Víkurfréttir - 19.12.2019, Qupperneq 26

sem forsetar Bosníu, Króatíu og
Serbíu hittust í Bandaríkjunum og
skrifuðu undir friðarsamning sem
átti að stöðva bardaga í Bosníu í þrjú
ár. Með samningnum tókst að binda
enda á blóðbaðið í Bosníu.
Hálfu ári eftir að Jasmina fluttist
til Íslands fæddist dóttir hennar,
Azra, þegar Jasmina var einungis
16 ára gömul. „Ég var alltaf kvíðin.
Ég myndaði kvíða í stríðinu og ein-
hvern veginn hefur hann alltaf verið
í mér. Þegar við bjuggum í Bosníu
var ég stöðugt hrædd, ekki bara um
sjálfa mig heldur allt saman, hvað
yrði um fjölskyldu mína og vini mína.
Þegar við fluttum til Íslands hugsaði
ég alltaf að ég þyrfti að hafa plan B
ef það skyldi eitthvað gerast, þar til
ég uppgötvaði það að ég byggi í frið-
samlegu landi, ég þyrfti ekki að vera
hrædd en það var bara búið að byggja
þessa hræðslu í mér þannig að það
myndaðist kvíði sem ég ýtti alltaf frá
mér. Mér fannst þetta vera aumingja-
skapur svo ég vann aldrei úr þessu.“
Þar til Jasmina varð 29 ára gömul. „Þá
lenti ég í veikindum og þá runnu á mig
tvær grímur. Þá vissi ég að ég þyrfti
að fara að vinna í mínum málum, fór
á Reykjalund, hitti sálfræðing þar og
greindist með áfallastreituröskun og
ofsakvíða. Ég vann í mínum málum
og var hjá sálfræðingnum í þrjú ár að
fara yfir hlutina sem ég hafði lent í.
Á þessum tímapunkti var ég líka að
skilja. Ég var farin að fá ofsakvíðaköst
og gjörsamlega gekk af göflunum
heima en ég neitaði að fá hjálp. Ég var
í algjörri afneitun þar til ég hrundi
niður í vinnunni og þurfti að viður-
kenna að ég gæti ekki unnið fullan
vinnudag lengur. Ég var þá skólaliði
í skólanum í Ólafsvík fyrir vestan og
var alveg komin á botninn. “

Fjölbreytni er af hinu góða
Í dag er Jasmina með BA gráðu í
stjórnmálafræði frá Háskóla Íslands
og lokaritgerðin hennar fjallaði um
stöðu kvenna í Bosníu og Herzego-
vinu. Hún er gift Einari Bjarnasyni
og á fjögur börn, þau Özru, Harun,
Dzana og Benjamín.
„Ég er á allt öðrum stað í lífinu í dag.
Ég segi nú ekki að kvíðinn sé farinn,
ég held hann verði alltaf en ég ræð
við hann. Ég hef breyst svolítið mikið.
Ég þurfti að læra að takast á við öll
þau áföll sem ég er búin að ganga í
gegnum í lífinu og vann úr þeim. Í dag
get ég verið ég sjálf sem eru algjör
forréttindi. Það að leita mér hjálpar
gerði mér kleift að klára námið og
taka fullan þátt í samfélaginu, að geta
staðið á mínu,“ segir hún.
Jasmina telur það mikilvægt að við
sem Íslendingar gerum okkur grein
fyrir forréttindum okkar og reynum
að bera virðingu fyrir hverju öðru. „Í
dag bregst ég oft harkalega við um-
ræðunni um flóttafólk og hælisleit-
endur í samfélaginu en það er ástæða
fyrir því. Flóttafólk og hælisleitendur
sem koma hingað hafa flestir upplifað
algjörar hörmungar. Það er enginn
manneskja sem flýr heimilið sitt af því
bara. Það er ástæða fyrir því. Myndu
Íslendingar rífa upp alla fjölskylduna
frá landinu sínu til að sækja um hæli
eða flóttamannastatus annars staðar
af því það er svo gaman? Rífa þau upp
frá sínum rótum, frá þeim sem þau
þekkja, flytja í allt annað samfélag
sem þau þekkja nákvæmlega ekki
neitt, með allt annarri menningu og
eiga ekkert stuðningsnet þar? Flótta-
fólk hefur ekkert stuðningsnet þegar
það kemur til Íslands. Ef við ætlum
að senda þau, eins og margir segja: „Í
gáma og aftur heim til sín“, og tala um
heilu hópana sem glæpamenn, það
kalla ég mannvonsku,“ segir Jasmina
og bætir við að ef íslenskt samfélag
væri svona fullkomið þá þyrftum við
ekki á fangelsum að halda hérlendis.
Það sé hins vegar ekki raunin.
„Það tekur þig þrjár mínútur á netinu
að finna upplýsingar ef þig langar að
fræðast. Það eru bjánar alls staðar,
sama í hvaða samfélagi það er. Það
eru alltaf einhverjir sem skemma
fyrir hinum. En við erum ekkert að
alhæfa um til dæmis Bandaríkjamenn
en segjum svo að hælisleitendur og
flóttafólk sé upp til hópa glæpamenn
sem vilji leggjast á kerfið. Hvers konar
orðræða er það? Það voru sautján
þjóðerni í mínum heimabæ, öll með
sínar kirkjur og hátíðir. Fjölbreytni
er ekki slæm, hún er mjög góð. Fólk
er annað hvort gott fólk eða vont fólk
og sem betur fer hef ég hingað til
nánast bara kynnst góðu fólki. Það
skiptir ekki máli hvort þú sért há-
vaxinn, feitur, strákur, stelpa, sam-
kynhneigður, trans, hvítur, svartur
eða hvað sem er. Annað hvort ertu
góð manneskja eða ekki og þá skipta
þessir hlutir nákvæmlega engu máli.“

