Morgunblaðið - 03.10.2019, Blaðsíða 60

60 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 3. OKTÓBER 2019
Dalvegi 16c | 201 Kópavogur | Sími 568 6411 | rafvorur@rafvorur.is
Amerísk heimilistæki
rafvorur.isRAFVÖRUR ehf
Þvottavélar
og þurrkarar
sem taka
10-17 kg
Við erum öll að glíma viðsömu grundvallarvesenin,er það ekki? Leitum aðhamingju og samastað í
tilverunni. Ást og trausti. Að komast
til fulls þroska. Að verða „besta út-
gáfan af sjálfum okkur“ eins og það
heitir á alþjóðamáli sjálfshjálpariðn-
aðarins, en sú hroðalega klisja glym-
ur nokkrum sinnum í sýningu leik-
hópsins RaTaTam í Borgarleikhús-
inu sem þau kalla Húh! Sennilega
frekar til að halda áfram með nafna-
línuna sniðugu en að efnið beinlínis
kalli á þetta heiti. Fyrri sýningar
hópsins hétu Suss! og Ahhh… Þetta
er góð lína og vel hægt að sjá fyrir
sér að þau haldi sig á henni.
Listin að lukkast er til umfjöllun-
ar hjá þeim Albert Halldórssyni,
Guðmundi Inga Þorvaldssyni, Guð-
rúnu Bjarnadóttur, Halldóru Rut
Baldursdóttur og Hildi Magnús-
dóttur, og leiðtoga hópsins, Charl-
otte Bøving. Þetta er sameiginlegt
keppikefli okkar og því rökrétt að
þau sæki einfaldlega í eigin reynslu-
brunn eftir hráefni til að rannsaka
boðhlaupið sem við erum í með kefl-
ið. Hvernig við erum samt fyrst og
fremst að berjast við okkur sjálf, en
náum engu að síður að hrasa, villast
og þjófstarta stöðugt, jafnvel þótt
enginn sé endilega að bregða fyrir
okkur fæti eða afvegaleiða. Stundum
samt.
Það eru sem sagt þeirra eigin sög-
ur sem þau miðla og vinna með í
þessari sýningu. Það hefur kosti og
galla eins og annað. Einn gallinn er
auðvitað ekki þeim að kenna: það
eru svolítið margir að gera þetta.
Frumsköpunarverkefni frjálsra leik-
hópa eru fleiri og fleiri unnin úr
heimafengnum efnivið, hvort sem
það er hópvinna eða einstaklings-
framtak. Hitt er síðan næstum óhjá-
kvæmilegt: það er ekki sjálfgefið að
efniviðurinn sem stendur til boða sé
til þess fallinn að bera uppi leiksýn-
ingu eða kveikja dramatískan neista.
Þessa sjást nokkur merki í Húh! Það
er ljótt að segja það, en lífsraunir
fimmmenninganna, kulnun og krís-
ur, eru ekki allar „í frásögur fær-
andi“ á þessum vettvangi. Ekki
spennandi í sjálfu sér þó að þær geti
nýst sem frjór upphafspunktur
sköpunar og standi að mörgu leyti
fyrir algeng vandræði nútíma-
mannsins; frammistöðukvíða,
tengslaleysi, ráðvillu í baráttu við
hraða og kröfur nútímalífsins.
Og þá komum við að síðustu vand-
kvæðunum: sýningum sem unnar
eru á þennan hátt, og Húh! þar með-
talin, hættir til að stranda í ferlinu.
Bræðast ekki fyllilega saman á full-
nægjandi listrænan hátt. Eða, sem
er næstum algild regla, að það sem á
borð er borið virkar eins og sýnis-
horn af sköpunarvinnunni frekar en
tilbúin „afurð“. Eins og innlit í
æfingarýmið.
Á móti kemur svo ferskleikinn og
fjörið sem einmitt þessi nálgun
gefur. Þannig eru sum allra eftir-
minnilegustu atriðum Húh! þau „æf-
ingalegustu“. Morðfyndin örvænt-
ingararía Alberts yfir hvernig
ferillinn hefur þróast. Æðiskast
Guðmundar út í sveitina sem ól hann
og hann er búinn að lofsyngja alla
sýninguna. Hildur að gera upp málin
við ástina og traustið með hjálp
trompetsins. Halldóra að rifja upp
skelfilegar bernskuminningar gegn-
um hækkandi svamphaug. Guðrún í
górillubúningnum og særður ásök-
unarsvipurinn á henni þegar hún lík-
ir sér við Neanderdalsmann og
minnir okkur á að við útrýmdum
þessum frændum hennar. Og okkar.
