björn
Bjarnason
Höfundur er fv. ráðherra.
Frá Notre-Dame til Víkurkirkjugarðs