Morgunblaðið - 15.08.2019, Qupperneq 34

34
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 15. ÁGÚST 2019
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Síðustu ár hef-ur oft veriðrætt um lýð-
ræðisvæðingu
stjórnmálanna.
Hljómar vel. En
hvað þýðir það
ísæta hjal? Sennilega helst að
mál verði send í þjóðarat-
kvæði af þinginu og þá helst af
minnihluta þess, eða „almenn-
ingur“ fái að kalla mál til sín
til að greiða um þau atkvæði.
Almenningur hefur ekki hróp-
að hátt eftir slíkum kostum.
Með því að mistúlka EES
samninginn sem vaxandi til-
hneiging er til og eftirlits-
stofnanir á borð við ESA og
dómstólinn sem þeim tengjast
er í auknum mæli horft á Ís-
land sem undirsáta erlends
valds.
Með þessari þróun sem
embættismenn leiða og
óburðugir stjórnmálamenn
þjónusta verður raunverulegt
hlutverk Alþingis ómerkilegra
með hverju árinu og virðing
þess og traust hrapar. Þeir,
sem hafa horft daprir á und-
irgefni íslenskra stjórnmála-
manna síðustu árin, svo ekki
sé talað um síðustu misserin,
geta ekki ætlað að almennar
atkvæðagreiðslur færu
nokkru sinni fram um tilskip-
anir frá heilögum anda í
Brussel. Alþingi sjálft fær
ekki lengur að ákveða með
sama hætti og í áratugi hvort
það flýtir fyrir sér og greiði
atkvæði saman um atriði sem
samstaða er um að haga þann-
ig! Sömu þingmennirnir falla
svo fyrir stráksskap manna í
stéttarpoti, með stundarað-
stöðu í Mannréttindadómstól
sem má ekki að lögum binda
Íslendinga, enda væri það
með alvarlegustu stjórn-
arskrárbrotum.
Íslenskir búrókratar með
stjórnmálamenn í bandi leiða
þá út í ógöngur í ráðuneyt-
unum. Má rétt ímynda sér
hvernig kerfi um almennar at-
kvæðagreiðslur myndi koðna
niður hér. Og fordæmin frá
hinu fjarlæga valdi sem menn
eru svo máttlausir gagnvart
hér skerpa myndina af því
hvernig þetta færi. Þekkt er
að stjórnmálamenn úr ólíkum
flokkum ólíkra landa ESB eru
reknir í einn flokk nægjanlega
stóran í Brussel. Hamrað er á
því að einstakir leiðtogar ESB
geti hafnað niðurstöðum leið-
togaráðsins. En allir greiða
þeir undantekningarlaust at-
kvæði eins og æðstu strumpar
kerfisins krefjast og forseti
og kanslari Frakklands og
Þýskalands hafa krotað upp á.
Áratugalöng reynsla er fyrir
þessu. Ekkert dæmi er til um
að statistarnir í leiðtoga-
ráðinu beri afstöðuleysi sitt
undir „baklandið“ sem er litla,
gleymda þjóðríkið
þeirra heima.
Enginn hefur
gleymt því þegar
að ESB sam-
þykkti stjórn-
arskrá. Nokkur
ríki neyddust til að bera það
upp í þjóðaratkvæði. Þar var
málið fellt í Frakklandi og
Hollandi. Oftast eru ríki sem
greiða atkvæði vitlaust látin
endurtaka kosninguna þar til
að þau gefast upp. Slíkt var
reynt með Icesave og þeir
tóku þátt sem síst skyldu en
þjóðin koðnaði ekki niður. En
í stjórnarskrármáli ESB þótti
of viðurhlutamikið að taka
ekki mark á Frakklandi, þó
ekki væri nema í þykjustunni.
Sannar það ekki að enn votti
fyrir lýðræði í ESB? Ein-
hverjir trúðu því um stund.
En andstæða þess varð ofan á.
Nafni sáttmálans var breytt
en umgengni við hann er eins
og að stjórnarskrá hafi verið
samþykkt en ekki felld.
Jafnvel norðan Erm-
arsunds eru nýjustu dæmin.
Vaxandi þungi var kominn í
áratuga kröfur um þjóð-
aratkvæði um veru landsins í
ESB. Þegar að þrýstingurinn
á innanlandsstjórnmál þótti
illbærilegur var krafan loks
samþykkt m.a. í krafti þess að
birtar og óbirtar kannanir
sýndu að brottför yrði felld.