Næstum.
En sem heild nær sýningin ekki
alveg vopnum sínum. Hlutirnir
mynda ekki jafn sterka og sláandi
heild og áhorfandanum finnst að
standi til að bjóða honum. Að hluta
til liggur þetta í eðli formsins; sund-
urleysi og sundurgerð er dagskip-
unin. En kannski er skýringanna
líka að leita í óstöðugri blöndu gam-
ans og alvöru. Sýningin er á köflum
alveg bráðfyndin, og það er ljóst að
fjör og fyndni er í aðalhlutverki í
efnistökunum. Hér er þungur efni-
viður skoðaður á grínaktugan hátt
en gert um leið ráð fyrir tilfinninga-
legri og vitsmunalegri svörun áhorf-
enda. Þetta heppnast oft og gerir
það á mörgum köflum í Húh! En ef
sýningin er skoðuð í heild verður
samruni gleði og harms ekki alveg
sannfærandi.
Eitt sem samsköpun úr eigin
reynslu gefur flytjendunum er færi
á að blómstra á eðlilegan hátt á svið-
inu. Þau eru jú mætt til leiks eins og
þau eru klædd. Það heppnast full-
komlega hér. Öll með sinn ríkulega
skammt af sviðssjarma og áreynslu-
leysi sem vafalaust hefur þurft að
vinna fyrir, svo nákomið sem efnið
er þeim. Nokkuð sem Charlotte er
örugglega kjörin til að gera. Við er-
um til í þetta með þeim. Umgjörð, og
þó sérstaklega búningar Þórunnar
Maríu Jónsdóttur, styðja vel við þau.
Samtíningsbragurinn á fatnaðinum
virkar ekki eins og ódýr lausn fá-
tæka leikhússins, sem hann vafa-
laust er öðrum þræði, heldur rökrétt
leið. Aðrir umgjarðarþættir; lýsing
Björns Bergsteins Guðmundssonar,
myndband Arons Martins Ásgerðar-
sonar og hljóðmynd Helga Svavars
Helgasonar sömuleiðis. Tónlistar-
flutningur leikhópsins bætir stórri
vídd í sýninguna. Lokalagið var flott.
Sumt af efninu í Húh! er bitastæð-
ara en annað. Óvenjulegustu sög-
urnar og vinklarnir hefðu næstum
getað borið uppi heila sýningu, eða
allavega dugað sem fræ að fullbúinni
og mun heildstæðari kvöldstund. Ég
get nefnt samband manns og sveitar
sem dæmi. En að sumu leyti eru það
hversdagslegustu raunirnar, minnst
leikvænu efnisþættirnir, sem eru
kjarni erindisins. Hvernig lífið er að
leika okkur öll. En á móti kemur að
þær eru ekki bitastæðar eins og þær
óvenjulegu.
Það er vandratað í þessum kima
leiklistarinnar og sýningin ber þess
merki, þó vel megi njóta samvist-
anna við þau Albert, Guðmund, Guð-
rúnu, Halldóru og Hildi, og þekkjast
boðið um að hlæja að óförum þeirra.
Sjáðu særða naflann minn
Ljósmynd/Steve Lorenz
Borgarleikhúsið
Húh! Best í heimi bbbmn
Eftir leikhópinn RaTaTam. Leikstjórn:
Charlotte Bøving. Leikmynd og bún-
ingar: Þórunn María Jónsdóttir. Lýsing:
Björn Bergsteinn Guðmundsson. Hljóð-
mynd og tónlist: Helgi Svavar Helgason
og RaTaTam. Myndbönd: Aron Martin
Ásgerðarson. Aðstoðarleikstjóri og
dramatúrg: Stefán Ingvar Vigfússon.
Leikarar: Albert Halldórsson, Guð-
mundur Ingi Þorvaldsson, Guðrún
Bjarnadóttir, Halldóra Rut Baldursdóttir
og Hildur Magnúsdóttir. Leikhópurinn
RaTaTam frumsýndi á Litla sviði Borgar-
leikhússins föstudaginn 27. september
2019.
ÞORGEIR
TRYGGVASON
LEIKLIST
Traust Hildur Magnús-
dóttir gerir upp málin
við ástina og traustið
með hjálp trompetsins.
Raindance-kvikmyndahátíðinni í London lauk um
helgina og hlaut íslenskt verk, Kassinn, verðlaun á
henni. Kassinn, eða A Box in the Desert eins og verkið
heitir á ensku, var sýndur í nýrri dagskrá sem helguð er
360° kvikmyndum og verkum sem fram fara innan
sýndarveruleika. Kassinn hlaut verðlaunin Besta frá-
sögn í sýndarveruleika, en í fyrra hlaut kvikmyndaleik-
arinn Elijah Wood verðlaunin fyrir verkið Transference.
