Morgunblaðið - 15.08.2019, Blaðsíða 36

36 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 15. ÁGÚST 2019
Fá mál á vettvangi
löggjafans hafa verið
jafn mikið rædd síðustu
ár og innleiðing þriðja
orkupakkans í löggjöf
um raforkumál nú á
þessu ári. Þá hefur
þetta mál allt vakið
miklar tilfinningar og
ótta meðal almennings,
enda erfitt að sjá og skilja
hvað þessi innleiðing á
regluverki geri fyrir land
og þjóð. Hafa þeir, sem
eru á móti innleiðingunni,
sett fram ýmis rök um að
með þessu sé verið að
greiða fyrir lagningu sæ-
strengs til landsins, for-
ræði yfir þessum mik-
ilvægu auðlindum sem
endurnýjanleg orka er sé
í hættu, verð á raforku
hækki og jafnframt að yfirstjórn
orkumála færist af okkar hendi sem
þjóðar yfir til Evrópusambandsins
smátt og smátt með hverjum pakk-
anum sem frá Brussel kemur.
Á móti hafa þingmenn og ýmsir
embættismenn bent á að um sé að
ræða innleiðingu á löggjöf sem lítil
áhrif hafi hér á landi þar sem Ís-
land er einangrað raforkukerfi í
ljósi legu landsins. Um sé að ræða
einn lið í samstarfi Evrópuþjóða á
grundvelli EES og engin hætta sé á
að við missum neitt forræði yfir
okkar raforkumálum. Það sé okkur
nauðsynlegt að vera í alþjóða-
samstarfi og samningar eins og
EES kalli á samstarf á báða bóga.
Þá séu þeir fyrirvarar sem rík-
isstjórnin hefur sett við innleiðingu
þriðja orkupakkans þannig að í
engu sé sjálfstæði og fullveldi okk-
ar stefnt í voða í máli þessu.
Það væri að æra óstöðugan að
tína til allt það sem sagt hefur verið
um þetta mál á síðustu mánuðum
enda hefur umræðan, því miður,
ekki verið á köflum mjög mál-
efnaleg né farið í röksemdir og
þarfir okkar sem þjóðar. Spilað hef-
ur verið á tilfinningar og þá taktík
að búa til óvini í umræðunni á báða
bóga. Þá hefur það ekki einfaldað
neinum að taka afstöðu til málsins
að lögfrótt fólk hefur ruðst fram á
ritvöllinn með mismunandi skilning
og skoðanir á málinu.
Engu að síður er nauðsynlegt að
hlusta á alla þá gagnrýni sem þetta
mál hefur fengið á sig og afskrifa
hana ekki sem þjóðernisraus og aft-
urhald. Kannanir sýna að þjóðin
hefur áhyggjur af hvað innleiðing
þriðja orkupakkans hefur í för með
sér, í framtíðinni, en fyrir hana
vinna kjörnir fulltrúar og embætt-
ismenn þar sem hagsmunir heildar-
innar ættu að vera að leiðarljósi.
Það er morgunljóst að við sem
lítil og friðsæl þjóð þurfum að eiga í
góðu samstarfi um heim allan. Bæði
til að koma afurðum okkar í verð,
flytja inn það sem okkur vantar og
taka þátt í samstarfi þjóða á sem
flestum sviðum til að leggja okkar
af mörkum. Slík nauðsynleg sam-
vinna er meðal annars fólgin í
EES-samningnum sem við höfum
verið þáttakendur í síðastliðin 25 ár
og hefur fært okkur ýmis lífsgæði
sem við tökum orðið sem sjálfsagð-
an hlut. Engu að síður þurfum við í
ljósi stærðar okkar og sérstöðu að
nýta okkur undanþágur þar sem við
á í því samstarfi og að tillit sé tekið
til sérstöðu okkar sem lítils ríkis og
um slíkt sé ekki vafi sem hægt er
að rangtúlka.