En útgangan var samþykkt og
fullveldisendurheimt fagnað
af meirihluta þjóðarinnar.
Flokksþing beggja stóru
flokkanna samþykktu að
tryggja útgönguna. En í ljós
er komið að virðing fyrir sam-
þykki í æðstu ráðum flokk-
anna er næstum því á eins
lágu plani og hér gerist. Rík-
isstjórn Bretlands var andvíg
því að útganga yrði samþykkt.
Meirihluti breska þingsins
vildi ekki útgöngu. En báðar
þessar stofnanir létu eins og
þær myndu tryggja það að
ákvörðun þjóðarinnar yrði
virt. Nema hvað. En í ljós kom
að hvorki ríkisstjórn landsins
né meirihluti þingsins ætlaði
að virða ákvörðunina óbrengl-
aða heldur útvatna hana svo
hún yrði skrípamynd af sjálfri
sér.
Nú reynir Boris Johnson að
tryggja framgang lýðræðisins
og situr undir svigurmælum
og hótunum úr öllum áttum.
Þó var hann valinn leiðtogi
með yfirburðum í þingflokki
sínum og tveir þriðju hlutar
flokksmanna hans sem kusu í
leiðtogakjöri völdu Boris en
harður ESB sinni sem skipti
um hatt með 6 vikna fyrirvara
fékk þriðjung atkvæða hjá
flokksmönnum.
Verkefnið er að framfylgja
vilja þjóðarinnar. En þrátt
fyrir þetta er allt reynt.
Menn hljóta að
spyrja hvort lýðræð-
ið sé á harðahlaup-
um frá fólkinu}
Dæmin sláandi lík
Þ
ann 22. mars 2018 fór Þorsteinn
Víglundsson þingmaður Við-
reisnar í ræðustól Alþingis. Þar
spurði hann Bjarna Benedikts-
son fjármálaráðherra og for-
mann Sjálfstæðisflokksins ákveðinna spurn-
inga varðandi raforkumarkaðsmál.
Umræðuna í heild má sjá, heyra og lesa á vef
þingsins (https://www.althingi.is/altext/
upptokur/lidur/?lidur=lid20180322T110202)
Þorsteinn kallaði eftir svörum um það,
hvort Sjálfstæðisflokkurinn styddi ekki inn-
leiðingu á reglugerð um sameiginlega evr-
ópska eftirlitsstofnun með raforkumarkaði,
þ. e. hluta þess sem í dag er kallað orkupakki
3. Tilefnið var að þarna nokkrum dögum fyrr hafði Sjálf-
stæðisflokkurinn haldið landsfund sinn. Slíkir fundir
flokksins eru stefnumótandi og þeir fara með æðsta vald í
málefnum hans. Á þessum landsfundi 2018 var gerð eft-
irfarandi samþykkt: Sjálfstæðisflokkurinn hafnar frekara
framsali á yfirráðum yfir íslenskum orkumarkaði til stofn-
ana Evrópusambandsins.
Bjarni Benediktsson brást knálega við fyrirspurn þing-
manns Viðreisnar. Hann lét einkum í seinna andsvari sínu
falla orð sem oft hafa rifjast upp í huga mér síðan. Meðal
annars þá spurði Bjarni: Hvað höfum [við] með það að
gera að vera að ræða við önnur ríki Evrópusambandsins
raforkumál af eyjunni Íslandi? Síðar sagði Bjarni svo:
Hvað í ósköpunum liggur mönnum á að komast undir
sameiginlega raforkustofnun Evrópu á okkar einangraða
landi með okkar eigið raforkukerfi? Hvers vegna í ósköp-
unum hafa menn áhuga á því að komast undir
boðvald þessara stofnana? Og enn bætti Bjarni
við: Mér finnst vera svo mikið grundvallaratriði
að við skilgreinum hvað séu innrimarkaðsmál
sem við viljum sinna sérstaklega undir EES-
samningnum og hvað séu mál sem tengjast ekki
beint innri markaðnum. Hérna erum við með
kristaltært dæmi um það, raforkumál Íslands
eru ekki innrimarkaðsmál.
