Skessuhorn - 22.03.2016, Blaðsíða 27

ÞRIÐJUDAGUR 22. MARS 2016 27
Pennagrein
Pennagrein
Eftir brottrekstur frá Innri-Njarðvík
árið 2003 vegna ólyktar kom Lauga-
fiskur til Akraness með loforð um
lyktarlausa verksmiðju og með leyfi
frá bæjarfulltrúum Akraness. Fljót-
lega kom í ljós að ekkert af því sem
lofað var stóðst og miklar deilur urðu
á milli bæjarfulltrúa/heibrigðisnefnd-
ar/HEV, annars vegar og íbúanna
sem urðu að búa við þessa ólykt.
Ekkert vantaði upp á stóru loforð-
in um úrbætur frá fyrirtækinu, bæjar-
fulltrúum, heilbrigðisnefnd og HEV
á árunum 2003 til 2008 og var með-
al annars sett upp tilraunastofa í gámi
fyrir utan fyrirtækið til að finna lausn
á þessari fýlu sem stafaði frá starfsem-
inni. Fengnir voru til verksins helstu
sérfræðingar landsins á þessu sviði
frá Ransóknarstofnun fiskiðnaðarins/
Matís til að finna bestu fáanlegu tækni
til að vinna á fýlunni. Í stuttu máli þá
var aðal töfralausnin ÓSON gas sem
var blandað saman við vinnsluferlið.
Niðurstaða þessara sérfræðinga var
að eftir uppsetningu svona búnað-
ar þá yrði þetta mjög viðunandi fyrir
íbúana í nágrenni við þessa starfsemi.
Þessi búnaður var settur upp hjá fyr-
irtækinu og því veitt nýtt starfsleyfi
árið 2008 á þeim forsendum (í óþökk
við íbúana þrátt fyrir kröftug mót-
mæli og kæruferli). Öll vitum við að
frá þeim tíma hefur ástandið verið
„óviðunandi“ eins og oft hefur komið
fram á opinberum vettvangi. Núna
árið 2016 er búið að setja upp annan
gám fyrir utan verkunina til að gera
tilraunir sem HB Grandi sér um í
þetta sinn og að sögn sérfræðinga HB
Granda þá lofar þetta bara góðu, gall-
inn er bara sá að við sem búum við
þetta höfum ekki orðið vör við betra
ástand. Þetta er bara sama gamla sag-
an, það á sem sé að endurtaka ferlið
frá árunum 2003 - 2008 taka enn einn
hring og halda því svo fram að þetta
sé alveg að koma, bara smá bið á því.
Laugafiskur hefur fengið að starfa
nánast óáreitt í 15 ár og án nokk-
urra áminningar frá eftirlitsaðil-
um. Þrátt fyrir að allir séu sammála
um að ástandið sé óviðunandi og að
húsnæðið við Vesturgötu er og hef-
ur verið óhæft til vinnslu á matvæl-
um og þrátt fyrir að húsnæðið við
Breiðargötu 8 uppfylli alla þá staðla
um þéttleika húsnæðis sem eru fyrir
svona vinnslu og er með besta fáan-
legan búnað (óson) þá kemur megn
fýla frá vinnslunni þar.
Og hver er þá lausnin? Jú, þá er
lausnin að leyfa stækkun á vinnslunni
úr 170 tonnum á viku í 600 tonn á
viku í áföngum. Fyrst að stækka úr
170 tonnum í 300 tonn og ef það
tekst sæmilega þá á að stækka í 600
tonn. Þetta á að gera þó svo að eng-
in trygging sé fyrir því að íbúar verði
ekki fyrir áframhaldandi óþægind-
um af völdum ólyktar. Allir aðil-
ar sem hafa gefið umsögn um þessa
starfsemi eru sammála því að ekki
séu til lausnir sem gera þessa starf-
semi lyktarlausa. Í umhverfisskýrslu
HB Granda kjósa þeir frekar að kalla
þessa fýlu „dauf lykt eða miðlungs
óþægileg“. Er ekki einhver að djóka
í okkur, hvenær getur vond lykt ver-
ið dauf eða miðlungs óþægileg, er
ekki vond lykt bara vond lykt alveg
sama hvort hún er dauf eða miðlungs
óþægileg, á það bara að vera ásætt-
anlegt (viðunandi) að það verði allt-
af einhver óþolandi daunn heima hjá
okkur frá Laugafiski?
