Heimsmynd - 01.07.1992, Blaðsíða 51

Hann bað fyrir þau skilaboð til
Þráins að hann væri engu minni
Ceaucescu en fyrirrennarar
hans . . .
Þeir ættu bara að fást við sín ritstörf. Afskipti af Rithöfunda-
sambandinu væru bara fyrir félagsmálaskúma og uppgjafa
stjórnmálamenn og þess háttar fólk.
Þessu til sönnunar var bent á að forysta Rithöfundasam-
bandsins um þær mundir kom úr öðrum atvinnugreinum en
ritstörfum. Það voru kennarar og fræðimenn og slíkt, með rit-
störf í hjáverkum. Þetta var 1983. Um þær mundir komum við
Sigurður Pálsson inn í stjórnina og þá þurfti að taka á til þess
að endurreisa þetta félag því það átti í verulegum erfiðleikum.
Undir forystu Njarðar P. Njarðvík sem þá hafði verið formað-
ur í sex ár hafði að mörgu leyti verið unnið gott starf, sérstak-
lega í samningamálum. Hins vegar var innri kreppa í félaginu.
Það hafði verið stofnað annað félag, Hagþenkir, félag fræði-
ritahöfunda sem sumir kalla „hægþenki" og skömmu áður
hafði orðið alvarlegur klofningur sem óþarfi er að rekja nánar
hér og margir biðu átekta, óvissir í því hvar rétt væri að taka
sér stöðu. Skyndilega voru komin upp tvö samkeppnisfélög.
Auk þess voru þá í gangi miklar væringar innan Rithöf-
undasambandsins. Þar voru þá virkir og áhrifamiklir menn
sem voru orðnir svo pirraðir á forystunni að þeir gerðu sér
það til dundurs að spilla þeim málum sem stjórnin lagði fram.
Það var í mörg horn að líta þegar við tókum þarna við og þá
undir forystu Sigurðar Pálssonar. Þau átta ár sem liðin eru síð-
an þá hafa orðið mikill blómatími fyrir sambandið. Allir
helstu samningar hafa verið stórendurbættir. A þessum tíma
var felldur niður virðisaukaskattur af bókum. Slagurinn útaf
því hafði staðið í áratugi og var af flestum talinn jafn vænlegur
til árangurs og það þegar Sysifos var að velta steininum upp á
fjallið. Varðandi starfskjör höfunda gerðist það að Launasjóð-
ur, sem hafði getað sinnt tólf til fimmtán manns á ári svo að
gagn væri að, sinnir nú fimmtíu og samkvæmt lögum verða
þeir sjötíu. Á sama tíma tókst að vinna slaginn við klofnings-
félagið á þann hátt að það hefur algerlega koðnað niður. For-
ingjar þess hafa verið að tínast inn í Rithöfundasambandið, nú
síðast þrír fyrir nokkrum mánuðum. Það var slægviturri for-
ystu Sigurðar Pálssonar að þakka að svo vel tókst til. Hann
stóð sig snilldarlega á þessu erfiða tímabili.
Þessu átta ára blómaskeiði lauk síðan með nokkrum átök-
um á síðasta aðalfundi. Þar var meðal annars sagt eitthvað á
þá leið að nú glamraði í mínum lygahlekkjum meðan sann-
leikurinn gerði aðra frjálsa en það kom frá ræðumanni sem
ekki hefur lag á því að vinna skoðunum sínum fylgi. Það tók
ég ekki alvarlega. Það má líka passa sig á því að yfirdramatís-
era þetta ekki. Það var orðið nauðsynlegt að fá kosningu í
þessu félagi. Á síðustu aðalfundum hef ég oft óskað þess að
fram kæmi andstaða við eitt og annað sem ég hef verið að
leggja fram. Tillaga eftir tillögu frá stjórninni hefur verið sam-
þykkt án þess að nokkur tæki til máls nema til að lýsa yfir
stuðningi sínum. Svo þegar loksins er boðið fram gegn stjórn-
inni þá gerist það þegar formaður og varaformaður eru að
hætta og þá er náttúrlega allt annað uppi á teningnum.
Þess vegna ber ekki að túlka þennan aðalfund sem ósigur
stjórnarinnar og sigur einhvers konar andstöðuafla innan Rit-
höfundasambandsins. Þetta var fyrst og fremst persónulegur
sigur Þráins Bertelssonar og hann var ágætlega að honum
kominn.
