Víkurfréttir - 19.12.2019, Blaðsíða 25

ásamt öðrum Bosníumönnum. „Hann
svaf aldrei heima, heldur á maís-
ökrum eða kartöfluökrum því það
var aldrei vitað hvenær hermenn-
irnir kæmu heim, hverja þeir myndu
handtaka og af hverju. Það dugði bara
að vera Bosníu-múslimi, það þurfti
ekkert annað. Sjálfsagt var þetta eins
hinum megin, þar sem Bosníu-mús-
limar héldu svæðinu, en þetta er
bara það sem ég upplifði. Það voru
auðvitað margir Serbar sem voru
Bosníumegin og þurftu líka að flýja
og óttuðust um sitt líf. Við sátum
oft heima hjá ömmu með kertaljós
og hún setti teppi fyrir gluggana til
að það sæist ekki að einhver byggi í
húsinu. Hermennirnir hefðu reyndar
bara komið ef þeir ætluðu að koma
og þá skipti engu máli hvort það væri
teppi fyrir gluggunum eða ekki en
þetta var svona falskt öryggi. Ég man
sérstaklega eftir þessu í eitt skipti.
Þá heyrði ég rosalega mikil læti fyrir
utan. Þá náðu hermennirnir nágrann-
anum sem var við hliðina á okkur en
hann kom reyndar aftur heim. Aðrir
nágrannar okkar voru teknir og einn
þeirra endaði í hjólastól. Svo komu
sumir aldrei aftur til baka, það var
bara þannig. Ég man vel eftir þessu
og þetta þurftum við að lifa við. Við
vissum aldrei hver yrði næstur og
hvenær þeir kæmu.“

Send heim við landamæri
Ungverjalands
Árið 1994 reyndi fjölskyldan svo
að komast yfir til Ungverjalands.
„Mamma og pabbi áttu einhvern smá
pening og við seldum húsgögn sem
við höfðum hvort eð er ekkert pláss
fyrir. Við borguðum Rauða krossinum
og þau borguðu einhverjum mútur til
þess að koma okkur út. Við þurftum
að múta fólkinu til að komast burt
því hermennirnir héldu svæðinu og
fylgdust með á leiðinni. Það voru tvær
rútur sem fóru og þegar við komum
að landamærum Ungverjalands þá
komst önnur rútan í gegn en okkar
var snúið við. Við fengum ekki að
fara og þurftum því að fara aftur til
baka í þetta viðbjóðslega ástand. Ég
hélt þá virkilega að við myndum ekki
lifa lengi.“
Þegar fjölskyldan kom aftur til baka
áttu þau ekki krónu enda höfðu þau
eytt öllum peningnum sínum í að
reyna að komast til Ungverjalands.
„En svo var það þannig að hermenn-
irnir vildu losna við Bosníumenn af
svæðinu svo við vorum keyrð yfir á
„Bosníu-svæðið“. Við fórum aftur
í rútu og máttum bara taka fjórar
töskur með okkur, engar myndir,
engar persónulegar eignir, bara föt.
Eftir tveggja og hálfs tíma keyrslu
var stoppað á torgi og hleypt úr rút-
unni þar sem fleiri þúsundir manns
voru. Við vorum sett í flóttamanna-
búðir í skóla með þúsund öðrum í 40
stiga hita, án vatns og rafmagns. Við
vorum þarna í einhverja þrjá daga en
mamma og pabbi gátu ekki hugsað sér
að búa þarna með öllu þessu fólki.“
Foreldrar Jasminu fengu þá mann í
bænum, sem kunni einhverjar króka-
leiðir, upp og niður fjöll og dali, til að
koma fjölskyldunni á annan stað þar
sem þau töldu sig velkomin. „Þegar
við komum þangað stóðum við bara
úti. Við þekktum engan og þurftum
að finna yfirgefið hús sem við gæt-
um búið í á meðan stríðsástandið
gengi yfir.“