Hvað er 15 ára saga Laugafisks á
Akranesi búin að kenna okkur? Jú,
það er nefnilega þannig að ef þetta
tekst ekki þá er ekkert í lögum eða
reglugerðum sem getur komið í veg
fyrir að fyrirtækið starfi áfram í óþökk
íbúana á svæðinu, eða með öðrum
orðum þá getur enginn stöðvað svona
starfsemi. Þá erum við komin að
kjarna málsins en hann er sá að ef fyr-
irtækið fær að byggja upp nýja stækk-
aða vinnslu fyrir tugi eða hundruð-
ir milljóna þá segir mér sagan að því
verður ekki lokað með pennastriki á
einum degi eða á einu ári. Ætlar ein-
hver að reyna að halda því fram að
hluthafar HB Granda fari í slíkar
fjárfestingar bara til þess að loka einu
ári síðar. Það er ekki að gerast jafn-
vel þó fyrirtækið heitir HB Grandi
og er einstaklega gott fyrirtæki alveg
eins og Brim (sem átti Laugafisk til
loka ársins 2013) og Lýsi sem á sam-
bærilega verksmiðju í Þorlákshöfn
og hefur núna eftir 20 ára starfsemi
inni í íbúabyggðini ákveðið að ekki sé
íbúunum bjóðandi upp á slíkt lengur
og hefur í samráði við bæjaryfirvöld
ákveðið að færa starfsemi Lýsis þrjá
kílómetra út fyrir íbúabyggðina.
Hver er lausnin sem þetta fólk
býður okkur íbúum á Akranesi upp
á núna? Jú, hún er aftur sú sama:
Gamla góða „óson“ aðferðin með
einhverri tilfallandi tilraunastarfsemi
sem sérfræðingar HB Granda eiga að
framkvæma og finna út úr.
Óson
En hvað er óson? Hér er lýsing á skað-
semi ósons sem er að finna á vef Um-
hverfisstofnunar:
„Óson veldur plöntuskaða og
áhrif þess á öndunarveg fólks eru tal-
in óheilnæm. Þannig er talið að óson
auki tíðni astmatilfella, orsaki ert-
ingu í nefi og augum, valdi óþægind-
um fyrir brjósti, höfuðverkjum, velgju
og hósti ágerist. Einnig er talið að það
dragi úr öndunarvirkni hjá heilbrigð-
um einstaklingum auk þess sem við-
nám lungna við sjúkdómum minnkar
og geti undir langvarandi álagi valdið
varanlegum lungnaskemmdum.”
Það á sem sé að bjóða okkur íbúun-
um upp á viðvarandi ólykt (miðlungs
óþægilega eða daufa) og heilsuskaða í
komandi framtíð. Takk fyrir.
Eitthvað hefur verið ritað um það
að við íbúar eigum að bera traust til
fyrirtækja og treysta því að þetta verði
bara lagað, en í ljósi reynslunnar hér á
Akranesi og annars staðar í þessu máli
þá held ég að engin geti farið fram á
slíkt af einhverri sanngirni. Þessu er jú
búið að lofa okkur í yfir 15 ár og núna
af því að það er komið nýtt félag sem
á þessa starfsemi þá er því haldið fram
að þetta verði bara í lagi jafnvel þó svo
að engar vísindalegar rannsóknir liggi
fyrir um það og enginn sem framleið-
ir mengunarvarnabúnað fyrir svona
starfsemi vilji skrifa undir það að eng-
in ólykt komi frá honum.
Fyrir mér lítur þetta bara út fyrir
að vera sama græðgisvæðingin og hjá
bankastofnunum í landinu. Þetta snýst
fyrst og fremst um hagsmuni þeirra
sem mögulega
geta gert sér pen-
inga úr þessari
stækkun og þess vegna er allt í lagi að
taka áhættu á því að þetta bara redd-
ist og ef ekki þá er þetta „money in the
pocket“ fyrir suma.