Þar skildi milli Þráins og stuðningsmanna hans. Á honum
og þeim verður að gera skýran greinarmun. Það var einhverra
hluta vegna lögð mikil áhersla á að stuðningsmenn Þráins
kæmu hvergi fram opinberlega og það tókst mér aldrei að
skilja. Líklegasta skýringin er náttúrlega sú að ekki hafi þótt
trúlegt að nöfn þeirra myndu afla Þráni fylgis. Ég get ekki
skilið það öðru vísi en þannig því að skýringarnar sem gefnar
voru á því hvers vegna þeir kæmu ekki fram voru svo vand-
ræðalegar að þær voru blátt áfram hlægilegar. Það var látið að
því liggja að þeir mættu ekki gefa upp afstöðu sína vegna þess
að þetta væru leynilegar kosningar og ef þeirri reglu væri fylgt
í öðrum kosningum mættu til dæmis ekki vera til stjórnmála-
flokkar og hvað þá stuðningsmenn þeirra.
En stuðningsmennirnir voru ekki í framboði. Það var Þrá-
inn hins vegar. Hann náði kjöri og ég vona að honum og
stjórninni gangi vel að vinna saman. Þráinn sýndi mikla her-
stjórnarlist í þessari kosningabaráttu. Honum tókst að virkja
andstöðuna í sambandinu án þess að vera í andstöðu sjálfur
því að hann var ekki í neinni krossferð. Hann sagðist einungis
vera að bjóða fram starfskrafta sína á lýðræðislegan hátt.
Meðal þeirra sem fengu hann í framboð voru margir rithöf-
undar sem vildu klekkja á stjórninni vegna þess að þeir eru
óánægðir með sinn hlut á ritvellinum og það hentaði þeim vel
að bjóða fram vinsælan kvikmyndaleikstjóra. í ljósi þessarar
herkænsku held ég að Þráinn geti orðið ágætis formaður ef
hann nennir að sinna Rithöfundasambandinu og hann er vel
settur með sex ágætar manneskjur með sér í stjórninni.
Því má hins vegar ekki gleyma að stuðningsmenn Sigurðar
voru alltof sigurvissir. Sigurður Pálsson var sjálfur staddur í
Frakklandi í kvikmyndaerindum meðan á þessu stóð en ég
held að það hefði vel getað haft úrslitaáhrif ef hann hefði ver-
ið á staðnum.
Það gæti verið að núverandi forysta þyrfti að íhuga hvort
þeir sem hafa fengið inngöngu í Rithöfundasambandið séu of
sundurleitur hópur.
Ýmsir gamlir og góðir félagar sem hafa verið atvinnurithöf-
undar í 30 - 50 ár segja: í augum allra er klárt hverjir eru rit-
höfundar og hverjir ekki. Hins vegar fá allir inngöngu í Rit-
höfundasambandið, þó að þeir hafi aldrei tekið saman nema
reikningsdæmahefti eða logaritmatöflur eða eitthvað slíkt.
Þessir gömlu góðu félagar sem hafa talist til skrifandi
manna í Rithöfundasambandinu allan þennan tíma hafa fyrir
löngu spáð því að fyrr eða síðar muni þetta vaxa okkur yfir
höfuð. Þeirri stefnu hefur verið fylgt í að minnsta kosti tíu ár í
Rithöfundasambandinu að reyna að opna dyr þess fyrir sem
flestum og nú hefur það gerst sem við héldum fram að gæti
gerst, segja þeir. Það er hægt að kjósa á móti hagsmunum
þeirra sem hafa ritstörf að atvinnu.
Það er ef til vill rétt að taka það fram að „hinir skrifandi
menn“ er hugtak sem Thor Vilhjálmsson hefur búið til og er
andskoti gott. Það á við þá menn sem eru að skrifa, en óskrif-
andi eru hins vegar þeir sem ekki eru að skrifa og vilji menn
vera illgjarnir geta menn lagt í þetta fleiri merkingar en það
var náttúrlega ekki meint þannig af hans hálfu eins og við vit-
um.
í þessu formannskjöri held ég að þetta hafi ekkert gert til
en það þarf að endurskoða þetta mál. Ástæðan fyrir því að all-
framhald á bls. 88
HEIMSMYND 51