Heimsmynd - 01.06.1990, Síða 94

Guðlaugsstaður...
Framhald af bls. 73
c. Elíti Guðmundsdóttir (f. 1931) bóka-
vörður. Dóttir hennar er Áslaug Inga
Þórisdóttir (f. 1959), fulltrúi hjá Toll-
stjóra, gift Eyþóri Fannberg stýrimann-
sefni.
BRAUTRYÐJANDI í
LÆKNAVÍSINDUM OG
SKIPULAGSMÁLUM
Guðmundur Hannesson (1866-1946)
prófessor var einn sonur Hannesar og
Halldóru á Eiðsstöðum og sá eini af
börnum þeirra sem braust til mennta.
Faðir hans var algjörlega mótfallinn
slíku ráðalagi og vildi að þessi sonur
hans yrði bóndi og ekkert annað en
móðir hans mun hafa stutt son sinn til
þess að komast í menntaskóla. Guð-
mundur var ákaflega bókhneigður sem
barn og fékkst líka við smíðar og sauma
en fjárbúskapur átti síður við hann.
Honum leiddist yfirseta yfir ám en tók
þá upp á því að smíða sér kassa sem
hann gat bundið á bak sér. í kassann lét
hann bækur sínar og upp frá því hlakk-
aði hann til að fara í yfirseturnar. Hann
fékk vænan skammt af þrjósku ættarinn-
ar í arf. Eitt sinn danglaði faðir hans í
hann fyrir að sinna ekki Kverinu, sem
hann átti að lesa fyrir fermingu en hafði
þó lært utan bókar fyrir löngu síðan.
Guðmundur reiddist ákaflega, leitaði
Kverið uppi, fór með það fram í eldhús
og kastaði því á eldinn.
Að loknu stúdentsprófi fór Guðmund-
ur í læknanám til Kaupmannahafnar og
lauk því árið 1894. Hann var einn af
þeim sem komu með byltingu læknavís-
indanna heim til íslands. Þar voru
fremstir í flokki þrír Guðmundar, sem
allir voru ættaðir úr Húnavatnssýslum,
Guðmundur Björnsson, Guðmundur
Magnússon og Guðmundur Hannesson.
Lausnarorð þeirra var hreinlæti, hreint
vatn, öflugt skólpkerfi, rúmbetri og
bjartari íbúðir og frískt loft. Einkennis-
klæðnaður þeirra varð hvítur sloppur
sem tákn fyrir þýðingu hreinlætis. Þessir
menn, sem gengu undir nafninu Guð-
mundarnir meðal almennings, lyftu
Grettistökum í heilbrigðis- og hreinlætis-
málum Islendinga og áttu þannig drjúg-
an þátt í þeim þjóðfélagsbreytingum sem
urðu eftir aldamótin 1900.
Guðmundur Hannesson var fyrst hér-
aðslæknir á Sauðárkróki, síðan Akureyri
1896 til 1907 en var síðan veitt Reykja-
víkurhérað 1907. Hann var skipaður
prófessor við Háskólann við stofnun
hans 1911 og var rektor hans tvívegis. En
Guðmundi var fátt mannlegt óviðkom-
andi. Hann tók virkan þátt í stjórnmál-
um og gaf út rit og bæklinga um sjálf-
stæðisbaráttuna, fyllti hann lið landvarn-
armanna sem lengst vildu ganga. Þá
stofnaði hann Læknablaðið 1902 og gaf
það út á eigin vegum í þrjú ár. Hann
þótti frábær vísindamaður og skurðlækn-
ir en hann var jafnframt brautryðjandi í
húsbygginga- og skipulagsmálum. Hann
gaf út árið 1916 ritið Um skipulag bœja
sem markaði þáttaskil í skipulagsmálum
hérlendis. Þar lýsti hann skipulagshug-
myndum sínum með tilliti til erlendra
fyrirmyndarbæja en jafnframt var rit-
gerðin ádeila á skipulag Reykjavíkur eða
öllu heldur skipulagsleysi bæjarins. Síð-
an var hann óþreytandi að skrifa um þau
mál og sat í fyrstu skipulagsnefnd ríkis-
ins. Hann skrifaði einnig um steinsteypu
og fann upp aðferð til þess að rakaverja
steinsteypt hús sem síðan var notuð.
Hann reisti sér fallegt einbýlishús á horni
Hverfisgötu og Ingólfsstrætis sem hann
teiknaði sjálfur.
Guðmundur Hannesson var þingmað-
ur Húnvetninga 1914 til 1915 en síðar á
ævinni átti hann samleið með Bænda-
flokknum. Níels Dungal prófessor skrif-
aði um Guðmund að fáir menn, utan
lands sem innan, hefðu orðið sér minnis-
stæðari og hann var þekktur meðal
læknavísindamanna erlendis.
AFKOMENDUR PRÓFESSORSINS
Kona Guðmundar var Karolína ís-
leifsdóttir og eignuðust þau fimm börn.
Þau voru:
1. Svafar Guðmundsson (1898-1960).
Hann lauk prófi frá verslunarskóla í
Kaupmannahöfn og var síðan starfsmað-
ur SIS. Hann var kaupfélagsstjóri í Borg-
arnesi 1921 til 1924 en starfaði síðan á
skrifstofu SÍS í Kaupmannahöfn 1924 til
1927 og annaðist þá viðskipti við Mið-
Evrópu og kom á viðskiptasamböndum.
