Víkurfréttir - 19.12.2019, Blaðsíða 24

„Í stríðinu í Bosníu og Hersegóvínu árið 1992 voru framdir hrottalegir stríðsglæpir, glæpir
gegn mannkyni og þjóðarmorð eins og í Srebrenica þar sem um það bil 8.000 karlkyns
hermenn voru myrtir af serbneska hernum. Serbnesk þorp í Srebrenica og þorp þar í
kring höfðu verið brennd af bosníska hernum sama ár og þjóðernishreinsað Serba. Mikil
átök voru á meðal Króata og Bosníu-múslíma í Mostar, þar sem Króatar sprengdu Ot-
toman-brúnna í borginni. Í lok stríðsins höfðu yfir 100 þúsund manns verið myrtir og
meira en tvær milljónir þurftu að flýja heimili sín vegna ofsókna vegna uppruna síns eða
trúarbragða, þar af um ein milljón úr landinu sínu. Ísland var eitt af þeim ríkjum sem
tók við flóttamönnum frá Bosníu.“
Jasmina Crnac var þar á meðal en hún
flutti til Íslands, vestur á land, ásamt
fjölskyldu sinni á milli jóla og nýárs
árið 1996, ári eftir að stríðinu í Bos-
níu lauk. Nokkrum árum áður höfðu
frændur Jasminu flust til Íslands og
spiluðu hér fótbolta, annar þeirra með
Leiftri í Ólafsfirði. Á þessum tíma var
Jasmina einungis 16 ára gömul og
eftir gríðarlega átakanlega æsku var
hún loksins komin í öruggt skjól til
Íslands. Baráttan fyrir því að halda
lífi sínu og fjölskyldunnar hafði þá
staðið yfir í langan tíma sem er eitt-
hvað sem ekki nokkurt barn ætti að
þurfa að ganga í gegnum.
Jasmina hitti blaðamann Víkurfrétta
á Bókasafni Reykjanesbæjar og sagði
frá sögu sinni og annarra flóttamanna
og innflytjenda sem neyðst hafa að
berjast fyrir lífi sínu, flýja heimili sín
til að fá að búa við öryggi með fólkinu
sem þau elska.

Hluti af heild í Júgóslavíu
„Þegar ég ólst upp þá var ég Júgó-
slavi. Mér var kennt það í skólanum
í fyrsta bekk. Þá var haldin stór hátíð
þar sem strákarnir voru í dökkbláum
buxum og hvítri skyrtu og stelpurnar
klæddust dökkbláum pilsum og hvítri
skyrtu. Við fengum svo öll húfu með
stjörnu á, eins og er í kommúnista-
ríkjunum, og settum það heiti að við
myndum vernda land og þjóð. Það var
svo gaman að upplifa þetta, að vera
hluti af einhverri heild. Þarna var
verið að gera okkur að þegnum en
ekki verið að flokka okkur eftir því
hvort við værum Serbar, Króatar eða
Bosníumenn,“ segir Jasmina.
Hún ólst upp í 50 þúsund manna sam-
félagi í borginni Prijedor í Bosníu.
Jasmina er ári eldri en bróðir sinn og
fjölskyldan hennar hafði það nokkuð
gott í heimalandinu. Móðir Jasminu
starfaði sem skósmiður og vann hjá
stóru fyrirtæki á meðan faðir hennar
var vélfræðingur og starfaði sem yfir-
maður. „Við ferðuðumst mjög mikið,
fórum í margar útilegur og á hverju
einasta ári fórum við á ströndina í tíu
daga með stórum vinahóp. Ég þekkti
ekkert annað en það að við hefðum
það rosalega gott. Okkur skorti aldrei
neitt.“
Árið 1991 hófst svo óróleiki í samfélag-
inu þegar Jasmina var einungis tíu
ára gömul. „Ég man það voru haldnir
tónleikar til að halda frið og það var
mikið talað um það. Á þessum tíma
fór maður í fyrsta sinn að finna það
að maður væri aðeins öðruvísi en
hinir en í raun og veru skildi ég ekkert
hvers vegna. Ég var heillengi að átta
mig á því hvers vegna þetta stríð hefði
byrjað en í dag, þegar ég hef farið yfir
söguna, hef ég áttað mig á þessu.“

Ekkert rafmagn
né rennandi vatn
Bróðir Jasminu kom einn daginn
heim úr skólanum og hafði þá verið
í landafræðitíma. „Allt í einu var farið
að kenna honum landafræði þannig
að hann lærði hvar Serbarnir byggju
og hvaða svæði væri ekki enn búið að
ákveða hverjir fengju. Ég skildi þetta
ekki og þurfti að spyrja mömmu. Árið
1992 byrjar svo stríðið á fullu.“
Foreldrar Jasminu voru Bosníu-
múslimar og þar sem fjölskyldan
bjó var hún ekki velkomin. „Þarna
byrjaði þetta andlega ofbeldi í mínum
heimabæ. Rosalega margir Bosníu-
múslimar misstu vinnuna. Smám
saman fór svo að verða rafmagnslaust
og vatnslaust. Einhverjar línur voru
þá klipptar. Rafmagnið kom stundum
og þetta var bara upp og niður þangað
til það fór alveg og við höfðum ekk-
ert rafmagn né rennandi vatn. Fólk
var heldur ekkert í vinnu þannig að
samfélagið gekk ekkert. Samfélagið
varð bara ruglað á þessum tíma. For-
eldrar mínir misstu vinnuna og við
áttum engan pening. Þarna byrjaði
þessi hreinsun og við vorum látin
fara úr íbúðinni til að tryggja það að
einungis serbneska þjóðin gæti búið
á þessu svæði.“

Vissu aldrei hver yrði næstur
Fjölskyldan þurfti þá að flytja og
finna sér nýjan samastað. Afi Jasminu
hafði dáið fyrr um árið og því bjó
amma hennar ein. Fjölskyldan flutt-
ist til hennar og bjó í litlu herbergi í
skúrnum án rafmagns. „Við fengum
nokkurs konar kamínu í herbergið
sem hægt var að elda á til að fá hita
herbergið og þarna bjuggum við í
tvö ár.“
Á þessum tíma var faðir Jasminu
neyddur í vinnu frá morgni til kvölds
Án vatns og rafmagns óttaðist fjölskyldan
um líf sitt á hverjum einasta degi.
Fólk ýmist dó vegna hungurs eða árása hersins.
Þjóðernishreinsun hafði farið af stað.
JASMINA CRNAC SEGIR SÖGU SÍNA AF STRÍÐSÁRUNUM Í BOSNÍU
„Lifðu af
daginn í dag“
Jasmina útskrifast sem
stjórnmálafræðingur frá Háskóla
Íslands. Hér er hún ásamt Einari
Bjarnasyni, eiginmanni sínum.
24 MANNLÍF Á SUÐURNESJUM