Innleiðing orkupakka þrjú er
fyrsta mál á dagskrá þegar Alþingi
kemur saman að nýju eftir sumarfrí
nú í lok ágúst. Að mínu mati er
brýnt til að umræðan rati ekki í
sama farið aftur, með tilheyrandi
sundrungu, að þingheimur sam-
mælist um það að málið, eins og
það er nú sett fram með þeim fyr-
irvörum að hingað sé ekki hægt að
leggja sæstreng án samþykkis Al-
þingis og þeir hlutar orkupakkans
sem snúa að flutningi yfir landa-
mæri taki ekki gildi, verði sent til
sameiginlegu EES-nefndarinnar til
umsagnar og staðfestingar á því
hvort áðurnefndir fyrirvarar haldi
þannig að slíkt sé hafið yfir allan
vafa. Þegar sú niðurstaða liggur
fyrir þá verði orkupakkinn fyrst
innleiddur þegar óvissunni hefur
verið eytt og rökin í málinu orðin
skýr.
Það er eðlilegt að mál sem þetta
þar sem framtíð orkuauðlinda þjóð-
arinnar blandast inn í sé umdeilt.
Því er nauðsynlegt að allt í kring-
um það sé skýrt framsett og óvissu
gæti ekki þannig að hægt sé að ala
á úlfúð og hræðslu. Framtíð okkar
og byggðar í landinu öllu mun ekki
síst liggja í því hvernig haldið verð-
ur um orkumál og nauðsynlegt er
að almannaheill sé höfð í forgrunni.
Eitt af grunngildum
Framsóknarflokksins sem sam-
vinnuflokks í gegnum tíðina hefur
verið slagorðið Máttur hinna
mörgu, þar endurspeglast að sam-
vinna heildarinnar skilar ávallt
meiru. Þótt misjafnar skoðanir séu
á samvinnu- eða einkarekstri hljót-
um við að geta verið öll sammála
um að slíkar grunnstoðir sem orku-
auðlindir eru þurfa að vera í al-
mannaeign og öll stjórnsýsla í
kringum þær hafnar yfir vafa.
Í upphafi skyldi endinn skoða
Eftir Jón Björn
Hákonarson
Jón Björn
Hákonarson
Höfundur er forseti bæjarstjórnar
Fjarðabyggðar og ritari
Framsóknarflokksins.
»Framtíð okkar og
byggðar í landinu
öllu mun ekki síst liggja í
því hvernig haldið verð-
ur um orkumál og nauð-
synlegt er að almanna-
heill sé höfð í forgrunni.
HA
PPATALA
•
D
AGSINS
ER
•36
TIL HAMINGJU – ÞÚ HEFUR FUNDIÐ HAPPATÖLUNA!
Farðu inn ámbl.is/fimmtudagur, fylltu út upplýsingar um þig og sláðu inn Happatöluna.
Vinningshafar verða dregnir út í þættinum Ísland vaknar á K100 í fyrramálið.
Að sjálfsögðu hvetjum við þig til að taka þátt á hverjum fimmtudegi, því það er til mikils að vinna.
Einn valdamesti
maður heims, Donald
Trump, kom upp um
vanþekkingu sína á
geðsjúkdómum þegar
hann flutti ávarp í
beinni sjónvarsútsend-
ingu eftir hryllileg
fjöldamorð í Texas og
Ohio þar sem 30 manns
létu lífið. Hann lét ljós
sitt skína eins svo oft
áður og fullyrti (að) „Geðsjúkdómar
og hatur toga í gikkinn, ekki byssan“.
Hann lét hjá líða stuðning við tillögur
um takmörkun vopna sem liggur fyr-
ir bandaríska þinginu, en þar í landi
getur nánast kóngur og prestur auk
allra hinna auðveldlega fjárfest í einu
eða fleiri slíkum vopnum. Orsakir
morða og fjöldamorða eru sem sagt
ekki mjög svo frjálslynd skotvopna-
stefna í Bandaríkjunum. Það má hins
vegar ekki hrófla við þeirri stefnu og
samtök skotvopnaeigenda þar í landi
virðast hafa ótrúleg ítök í stjórn-
málum, svo jafnvel er
hægt að tala um vald.
Því þarf að finna annan
trúverðugan sökudólg
og helst trúverðugri. Þá
er hátt reitt til höggs
enda um að ræða hóp
sem vart getur varið
sig, hvað þá í fjöl-
miðlum, þ.e. fólk með
geðraskanir. Ekki mér
vitanlega hafa margir
varið þennan hóp en
birtingarmynd af þess-
um hópi, hinum hættu-
legu, er mjög algeng ranghugmynd í
fjölmiðlum. Af hverju segir enginn
neitt um þessi ummæli sjálfs Banda-
ríkjaforseta? Hvers vegna er hann
stikkfrír? Það er beinlínis ábyrgð-
arlaust og hættulegt að láta slík um-
mæli falla.