Kassinn er eftir hóp sem heitir Huldufugl og hefur áð-
ur hlotið verðlaun í Stokkhólmi, Berlín og San Diego. Í
Huldufugli eru leikkonan og framleiðandinn Nanna
Gunnars og listræni forritarinn Owen Hindley. Auk
þeirra komu leikarinn Ástþór Ágústsson, tónskáldið Íris Thorarins og rit-
höfundurinn Alexander Dan að gerð verksins.
Kassinn hlaut verðlaun á Raindance
Kynningarmynd
fyrir Kassann.
Konur eru áberandi í
haustútgáfu Angústúru —
fjórar bókanna sem forlagið
gefur út eru eftir konur en
ein eftir karl.
Soffía Bjarnadóttir send-
ir frá sér aðra skáldsögu
sína og nefnir Hunangs-
veiði. Í bókinni segir frá
ungri konu sem á í erfið-
leikum með að mynda heil-
brigð sambönd við annað
fólk. Hún leitar til tengslafræðings
eftir aðstoð og saman leggja þau í
ferðalag til Portúgal, ásamt öðrum
skjólstæðingi, til að skilja fortíðina
og sig sjálf.
Vigdís heitir myndabók Ránar
Flygenring og segir frá Vigdísi
Finnbogadóttur. Í bókinni segir frá
upprennandi rithöfundi á barns-
aldri sem ákveður að skrifa bók um
fyrstu konuna sem var lýðræðislega
kjörinn forseti í heiminum og fer
því í heimsókn til Vigdísar, sem
segir henni frá æsku sinni og upp-
vexti, starfsferli sínum og tilurð
framboðsins, kosningabaráttunni og
helstu hugðarefnum sínum.
Ármann Jakobsson skrifar
spennubók fyrir ungmenni sem
nefnist Bölvun múmíunnar, fyrri
hluti. Júlía og mamma hennar lifa
ósköp venjulegu lífi þótt þær búi
reyndar í fornminjasafni. Dag einn
fær safnið egypska múmíu til varð-
veislu og fyrr en varir hafa Júlía og
bestu vinir hennar, María og
Charlie, dregist inn í æsilega at-
burðarás þar sem nasistar, sær-
ingamenn og alþjóðleg glæpasam-
tök koma við sögu.
Lani Yamamoto sendi frá sér
barnabókina Stínu stórusæng árið
2013 og hlaut fyrir tilnefningu til
bókmenntaverðlauna Norðurlanda-
ráðs. Væntanleg er bókin Egill spá-
maður sem fjallar um það að
sjá heiminn með öðrum aug-
um, í takt við náttúruna. Egill
er feiminn strákur sem finnst
gott að hafa hlutina í föstum
skorðum og fylgist með sjáv-
arföllum með aðstoð alman-
aks. Dag einn verður nýja
stelpan í bekknum á vegi
hans, sem setur rútínuna í
uppnám.
Uppvaxtarsaga Xiaolu Guo,
Einu sinni var í austri, kom út á ís-
lensku fyrir tveimur árum. Xiaolu
sló í gegn í Bretlandi og víðar um
heim á sínum tíma með bókinni
Hnitmiðuð kínversk-ensk orðabók
fyrir elskendur, sem kemur nú út í
íslenskri þýðingu. Í bókinni segir
frá ungri konu sem kemur til Lond-
on til að læra ensku og dvelja í eitt
ár. Fljótlega kynnist hún sér eldri
enskum manni og breytir samband-
ið sýn þeirra beggja á lífið. Glíman
við enska málfræði reynist erfið en
þrautin þyngri að finna sig í nýjum
menningarheimi.
Á árinu hafa einnig komið út hjá
Angústúru bækurnar Kona í hvarf-
punkti eftir Mawal El Saadawi,
Seiðmenn hins forna — Töfrað
tvisvar eftir Cressidu Cowell,
Glæpur frá fæðingu eftir Trevor
Noah, Sumareldhús Flóru eftir
Jenny Colgan og Villinorn: Blóð
Viridíönu eftir Lene Kaaberbøl.
 Angústúra gefur út skáldskap fyrir börn og fullorðna
Rán
Flygenring
Lani
Yamamoto
Soffía
Bjarnadóttir
Xialou
Guo
Vigdís, Egill spámaður
og bölvun múmíunnar
Ármann
Jakobsson