Síðan starfaði hann á aðalskrifstofu SÍS
en var skipaður útibússtjóri Útvegsban-
kans á Akureyri og gegndi því embætti
til 1958. Svafar var formaður bankaráðs
Útvegsbankans 1930 til 1935. Hann var
talinn mikill skapmaður og sjálfstæður í
skoðunum. A kreppuárunum var hann í
Bændaflokknum, eins og fleiri þeir
frændur, og starfaði þar af lífi og sál.
Kona hans var Sigrún Þormóðsdóttir og
voru börn þeirra þessi:
a. Guðrún Svafarsdóttir (f. 1935), gift
Magnúsi Jónssyni óperusöngvara. Börn
þeirra eru Svavar Magnússon (f. 1963)
verkamaður í Reykjavík og Sigrún Vil-
borg Magnúsdóttir (f. 1966) flugfreyja í
Sviss.
b. Guðmundur Svafarsson (f. 1938)
umdæmisverkfræðingur á Akureyri,
kvæntur Ingibjörgu Auðunsdóttur.
c. Þormóður Svafarsson (f. 1943) upp-
eldisfræðingur og félagsráðgjafi á Akur-
eyri.
d. Kara Margrét Svafarsdóttir (f. 1950)
flugfreyja í Reykjavík, gift Hirti Hjartar-
syni skrifvélavirkja.
2. Hannes V. Guðmundsson (1900-
1959) yfirlæknir við húð- og kynsjúk-
dómadeild Heilsuverndarstöðvarinnar í
Reykjavík og dósent við Háskólann.
Kona hans var Valgerður Björg Björns-
dóttir. Börn þeirra:
a. Leifur Hannesson (f. 1930) bygg-
ingaverkfræðingur í Reykjavík. Hann
stofnaði verktakafyrirtækið Miðfell
ásamt öðrum árið 1964 og starfaði við
það til 1987 en það var með stærri fyrir-
tækjum í sinni grein. Hann var formaður
Verktakasambands íslands 1968 til 1972.
Kona hans er Áslaug Sólveig Stefáns-
dóttir og eiga þau þrjár dætur: Þórdís
Leifsdóttir (f. 1958) nemi, Gerður Leifs-
dóttir (f. 1961) kennari í Reykjavík og
Áslaug Leifsdóttir (f. 1963) kennari.
b. Valgerður Hannesdóttir (f. 1931),
kona Ólafs Ólafssonar veggfóðrara-
meistara í Reykjavík. Börn þeirra eru
Hannes V. Ólafsson (f. 1955) veggfóðr-
ari, kvæntur Guðrúnu Sæmundsdóttur,
Björg Ólafsdóttir (f. 1959) búfræðingur,
gift Erni Karlssyni verkfræðingi og Val-
gerður Birna Ólafsdóttir (f. 1966).
c. Lína Lilja Hannesdóttir (f. 1935),
gift Hilmari Pálssyni framkvæmdastjóra
hjá Vátryggingafélagi íslands. Synir
þeirra eru Hannes Hilmarsson (f. 1955)
menntaskólakennari, kvæntur Dóru
Berglind Torfadóttur bókhaldara, Páll
Hilmarsson (f. 1962) viðskiptafræðingur,
giftur Kolbrúnu Jónsdóttur viðskipta-
fræðingi og Björn Hilmarsson (f. 1964)
tölvufræðingur, í sambúð með Steinunni
Thorlacius líffræðingi.
d. Helga Hannesdóttir (f. 1942) barna-
geðlæknir í Reykjavík, gift Jóni Grétari
Stefánssyni yfirlækni. Elsta barn þeirra
er Aðalbjörg Jónsdóttir (f. 1967) dýra-
læknisnemi.
3. Anna Guðmundsdóttir (1902-1987),
gift Jóni Sigurðssyni frá Kaldaðarnesi,
skrifstofustjóra Alþingis en hann var
jafnframt þekktur sem afburðaþýðandi.
Börn þeirra:
a. Sigríður Jónsdóttir (f. 1934), fulltrúi
hjá Alþingi, gift Stefáni Hermannssyni
aðstoðarborgarverkfræðingi í Reykjavík.
Börn þeirra eru Jón Hallur Stefánsson (f.
1959), lic. phil. frá Granada á Spáni í
spænsku og málvísindum, í sambúð með
Kristínu Mar fóstru, Þórhildur Stefáns-
dóttir (1965-1975) og Hermann Stefáns-
son (f. 1968).
b. Ása Jónsdóttir (f. 1936), magister í
leikhúsfræðum, gift Tómasi Karlssyni
sendiráðsritara í London, áður í fastan-
efnd SÞ í New York. Tómas var fyrrum
fréttastjóri á Tímanum og áberandi mað-
ur í Framsóknarflokknum, varaþingmað-
ur flokksins í Reykjavík 1967 til 1974 og
sat þá oft á þingi. Synir þeirra eru Jón
Frosti Tómasson (f. 1962) offsetprentari
og Jökull Tómasson (f. 1965), starfsmað-
ur á auglýsingastofu.
c. Guðmundur Karl Jónsson (f. 1940)
lögfræðingur í Reykjavík, kvæntur
Rannveigu Björnsdóttur.
4. Leifur Guðmundsson (1905-1928).
Hann lærði til liðsforingja í Danmörku
en fórst í flugslysi og var fyrsti íslending-
urinn sem hlaut þau örlög.
5. Arnljótur Guðmundsson (1912-1955)
lögfræðingur. Hann var bæjarstjóri á
Akranesi og síðan fyrsti forstjóri Hvals
hf. frá 1946. Arnljótur var einn af þeim
Guðlaugsstaðamönnum sem var ham-
hleypa til vinnu og til marks um það er
94 HEIMSMYND