Morgunblaðið - 26.09.2019, Blaðsíða 67

danska fegurðardrottningin, blaða-
maðurinn og kvikmyndastjarnan Inga
Arvad sem tók tvö viðtöl við Adolf Hit-
ler, var ástkona Johns F. Kennedy og
nefnd tvisvar í dagbókum Jósefs
Göbbels, áróðursmeistara nasista.
„Þýska hernámið í Danmörku er
bæði umdeilt og skrýtið, sem helgast
af því að Danmörk var frekar eins og
nýlenda heldur en hernumin þjóð.
Best hafði staðið fyrir útrýmingu gyð-
inga í Frakklandi og Póllandi, en þeg-
ar hann kom til Danmerkur ákvað
hann að stjórna með mjúkri hendi,
enda var hann ótrúlega slægur og póli-
tískur refur. Hann gerði sér grein fyr-
ir því að árangursríkasta leiðin til að
stjórna bæði dönsku borgarastéttinni
og verkalýðnum væri að taka upp
samstarf við danska sósíaldemókrata í
stað danskra nasista,“ segir Egill og
rifjar upp að samstarf Thorvalds
Stauning, sem var forsætisráðherra
Danmerkur 1929-42, við Þjóðverja
hafi ávallt verið harðlega gagnrýnt.
„Verkið fjallar því um tíma sem er
Dönum mjög erfiður á sama tíma og
við reynum að setja fortíðina í sam-
hengi við samtímann,“ segir Egill og
bendir á að Best hafi verið dæmdur í
fangelsi í Danmörku eftir stríð, en
flutt heim til Þýskalands 1951 eftir að
hann var náðaður. „Þar gekk hann til
liðs við Kristilega demókrata í V-
Þýskalandi og starfaði til dauðadags
sem lögfræðingur þar sem hann varði
iðulega aðra nasista,“ segir Egill og
tekur fram að uppspuninn í Lucasi
Svensson blikni í samanburði við
sögulegar staðreyndir.
Á ólík tímabil sem leikstjóri
Að sögn Egils er uppsetning De
befriede hluti af áherslu leikhússtjóra
Østerbro Teater á söguleg verk þetta
leikárið. „Leikhópurinn sem ég er að
vinna með frumsýnir þannig 3. októ-
ber nýtt verk um Lehman Brothers í
leikstjórn Peters Langdal. Báðar
uppfærslur eiga það sameiginlegt að
þær eru að reyna að útskýra hvers
vegna efnahagurinn og þjóðremban
er aftur orðin eitur í samfélagi okkar.
Til að skilja það þarf að rekja hlutina
aftur í fortíðina og setja í samhengi.“
Þú notar sögumenn bæði í De
befriede og Fanný og Alexander. Er
það aðferð í leikhúsi sem þér finnst
mest spennandi nú um stundir?
„Þetta er góð spurning. Ég hef átt
ólík tímabil sem leikstjóri. Sem
stendur hef ég mestan áhuga á því að
segja þessar stærri sögur og draga
ekki dul á að leikhúsið er staður þar
sem sögur eru sagðar. Í mörg ár var
ég upptekinn af „deconstruction“ eða
anduppbyggingu, en venti kvæði
mínu í kross og að uppbyggingunni.
Ég held að fólk hafi miklu meiri þörf
fyrir samhengi heldur en ósamhengi.
Ég held að hinar stóru sögur geti
frekar sameinað okkur,“ segir Egill
og rifjar upp að hann hafi unnið með
pólitískt leikhús bæði undir merkjum
leikhópanna Mindgroup hérlendis og
Fix & Foxi í Kaupmannahöfn.
„Fyrir efnahagshrunið var ég upp-
tekinn af því að draga fram sannleik-
ann um pólitíkina sem afhjúpaðist í
raun í hruninu og rataði á forsíður
blaðanna. Í framhaldinu fór ég að
skoða hvernig einstaklingnum líður
inni í samfélaginu. Hluti af því var
sýningin Hver er hræddur við Virg-
iniu Woolf? þar sem ég var að skoða
hvernig við færum átökin inn á heim-
ilið og berjumst þar,“ segir Egill og
bendir á að sviðsgerðir hans á öllum
kvikmyndum Johns Cassavetes á síð-
ustu árum séu einnig liður í þessu, en
þar sé um að ræða sögur án plotts
sem drifnar eru áfram af tilfinninga-
legri frásögn.
Framtíðarsögur kalla á mig
„Á tímum vaxandi þjóðernis-
kenndar finnst mér mikilvægt að
segja sögur sem ná betur utan um
okkur og útskýra samfélagsstrúkt-
úrinn í heild sinni,“ segir Egill og
bendir á að Himnaríki og helvíti hafi
verið hluti af þessari skoðun á sam-
tímanum. „Önnur nýleg sýning er
Tidens korthed (Stytting tímans) sem
ég vann í N-Noregi. Þar var alþjóða-
væðingin skoðuð út frá ævi sjófarans
Jens Munk sem 1620 sigldi norðvest-
urleiðina til Indlands gegnum Ís-
hafið,“ segir Egill og bendir á að De
befriede dragi upp mynd af því hvað
gerist „þegar hefðbundnir stjórn-
málaflokkar eiga í samtali við þjóð-
ernisflokka. Það er ekki hægt að eiga
í samtali við fólk sem er með heims-
yfirráða- og þjóðerniskenndar hug-
myndir um sjálft sig“, segir Egill og
tekur fram að framtíðarsögur verði
sennilega næst fyrir valinu hjá sér.