Á lang flestum stöðum í landinu
þar sem svona starfsemi er þá er mik-
ill óánægja frá íbúunum sem búa við
slíkt ástand og fjöldinn allur að kvört-
unum hefur verið lagður fram í við-
komandi sveitafélögum. Dæmi er um
að svona starfsemi er færð fjær íbúða-
byggð vegna þess að engin lausn er til
sem gerir þessar vinnslur lyktarlausar.
Við íbúar sem höfum mátt búa við
skerðingu á lífsgæðum vegna lyktar-
mengunar í 15 ár erum búin að marg-
benda á það að skynsamlegast í stöð-
unni sé að færa þessa starfsemi fjær
íbúabyggð á Akranesi. Það verður að
segjast eins og er að það kemur mér
virkilega á óvart að fólk hér á Akra-
nesi sé tilbúið að taka séns á því að
hafa þessa ólykt í íbúabyggðinni langt
inn í framtíðina. Ég átti ekki von á því
að í þessu litla samfélagi okkar væri til
fólk sem telji peningahagsmuni ör-
fárra atvinnurekanda hærri en velferð
íbúanna sem þurfa að búa við þessi
ósköp.
Langar að lokum að biðja alla íbúa
á Akranesi sem er sammála okkur að
fara á vef http://betraakranes.org og
skrifa á undirskriftalistan, þinn stuðn-
ingur hjálpar í þessu máli.
Með bestu kveðju,
Guðmundur Sigurðsson, f.h. íbúa á
Bakkatúni 4 á Akranesi.
Að velja á milli velferðar íbúanna og
hagsmunaafla peninganna
Akranesbær á stórt landsvæði fyrir
ofan byggðina sem oft er kallað einu
nafni Flóinn. Þar má t.d. finna iðn-
aðarhverfið við Höfðasel og rusla-
haugana. Ég fékk Guðna Hannes-
son kortagerðarmann til að reikna út
hversu stór hluti af þessu svæði væri
byggilegt land. Eftir að hafa dregið
frá svæði þar sem hann taldi ýmist lík-
legt eða öruggt að ekki yrði byggt, þá
stóðu eftir 1,86 ferkílómetrar (dreg-
inn var 1 km „buffer” í kringum aðal-
byggðina og hann dreginn frá. Frið-
landið við Innstavogsnes var einnig
dregið frá). Til að setja það landflæmi
í eitthvað samhengi þá samsvarar það
291 fótboltavöllum.
Náum sátt
Ef við eigum óbyggt svæði sem sam-
svarar tæplega þrjú hundruð fót-
boltavöllum, liggur þá ekki beint við
að spyrja hvers vegna ekki megi koma
hausaþurrkunarverksmiðju þar fyrir?
Það er ekkert sem segir að hausa-
þurrkun þurfi að vera við höfn, enda
eru þær oft hafðar vel inni í landi. Ef
áætlun HB Granda mun standast,
þá á lyktarmengun frá henni ekki að
ná lengra en 500 metra. Á meðfylgj-
andi mynd má sjá þetta áhrifasvæði
mengunarinnar teiknað annars veg-
ar á Breiðinni, þar sem fyrirhugað er
að reisa verksmiðjuna, og hins veg-
ar á Höfðaseli. Eins og sést er feyk-
inóg pláss í Flóanum og auðvelt að
finna henni stað í öruggri fjarlægð frá
allri íbúðabyggð. Það er heldur ekk-
ert sem segir að verksmiðjan þurfi
að vera á Höfðaseli. Það er úr nógu
plássi að velja í Flóanum. Hins vegar
er alveg klárt að fjöldamörg íbúðar-
hús verða fyrir mengun, verði verk-
smiðjan ennþá staðsett á Breiðinni.
Með því að koma verksmiðjunni
fyrir í Flóanum þá væri Akranesbær
kannski ekki að svara ítrustu ósk HB
Granda um staðarval. En á móti væri
bærinn að finna verksmiðjunni stað
sem allir hagsmunaaðilar gætu sætt
sig við, bæði HB Grandi og nágrann-
ar fyrirtækisins. Hér skortir aðeins
framtak og kjark.