Alþingi mun koma saman 28. ágúst nk. til loka-
afgreiðslu þingmála er snúa að þriðja orkupakk-
anum. Ljóst er að formaður Sjálfstæðisflokksins
hefur gjörsamlega snúið blaðinu við og ætlar nú
að samþykkja aukin yfirráð boðvaldsins í Brussel
yfir orkauauðlindum okkar. Þrátt fyrir harða
gagnrýni og mikla ólgu innan grasrótar flokksins gegn
þriðja orkupakkanum, kýs forystan að keyra Pakkann í
gegnum þingið í bullandi ágreiningi, ekki einungis innan
eigin raða heldur og gegn meirihluta þjóðarinnar.
Við í Flokki fólksins virðum gerða samninga, bæði inn-
an þings og við fólkið sem kaus okkur. Við höfum ávallt
staðið föst í ístaðinu gegn orkupakka þrjú og gegn frekara
fullveldisafsali íslenska lýðveldsins. Fullveldið er okkar
fjöregg. Við munum greiða atkvæði gegn þriðja orku-
pakkanum en viljum að sjálfsögðu leggja málið í þjóð-
aratkvæðagreiðslu, enda liggur nú þegar fyrir í þinginu
frá því í vor, tillaga Flokks fólksins þess efnis. Komið var í
veg fyrir að við fengjum að mæla fyrir henni. Þegar á
reynir þá þorir þingið ekki að spyrja sína eigin þjóð.
Inga Sæland
Pistill
Formaður á flótta!
Höfundur er formaður Flokks fólksins.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
FRÉTTASKÝRING
Ómar Friðriksson
omfr@mbl.is
Ú
tlendingum sem eru á
íslenskum vinnumark-
aði hefur fjölgað stór-
lega á seinustu árum
og eru þeir nú um 19%
af öllum starfandi skv. upplýsingum
úr staðgreiðsluskrám. Farið er ít-
arlega í saumana á stöðu erlendra rík-
isborgara á vinnumarkaðinum í nýút-
kominni skýrslu ASÍ um
brotastarfsemi á vinnumarkaði. Eins
og fram hefur komið bitna brotin
mest á ungu fólki og erlendum launa-
mönnum. Er sagt sláandi hve hátt
hlutfall ungra útlendinga á íslenskum
vinnumarkaði telur að á sér hafi verið
brotið en gjarnan sé sá hópur með
litla þekkingu á réttindum sínum og
oft í ótryggu og óreglulegu ráðning-
arsambandi.
Fram kemur í skýrslu ASÍ að
vinnumarkaðsrannsókn Hagstof-
unnar nái ekki utan um raunveruleg-
an fjölda erlends vinnuafls á Íslandi
vegna skekkju í rannsókninni. Í úr-
taki Hagstofunnar geti aðeins lent
þeir sem hafa fasta búsetu á Íslandi
og eru skráðir í þjóðskrá. Könnunin
sé framkvæmd símleiðis og því verði
að vera hægt að hafa uppi á símanúm-
erum þátttakenda. Því sé nær öruggt
að könnunin nái ekki til útlendinga
sem dveljast hér aðeins tímabundið,
t.d. þeirra sem starfa á vegum starfs-
mannaleigna eða erlendra þjónustu-
fyrirtækja. ,,Slíkar ráðningar eru al-
gengastar í byggingariðnaði og
ferðaþjónustu, og því er talið að könn-
unin vanmeti fjölda starfsfólks í þeim
greinum,“ segir í úttekt ASÍ, sem
byggist einnig á gögnum úr stað-
greiðsluskrám.
Samkvæmt skráargögnum var
t.a.m. fólk með erlendan bakgrunn í
fyrra 30% starfsmanna í bygging-
arstarfsemi og mannvirkjagerð. Segir
í úttekt ASÍ að í byggingarstarfsemi
beri nokkuð í milli fjöldans sem
mælist í vinnumarkaðsrannsókninni
og samkvæmt staðgreiðsluskrám
undanfarin ár. ,,Íslendingum í grein-
inni fjölgaði jafnt og þétt frá árinu
2012 en frá 2015 fór fjöldi ein-
staklinga með erlendan bakgrunn í
greininni úr því að vera um 1500 í
4500. Svo virðist sem vinnumark-
aðsrannsóknin nái ekki að fanga
þessa fjölgun því gap myndast milli
rannsóknargagnanna og stað-
greiðslugagna,“ segir þar.