„Öðruvísi en hinir
múslimarnir“
Jasmina var einungis fjórtán ára
þegar hugsanir hennar á hverjum
einasta degi snerust um það að lifa
daginn af. „Mér var ítrekað hótað
nauðgun af fullorðnum hermönnum.
Ég gat ekki labbað í skólann, verið í
pilsi, lifað eðlilegu lífi. Ég þurfti alltaf
að vera í felum því ég var flóttamaður,
ung kona, eftirsóknarverð, á besta
aldri, viðkvæm fyrir öllu. Á sama
tíma var ég að þroskast og uppgötva
heiminn og hann var bara hræðilegur.
Það var ekkert eðlilegt við þetta, bara
ekkert.“
Jasmina segist hafa fallið vel inn í
hópinn á Íslandi sem flóttamaður.
„Þar sem ég er hvít kona og tala góða
íslensku þá er ég oftast tekin út fyrir
svigann. Þegar það er verið að tala
um mál flóttafólks í kringum mig
þá er ítrekað sagt við mig: „Já en þú
ert öðruvísi“. Ég er ekkert öðruvísi.
Þegar ég segi fólki að ég sé múslimi
þá verður það rosalega hissa og bætir
því við að ég sé ekkert „eins og hinir
múslimarnir“. Þannig er svolítið um-
ræðan á Íslandi, við og þið, en hverju
ætlum við að ná fram með því? Það
þurfa ekki að vera tveir hópar á móti
hvor öðrum. Við þurfum þetta sam-
eiginlega, að reyna að vinna hlutina
saman. Ef við setjumst bara niður og
finnum það sem við erum sátt við,
þá náum við kannski utan um þetta.
Hvað get ég lært af þér og hvað getur
þú lært af mér? Það græða allir á því.“
Hún segist þakklát fyrir það að hafa
fengið að alast upp í tveimur sam-
félögum, það sé mikilvæg lífsreynsla
sem hún komi til með að búa yfir alla
ævi. „Ég get alltaf tekið það góða frá
báðu. Það er bara spurningin, hvað
ætla ég að læra af þessu? Hver er
lexían? Í stríðinu þurfti ég að læra
að bjarga mér og verða sjálfstæð.
Það eru eiginleikar sem hjálpa mér í
dag. Mér finnst gott að hafa einhver
þægindi, eiga gott hús, flottan bíl og
fleira. Það auðveldar mér lífið en mér
væri alveg sama ef ég ætti þetta ekki á
morgun. Við erum allt of upptekin af
efnislegum þáttum sem skipta engu
máli en gleymum fólkinu algjörlega.“