Girðum okkur í brók
Skagamenn hafa hingað til ekki verið
þekktir fyrir kjarkleysi. Horfum því
bjartsýn fram á veginn. Ef við gefum
okkur að skipulagstillaga HB Granda
um staðsetn-
ingu verksmiðj-
unnar á Breið
verði ekki sam-
þykkt, hvað
gerist þá? Það
er alveg dag-
ljóst að hags-
munir Akranes-
bæjar og HB
Granda verða
áfram sam-
eiginlegir. HB
Grandi vill hafa
verksmiðjuna
sem næst höfn-
inni. Bærinn vill
að hún hald-
ist innan bæjar-
landsins. Því er
nánast ómögu-
legt annað en
að í gang fari
vinna beggja
aðila með þetta
tvennt að leið-
arljósi. Það sem
gerist þá líka, er að hagsmunir íbúa
Akraness fá þá einnig að njóta sín.
Þetta slítandi þrætuefni verður þá úr
sögunni. Það er lausn sem allir geta
verið sáttir við.
Ef tillagan verður hins vegar sam-
þykkt, þá er verið að taka mikla
áhættu með framtíð miðbæjarins
og Neðri-Skaga. Það er alveg klárt
að ekki er hægt að koma í veg fyr-
ir lyktarmengun frá hausaþurrk-
un. HB Grandi hefur ekki lagt fram
neina þá tækninýjung sem ekki hef-
ur verið reynd annars staðar til að
draga úr lyktinni. Samt hefur eng-
um tekist að draga svo mikið úr
henni að hún finnist ekki greinilega
í mörg hundruð metra fjarlægð.
Innan þess svæðis sem fyrirtæk-
ið setur sér um mörk lyktarmeng-
unar er íbúðabyggð. Um það fyrir-
komulag mun aldrei ríkja sátt. Tím-
arnir og kröfurnar hvað þetta varð-
ar hafa breyst til batnaðar. Akranes-
bær gæti í framtíðinni orðið þekkt-
ur fyrir það helst að leyfa mengandi
iðnað í miklu nágrenni við íbúða-
byggð.
Höfum þessar staðreynd-
ir málsins á hreinu
Ég vil að lokum koma þessum stað-
reyndum málsins á framfæri:
1. Það er enginn
á móti uppbygg-
ingu á Akranesi.
Hópurinn sem
stendur að baki
framtakinu Betra
Akranes er að mótmæla mengun
í íbúðabyggð. Það er ekki nokk-
ur maður að mótmæla fiskiðnaði.
Við viljum aðeins að lyktarmeng-
andi hluta hans verði fundinn stað-
ur þar sem mengunin skerðir ekki
lífsgæði fólks.
2. HB Grandi hefur engin áform
um að hætta við uppbyggingu á
Akranesi þótt þessi fyrsta tillaga
þeirra um staðsetningu hausa-
þurrkunarinnar á Breið verði ekki
samþykkt. Það hefur forstjóri fyrir-
tækisins staðfest opinberlega. Orð-
rétt sagði hann „fráleitt að slíkt hafi
verið rætt í stjórn HB Granda.“
Ég skora á þig, lesandi góður, að
hvetja bæjaryfirvöld Akraness til að
hafna þessu fyrsta boði HB Granda
í viðræðunum og ganga frekar til
samninga við fyrirtækið um að finna
verksmiðjunni annan stað, innan
bæjarfélagsins en fjarri íbúabyggð.
Ef þú gerir það ekki, þá verður
þögn þinni tekið sem samþykki. Þú
þarft ekki að berja potta og pönnur
á Akratorgi nema þig langi til. Allt
sem þarf er stutt og kurteisisleg lína
á skipulag@akranes.is, eða á pappír
sem þú skilar í þjónustuver bæjarins
að Stillholti 16-18, fyrir 30. mars.
Þú getur að auki lagt málstaðnum
lið með því að skrifa nafn þitt á vefn-
um www.betraakranes.org.
Kjartan S. Þorsteinsson
Höfundur er íbúi á Neðri-Skaga
Uppbygging fyrir alla
Myndin sýnir áhrifasvæði lyktarmengunar, eins og HB Grandi fullyrðir að það verði eftir betrumbætur á verk-
smiðjunni. Sama áhrifasvæði er hér sýnt bæði á Breiðinni og í iðnaðarhverfinu við Höfðasel. Ljósm. GH.