Svipaða sögu er að segja af
fjölda erlendra starfsmanna í ferða-
þjónustunni. Af staðgreiðslugögnum
virðist að mati ASÍ sem gliðnunin
stafi af áframhaldandi fjölgun fólks
með erlendan bakgrunn sem kemur
síður fram í vinnumarkaðsrannsókn-
inni, á meðan fjöldi Íslendinga starf-
andi í ferðaþjónustu hefur staðið í
stað síðustu þrjú ár. Fjölgunin í
ferðaþjónustunni hefur verið borin
uppi af fólki með erlendan bakgrunn.
,,Innflytjendur sem starfa í gisti- eða
veitingarekstri voru fyrir áratug tæp-
lega 2 þúsund og um 20% af heild-
arfjöldanum. [...] Árið 2018 störfuðu
fleiri en 7 þúsund innflytjendur í
þessum rekstri og 40% vinnuaflsins.“
Fjölgun erlends
starfsfólks vanmetin
Erlendir ríkisborgarar á atvinnuleysisskrá
Fjöldi á atvinnuleysisskrá eftir ríkisfangi Fjöldi eftir þjóðerni
Fjöldi á atvinnuleysisskrá Hlutfall erlendra af heild
2.000
1.500
1.000
500
0
40%
30%
20%
10%
0%
Pólverjar
Aðrir erlendir ríkisborgarar
júlí 2017 júlí 2019 Heimild: Vinnumálastofnun
Hlutfall erlendra ríkisborgara
af öllum á atvinnuleysisskrá
Í lok júlí 2019Þróun síðustu tvö ár
Pólland Litáen
Lettland Rúmenía
Spánn Portúgal
Annað ríkisfang
1.490
35%
471
288
48
67
71
136
Alls var 2.571 erlendur ríkisborgari
án atvinnu í lok seinasta mánaðar
eða um 35% allra atvinnulausra.
Þessi fjöldi samsvarar um 7,3% at-
vinnuleysi meðal erlendra ríkisborg-
ara. Þetta er aukning frá því í júlí
2018 þegar hlutfall atvinnulausra
erlendra ríkisborgara var um 32%.
Þetta kemur fram á vinnumarkaðs-
yfirliti Vinnumálastofnunar sem birt
var í gær.
Í júlí mældist til samanburðar
3,4% skráð atvinnuleysi meðal allra
landsmanna og er það óbreytt hlut-
fall frá mánuðinum á undan. Alls
voru þó 2.662 fleiri á atvinnuleys-
isskrá í júlí en í sama mánuði í fyrra.
Ef litið er nánar á stöðu atvinnu-
lausra útlendinga kemur í ljós að
flestir erlendir ríkisborgarar á at-
vinnuleysisskrá komu frá Póllandi
eða 1.490, sem er um 58% allra er-
lendra ríkisborgara á skrá.
Í greiningu ASÍ á stöðu erlends
vinnuafls á Íslandi er á það bent að
allt frá hruni hefur skráð atvinnu-
leysi erlendra ríkisborgara á Íslandi
að jafnaði verið um tvöfalt atvinnu-
leysi Íslendinga. Hafa ber í huga að í
dag er um einn af hverjum sex
starfandi á vinnumarkaðinum af er-
lendum uppruna. Segir í úttekt ASÍ
að það sé vel umfram hlutfall er-
lendra ríkisborgara á Íslandi, sem er
tæp 13%, og það sé til marks um að
þeir sem flytja hingað frá útlöndum
séu mjög virkir þátttakendur á
vinnumarkaði og stór hluti vinnu-
aflsins.
Á yfirliti Vinnumálastofnunar
kemur fram að í júlí voru gefin út
241 atvinnuleyfi til útlendinga. Flest
leyfi voru vegna þjónustu- og af-
greiðslustarfa eða 32%. Um 31%
vegna starfa sem krefjast sér-
fræðiþekkingar eða sérmenntunar
og 20% vegna starfa sérhæfðs iðn-
verkafólks.
Atvinnuleysi útlendinga 7,3%
ÚTLENDINGAR MJÖG VIRKIR ÞÁTTTAKENDUR Á VINNUMARKAÐI