„Bæði útópíur og distópíur,“ segir
Egill og tekur fram að framtíðar-
sögurnar tengist þeim miklu breyt-
ingum sem nú séu að verða í heim-
inum þar sem „mannkynið stendur
frammi fyrir umhverfishamförum,
valdamikil ríki heims eru í kapp-
hlaupi um yfirráð yfir norður-
heimskautinu og olíukapítalisminn er
á leið inn í rosalega krísu í tengslum
við þá grænu byltingu sem virðist
hafin samtímis því sem kapítalisminn
daðrar við þjóðernisöflin. Undir þeim
kringumstæðum eru það framtíðar-
sögur sem kalla á mig.“
Ljósmynd/Allan Toft
Ljósmynd/Grímur Bjarnason
Átök Margrét Vilhjálmsdóttir og Hilmir Snær Guðnason í Hver er hræddur
við Virginiu Woolf? eftir Edward Albee sem Borgarleikhúsið sýndi 2016.
Minningar Úr uppfærslu
Borgarleikhússins í Álaborg
á Fanný og Alexander sem
Egill frumsýndi í síðustu viku
við góðar viðtökur.
MENNING 67
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 26. SEPTEMBER 2019
VÍKURVAGNAR EHF.
Víkurvagnar ehf. | Hyrjarhöfða 8 | 110 Reykjavík
Sími 577 1090 | vikurvagnar.is | sala@vikurvagnar.is
Setjum undir á staðnum
Dráttarbeisli
undir flestar tegundir bíla
Stjórn Styrktarsjóðs Samtaka um tónlistarhús og Ruthar Hermanns
auglýsir eftir umsóknum um styrki til tónleikahalds í Hörpu árið 2020
Veittir verða styrkir til tónlistarmanna og/eða tónlistarhópa.
Nánari upplýsingar, úthlutunarreglur og rafræn umsóknareyðublöð
eru á slóðinni: http://styrktarsjodursut.is/
Styrkir til tónleikahalds í Hörpu 2020
Umsóknarfrestur er til kl. 24.00 mánudaginn 4. nóvember 2019.
Viðtökur danskra gagnrýnenda við
uppfærslu Borgarleikhússins í Ála-
borg á Fanný og Alexander eftir
Bergman í nýrri leikgerð og leik-
stjórn Egils Heiðars Antons Páls-
sonar hafa verið mjög góðar. Otto
Pretzmann rýnir hjá Nordjyske
gefur uppfærslunni fullt hús og
segir þetta klassíska verk eftir
Bergman „meistaralega leyst í
uppfærslu leikhússins í Álaborg“.
Trine Wøldiche rýnir Information
segir uppfærsluna gríðarlega vel
heppnaða þar sem hún „gefi kvik-
mynd Bergman nýtt líf“ og Agli
takist að skapa bæði dýnamíska
og „lifandi sviðsetningu“. Tonny
Olausen hjá Kulturtid gefur upp-
færslunni fimm af sex stjörnum.
„Þetta er hugmyndarík uppfærsla
þar sem frammistaða leikaranna
er í öndvegi í samblandi við ein-
falda leikmynd og frásagnaraðferð
sem kemur á óvart, þar sem hinn
fullorðni Alexander horfir aftur til
æsku sinnar og gefur von um að
við munum öll lifa hana af þegar
við viðurkennum hversu lítið við
sem fullorðin í reynd vitum.“
Kasper Dam Nielsen hjá Iscene
segir Egil koma „vel undirbúinn til
leiks og hafi lært af forverum sín-
um; minnisbók hans um leiklistar-
aðferðir hlýtur að vera jafnþykk og
biblían og hann nýtir aðferðirnar
vel og hugvitssamlega í allri sýn-
ingunni.“ Michael Hansen hjá Kult-
urleben gerir í dómi sínum að um-
talsefni viðtal við leikstjórann í
leikskránni þar sem Egill bendir á
samsömun milli eigin æsku og
æsku Alexanders, en eftir erfiðan
skilnað móður leikstjórans „valdi
hún nýjan mann og stjúpa fyrir
börnin. Mann sem var hvorki góður
fyrir hana né börnin,“ skrifar Han-
sen og tekur fram að það finnist
skýrt í uppfærslunni að efni sýn-
ingarinnar standi leikstjóranum
nærri. „Það er sjaldan sem maður
fær að sjá leikstjóra setja svo
kröftugar og áhrifaríkar hug-
myndir á flug. Og það virkar. Sýn-
ingin er í natúralískum og kröftug-
um leik grípandi og tilfinningarík.
Allir leika litríkar persónur sínar
þannig að þær fara undir húðina á
okkur og allt ber þess merki, á já-
kvæðan hátt, að leikstjórinn hafi
vitað hvað hann vildi.“
Stine Kjølby Christensen hjá
Mig og Aalborg lýsir Agli sem
hæfileikaríkum leikstjóra og segir
sýninguna „uppfulla af við-
kvæmum augnablikum, grimmum
örlögum og næstum óbærilegri
sögu drengs, sem á fullorðinsárum
neyðist til að horfast í augu við
æskuáföllin.“
„Hugmyndarík uppfærsla“
VIÐBRÖGÐ DANSKRA RÝNA VIÐ FANNÝ OG ALEXANDER
Ljósmynd/Allan Toft
Áföll Gustav Dyekjær Giese sem Alexander.