Útlendingar auðga
íslenska menningu
Varðandi umræðuna sem brýst
gjarnan út hérlendis þegar ungir,
einhleypir karlmenn sækja um hæli
á Íslandi telur Jasmina mikilvægt að
staldra aðeins við. „Karlmenn í Bosníu
voru drepnir þegar það var ekki hægt
að nýta þá í herinn og til að tryggja
það að þeir fjölguðu ekki börnum.
Það er ástæða fyrir því að karlmenn
flýja og mér finnst ótrúlegt skilnings-
leysi gagnvart þessum málaflokki.
Þetta er mjög algengt í stríðsástandi.
Konurnar eru oft með börn með sér
og ef þær þurfa að flýja þá skilja þær
börnin ekki eftir heldur taka þau með
sem er mun erfiðara. Þá er líklegra
að ná að senda karlmenn úr landi til
að lifa af og hjálpa svo konunum að
koma til landsins til þeirra. 25 ára
maður með háskólamenntun sem er
tilbúinn að koma hingað, setjast að og
eignast fjölskyldu, haldið þið að hann
borgi ekki til baka til samfélagsins
þegar þetta er búið, bæði í tekjum
og í menningunni sjálfri? Vill Ísland
bara loka sig af og vera eitt og sér?
Það er mjög gott að átta sig á því við
hvaða forréttindi maður býr.“
Hælisleitendur vilja almenn mann-
réttindi rétt eins og við Íslendingar
og Jasmina bendir á á að þetta snúist
ekki um að opna landamærin upp á
gátt og hrúga öllum til landsins. „En
ef við getum bjargað einu mannslífi
þá er það þess virði. Það er hræsni
að tala um að vilja hafa Ísland fyrir
Íslendinga en vilja samt fá þúsundir
útlendinga til að vinna láglaunastörfin
í landinu til að við hin getum haft
það gott. Allur heimurinn þarf að
tala saman og bjarga þessu fólki. Það
er hægt.“

Talin sem síðasta sort
Aðspurð hvort Jasmina hugsi
stundum um það, hvar hún væri
stödd í lífinu, hefði fjölskyldan verið
eftir í Bosníu í stað þess að flytja til
Íslands eftir stríðið, telur hún að
hún væri sennilega illa stödd. „Það
er fátækt í Bosníu og búið að rústa
öllu stjórnarkerfinu. Í dag væri ég
eflaust atvinnulaus kona en líklega
með háskólamenntun. Ég væri örugg-
lega bara heima að elda mat eins og
flestarLESIÐ M. 60% kvenna í Bosníu
útskrifast úr háskóla en einungis 30%
kvenna fara út á vinnumarkaðinn.
Það er engin framtíð fyrir konu úti
í Bosníu og ég tala nú ekki um sem
fráskilin kona. Þá væri ég talin sem
síðasta sort.“
Hún segir mikilvægt að þeir ein-
staklingar, sem eru hvað mest for-
dómafullir í garð flóttafólks, endur-
skoði sjálft sig. „Ég tilheyri íslensku
samfélagi og ég læt ekki neinn segja
mér neitt annað. Ég hef eiginlega
alltaf verið þannig að mér er sama um
það sem öðrum finnst um mig. Þetta
snýst bara um að veita fólki tækifæri
til að lifa mannsæmandi lífi, það er
það eina sem ég bið um.“
„Mér var ítrekað hótað
nauðgun af fullorðnum her-
mönnum. Ég gat ekki labbað
í skólann, verið í pilsi, lifað
eðlilegu lífi. Ég þurfti alltaf
að vera í felum því ég var
flóttamaður, ung kona, eftir-
sóknarverð, á besta aldri,
viðkvæm fyrir öllu.
Systkinin saman. F.v. Azra, Benjamín, Harun og Dzana
Sólborg Guðbrandsdóttir
solborg@vf.is
VIÐTAL
26 MANNLÍF Á SUÐURNESJUM f immtudagur 19. desember 2019 // 48. tbl. // 40. árg.