Skessuhorn - 21.12.2016, Qupperneq 90

MIÐVIKUDAGUR 21. DESEMBER 201690
Blaðamaður Skessuhorns kíkti í
heimsókn á Dvalarheimilið Höfða
nú fyrir helgina. Ferðinni var ekki
heitið neitt sérstakt, utan að freista
þess að hitta skemmtilegt fólk. Á
leið sinni hitti gestkomandi fyrir
nokkrar konur sem sátu við föndur
og þemað var að sjálfsögðu jólin,
enda vika í að klukkurnar hringdu
jólin inn. Þegar konurnar voru
inntar eftir æskujólunum sínum
voru þær ekki lengi til svara. Öll-
um þóttu jólin yndislegur tími í
þeirra æsku, rétt eins og þau eru
yndisleg núna. Jólin eru þó hald-
in með töluvert breyttu sniði í dag
en áður. Til dæmis nefndu allar að
það var mjög sjaldgæft að fá fersk-
meti á jólunum. Algengast var að
fá reykt kjöt í jólamatinn en það
kom þó fyrir að svið hafi verið á
boðstólnum á aðfangadag.
Opinn logi og elds-
voðar
Sigríður Hjartardóttir segir að jólin
hafi verið mikil hátíð hér áður fyrr.
„Þá var ekki svona mikið af gjöfum
og óþarfa eins og núna. Ekki svona
mikið tilstand í bakstri,“ segir Sig-
ríður og það skín í gegn hjá henni
að henni þyki jólin hafa misst svo-
lítið af hátíðleik sínum með þess-
ari nýju ofurneyslu sem virðist ein-
kenna hátíðina í dag. „Fólk er ekk-
ert ánægðara núna.“
Það sem einkennir jólastemn-
inguna í æskujólum kvennanna eru
kertaljósin. Kerti voru ómissandi
hluti af jólahaldinu hér áður fyrr.
Ólöf Sigurðardóttir segir að jólin
á hennar æskuheimili hafi byrjað
þegar kveikt var á kertunum á jóla-
trénu. „Við vorum átta systkinin,“
segir Ólöf og bætir við að sjaldn-
ast hafi gjafir fylgt jólunum. Það
gekk þó ekki alltaf allt hnökralaust
fyrir sig og hún segir hlæjandi frá
því þegar kviknaði í jólatrénu ein
jólin. Fjölskyldufaðirinn var þó
fljótur að henda því út um svala-
hurðina. Sigríður Hjartardótt-
ir skýtur inn í að sama hafi kom-
ið fyrir á hennar heimili. Það hafi
kviknað í jólatrénu og pabbi henn-
ar hent því út. Upp frá því var ekk-
ert jólatré á heimilinu, en það kom
ekki niður á hátíðleikanum.
Elínborgu Kristjánsdóttur er
líka minnisstætt þegar kviknaði
í á hennar heimili. Skaðinn varð
ekki mikill, ekki nema tilfinninga-
legur. „Ég man eftir því að einu
sinni fengum við systurnar svunt-
ur. Við vorum tvær og svo átti ég
fjóra bræður. Þetta voru svunt-
ur sem voru ægilega fallegar og
svo var verið að kveikja á kertun-
um og hún systir mín varð fyrir því
að það kviknaði í svuntunni henn-
ar. Hún var bara heppin að það fór
ekki verr,“ segir Elínborg. Systir
hennar hafi séð mikið eftir svunt-
unni, enda hafði mamma þeirra
lagt mikla vinnu í útsauminn.
Ávextirnir komu
á jólunum
Konurnar sitja allar og sauma út
jólaskraut, hvort sem það eru jóla-
legir bangsar eða jólapúðar. Þá eru
einnig hrúgur af prjónuðum barna-
fatnaði á borðinu, jólaskraut upp
um veggina og lítið jólatré skreytt
með jólakúlum. Þær líta upp af og
til, til að segja blaðamanni eitthvað
sem þeim datt í hug og stemning-
in er notaleg, svona rétt eins og að
kíkja í kaffi til góðs ættingja í spjall
og kaffi.
Allar eru þær sammála um að
ávextirnir sem komu á jólunum
hafi verið eitt það besta við jólin
í þeirra æsku og uppvexti. „Þá sá
maður ekki ávexti nema á jólunum,
epli og appelsínur,“ segir Ólöf og
allar hinnar samsinna þessu. „Epl-
unum var skammtað á hvert heim-
ili. Maður gleymir ekki lyktinni af
eplunum,“ segir Sigríður.
Hernámið breytti miklu
Flestar þeirra eru fæddar í kring-
um 1930 og muna því örlítið eftir
jólunum fyrir hersetuna og muna
líka eftir því hvernig vörufram-
boðið breyttist með komu her-
mannanna. Þá hafi til dæmis kom-
ið bananar og súkkulaði og tyggjó
varð algengari kostur. „Bretarnir
komu ekki úr neinum veisluhöld-
um heima hjá sér,“ segir Ólöf og
Sigríður skýtur snöggt inn í að það
hafi samt Kaninn gert.
Eins og svo oft þegar marg-
ir koma saman færist umræðuefn-
ið í aðra átt og skyndilega erum
við farin að tala um hernámið árið
1939. Sigríður rifjar upp þegar
hermennirnir óku í gegnum Akra-
nes og hentu eplum og appelsínum
til barnanna. Hermennirnir hafi
hertekið skólann og skólahald var
ekkert eftir það. Helga Ívarsdóttir
man vel eftir því þegar ensku her-
mennirnir komu til Reykjavíkur 10.
maí. Þá var hún í vorskóla í Aust-
urbæjarskólanum. „Þeir voru með
allt á sér; potta, pönnur, byssur og
byssustingi og maður bara skalf
af hræðslu.“ Börnin hafi lítið vit-
að um viðburði úti í heimi og því
ekkert gert sér grein fyrir hverjir
þessir menn voru. Spallað er örlít-
ið um hernámið og vesalings her-
mennina sem voru varla meira en
stráklingar. Þær eru sammála um
að Kaninn hafi verið vinalegri en
Bretarnir.
Fjölskyldujól
Heimili Elínborgar Kristjánsdóttur
fann lítið fyrir komu hermannanna
enda ólst hún upp á Grundafirði
fjarri kliði og truflun hernámsins.
Jólin voru svipuð á hverju ári. „Það
var reynt að hafa hátíðlegt. Það
var keyptur einn lítill kertapakki af
snúnum kertum og þeim var skipt á
milli barnanna.“ Á jólanótt hafi líka
verið látið loga ljós í hverju her-
bergi til að fagna hátíðinni og auka
á hátíðleikann. Þetta var siður sem
kom frá foreldrum hennar.
Fanney Karlsdóttir er alin upp
á Siglufirði. „Það var yfirleitt allt-
af mikill snjór. Á haustin tíndum
við köngla og lyng sem var eins allt
árið. Svo vöfðum við þetta á grein-
arnar og svo voru sett á þetta svona
Heimsókn á Dvalarheimilið Höfða
Útsaumaður burstabær.Ullarklæði lögð á borð, húfur, sokkar, barnaföt og önnur verðmæti.
Dvalarheimilið Höfði.
Jólasveinar úr smiðju kvennanna.
Fanney sat og saumaði út en gaf sér tíma til að spjalla við blaðamann.