Stimpilpúði Trumps
Hið félagslega sjónarhorn
fötlunarfræðinnar byggist á því að
veruleikinn sé félagslega mótaður.
Tilvera okkar og félagslegt sjálf er
mjög háð þeim félagslega veruleika
sem við lifum og hrærumst í og verð-
um við fyrir áhrifum af honum. Þessi
félagslegi veruleiki ræður síðan
mörgu um líf einstaklingsins sem
velkist innan hans. Orð Trumps
stimpla margar milljónir og tugmillj-
ónir manna um allan heim eins og sá
hópur einn fremji ódæðisverk. Að-
eins ef veruleikinn væri svo einfaldur
en hann er það ekki. Sökinni af þess-
um tilteknu ódæðum verður ekki
skellt á geðsjúkdóm eða fólk með
geðsjúkdóma. Það er einfaldlega
ekki rökrétt og engin bein tengsl
þarna á milli og jafnvel ekki óbein.
Nú þekki ég ekki vel til Bandaríkj-
anna en er ekki réttmætara að spyrja
sig um hvað það er í samfélagsgerð-
inni sem veldur því að einstaklingar
og/eða hópar fremja slík voðaverk?
Birtingarmyndir geðsjúkra í
fjölmiðlum – og Trumps
Rannsóknir, einkum erlendar, fáar
íslenskar hafa verið gerðar, hafa sýnt
að fjölmiðlar sýna neikvæðar birting-
armyndir af geðröskunum og fólki
með geðraskanir í fjölmiðlum af öllu
tagi. Bæði er nálgunin neikvæð og
staðalímyndir áberandi, að það sé
hættulegra en annað fólk þó að rann-
sóknir sýni að það er fjarri öllum
raunveruleika. Venjulegar fréttir
gefa t.d. lítið svigrúm, þær segja
fyrst og fremst frá staðreyndum, eru
gagnorðar og stuttar. Fréttaskýr-
ingar gefa ítarlegri mynd en þær eru
orðnar jafnsjaldséðar og hvítir
hrafnar í hraða fjölmiðla nútímans. Í
kvikmyndum verður hinn geðveiki
raunverulegri og spennusagnahöf-
undar freista þess oft að láta sögu-
persónur vera með geðsjúkdóm, það
er auðvelt að halda spennunni sökum
hinnar algengu birtingarmyndar að
þær séu hættulegri en annað fólk og
hegðun þess óvæntari.
Fólk með geðraskanir finnur
fyrir Trump-inu
Í rannsókn sem Öryrkjabandalag-
ið gaf út árið 2010, Lífskjör og hagir
öryrkja, kom fram að marktækt sam-
band er á milli tegundar fötlunar og
þess hvort fólk fann fyrir fordómum
vegna örorku sinnar eða fötlunar.
Hæst var hlutfallið hjá þeim sem
voru með greiningu um geðröskun,
eða 56% þeirra sem finna fyrir for-
dómum, eða á maður nú að kalla
þetta trumpara. Lægsta hlutfallið
var hins vegar hjá þeim sem fengið
höfðu hjarta- og lungnasjúkdóma,
eða um 29%. Munið að félagsmótun
okkar fer eftir því samfélagi sem við
búum við og fjölmiðlar skipta þar
mjög miklu máli sem og hvers konar
tíst.
Veit einhver símanúmerið í Hvíta
húsinu eða tístið hans Trumps? Ég
þarf sko virkilega að tala við þennan
Donald og upplýsa hann um að við
lifum á 21. öldinni og svona tungutak
og áfellisdómar tilheyra bara miðöld-
um!
Eftir Unni H.
Jóhannsdóttur » B irtingarmynd afþessum hópi, hinum
hættulegu, er mjög al-
geng ranghugmynd í
fjölmiðlum.
Unnur H. Jóhannsdóttir
Höfundur er kennari, blaðamaður, dip-
loma í fötlunarfræðum og öryrki.
uhj@simnet.is
Er Donald Trump hættulegur?