Fólk dó vegna hungurs
og sprengja
Um kvöldið kom gömul kona auga á
fjölskylduna og bauð þeim gistingu.
Fjölskyldan dvaldi hjá henni í tæpa
viku og fann að lokum hús serb-
neskrar stelpu sem var líka að flýja
heimili sitt. Þau gerðu samning við
hana og fengu að búa í húsinu þar til
hún kæmi aftur til baka. „Við bjuggum
í þessu tvíbýli í tvö ár en þarna var
ofbeldið ekki bara andlegt. Þarna var
fólk að deyja, bæði úr hungri og vegna
sprengjanna sem komu reglulega.“
Þessum tveimur árum lýsir Jasmina
sem þeim verstu í hennar lífi. Fjöl-
skyldan var ekki velkomin á svæðinu,
upplifði fordóma, átti ekki fyrir mat
og nauðsynjavörum og óttaðist um
öryggi sitt á hverjum degi. „Þarna var
ég lögð í gróft einelti. Ég fékk aldrei
frið frá strákunum og var stanslaust
áreitt. Ég átti ekki fyrir skóm og það
fannst aldrei rétt skónúmer fyrir mig
hjá Rauða krossinum þannig að ég var
í ónýtum skóm með stórum rifum og
þurfti að labba í 40 mínútur í skólann,
í snjó og bleytu, kom rennandi blaut
og þurfti að sitja þar í sex klukkutíma
þar til skólinn var búinn. Á sumrin
átti ég kannski skó en þeir pössuðu
ekki þannig ég kom heim með blöðrur
á fótunum, fullar af blóði. Ég vildi
ekki láta sjá mig berfætta í skólanum
þannig ég varð bara að troða mér í
eitthvað. Ég fór alltaf krókaleiðir af
því á sumrin var rosalega heitt að
labba á malbikinu í 40 stiga hita. Þá
var best fyrir mig að labba á lestar-
teinunum sem voru úr tré. Svo var
stuttur spotti þar sem ég þurfti að
labba á grasinu og yfir einn þjóðveg
og þá hélt ég á skónum og labbaði
berfætt yfir grasið og heim.“

Sigtaði maðkana úr hveitinu
Á þessum tíma var gríðarleg fátækt
í samfélaginu og fólk dó úr hungri.
„Maturinn sem við fengum var tún-
fiskur, hveiti, fetaostur og sykur. Þegar
ég hef heyrt fólk kvarta yfir því að
hafa fundið maðk í hveitinu sínu og
gert mikið mál úr því hlæ ég. Í þessi
tvö ár þá borðaði ég nánast ekkert
annað en hveiti með möðkum í. Þá
sigtaði maður þetta bara og bakaði
brauð, oftast nær ekki með neinu
öðru nema einstaka sinnum kart-
öflur. Mamma og pabbi voru vön að
rækta alls konar grænmeti og fengu
að rækta lauk, kartöflur og kál og það
var borðað á veturna. Á þessu lifðum
við. Stundum fengum við hrísgrjón
og einstaka sinnum pasta. Það var
sparimatur, soðið pasta. Ég borðaði
ekkert kjöt eða fisk í þessi fjögur ár.
Það var ekki þvottavél og ég fór ekkert
í sturtu þegar mér sýndist. Það var
svo margt sem var ekki þarna sem
fólk telur sjálfsagt í dag. Þetta var
stríðsástand og það versta var þegar
við þurftum að sitja í skjóli í myrkrinu
þegar það komu viðvörunarmerki um
að verið væri að sprengja.“
Íbúarnir fengu þó ekki alltaf viðvar-
anir og stundum komu sprengjurnar
mjög óvænt. „Í eitt skipti þá var ég
heima að læra og bróðir minn var úti
með frænda sínum. Þeir voru jafn-
gamlir. Upp úr þurru, fyrir ofan húsið
okkar, kom sprengja og það hrundi
allt. Þakið af húsinu hrundi, ljós af
veggjunum, ég datt af stólnum og
þetta var ógeðslega mikið. Þá hafði
komið sprengja og þeir frændurnir
hentu sér ofan í skurð. Þeir voru
heppnir. Einhverra hluta vegna vissu
þeir það, og við lærðum það snemma,
að þeir skyldu henda sér ofan í skurð.
En börn nágranna míns lifðu þetta
ekki af,“ segir Jasmina og brestur
í grát.
„Fyrirgefðu,“ bætir hún við. „Þetta
er alltaf jafn erfitt.“

Neyddist til að leita
sér hjálpar
Á tímabili urðu sprengjurnar allt að
3.500 á dag. Jasmina telur sig þó hafa
búið við mikil forréttindi þar sem
hún hafi upplifað einungis brota-
brot af þeim hryllingi sem margir
aðrir í samfélaginu sínu upplifðu.
Stríðinu lauk svo árið 1995 með svo-
kölluðu Deiton-samkomulagi, þar
Við bjuggum í þessu tvíbýli í tvö ár en þarna var
ofbeldið ekki bara andlegt. Þarna var fólk að deyja,
bæði úr hungri og vegna sprengjanna
sem komu reglulega.
Mamma og pabbi voru vön að rækta alls konar grænmeti
og fengu að rækta lauk, kartöflur og kál og það var borðað á
veturna. Á þessu lifðum við. Stundum fengum við hrísgrjón og
einstaka sinnum pasta. Það var sparimatur, soðið pasta.
Jasmina með Özru dóttur sinni sem var
Fjallkonan á 17. júní í Reykjanesbæ 2018.
Opnunartímar yfir jól og áramót
Þorláksmessa: Opið 11:00 – 22:00
Aðfangadagur: Lokað
Jóladagur: Lokað
Annar dagur jóla: Lokað
Gamlársdagur: Lokað
Nýársdagur: Lokað
langbest.is
25MANNLÍF Á SUÐURNESJUM f immtudagur 19. desember 2019 // 48. tbl. // 40. árg.MANNLÍF Á SUÐURNESJUM