Morgunblaðið - 12.10.2019, Side 25

25
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 12. OKTÓBER 2019
Brosa Ferðamenn bregða á leik á Klapparstígnum. Vissara að eiga góða mynd frá Íslandsferðinni.
Eggert
Alþjóðlegur gigt-
ardagur er haldinn
árlega, 12. október.
EULAR, Evrópu-
samtök félaga í bar-
áttunni við gigtar- og
stoðkerfissjúkdóma
sameinast í ár um að
vekja athygli á
snemmgreiningu gigt-
arsjúkdóma eða gigt-
ar.
Gigt er ekki einn sjúkdómur
heldur eru gigtarsjúkdómarnir
hátt á annað hundrað og allir geta
fengið gigt óháð aldri og greinast
árlega um 12-14 börn með gigt hér
á landi. Gigt er langvinnur sjúk-
dómur og getur haft varanleg
áhrif á getu og færni fólks til
starfa. Algengustu gigtarsjúkdóm-
arnir eru slitgikt, iktsýki og vefja-
gigt. Með snemmgreiningu og við-
eigandi ráðstöfunum er hægt að
koma í veg fyrir óbætanlegan
skaða sem gigt getur valdið, ekki
aðeins á liðum og stoðkerfi, hún
getur líka haft margvísleg áhrif á
önnur líffæri. Gigt hefur einnig
áhrif á andlega líðan fólks og fé-
lagslega færni þess þannig að fjöl-
þætt meðferð er oft nauðsynleg.
Meðferðir eru ólíkar við mismun-
andi gigtarsjúkdómum og hafa líf-
tæknilyf sem virka á bólgu-
sjúkdóma aukið lífsgæði margra.
Heilbrigður lífsstíll og hreyfing við
hæfi er ef til vill það sem getur
bætt líðan og færni fjöldans.
Sjúkra- og iðjuþjálfun er líka mik-
ilvægur þáttur í því að viðhalda
færni fólks í daglegu lífi. Það
sýndi sig þegar greiðsluþátttaka
heilbrigðiskerfisins í sjúkraþjálfun
var aukin og fleiri höfðu tök á að
sækja sér þessa þjónustu að þá
dró verulega úr nýgengi örorku
hjá fólki með gigt og annan stoð-
kerfisvanda.
Talið er að einn af hverjum
fimm fái gigtarsjúkdóm einhvern
tímann á lífsleiðinni. Skýrsla emb-
ættis landlæknis sem kom í síð-
asta mánuði um aðgengi gigt-
arsjúklinga að
göngudeildarþjónustu og að gigt-
arlæknum veldur verulegum
áhyggjum. Þar kemur
fram að biðtími til að
komast til gigt-
arlæknis getur verið
frá tveimur upp í tólf
mánuði. Að auki þarf
sjúklingur í flestum
tilfellum að hafa til-
vísun frá heim-
ilislækni til þess að
geta bókað tíma hjá
sérfræðingi og eykur
það enn á biðtímann.
Eins og fram hefur
komið er vandi gigtarsjúklinga oft
fjölþættur og bið eftir sérfræð-
ingum getur þá lengst til muna.
Einstaklingum með vefjagigt er
sérstaklega sinnt í Þraut – miðstöð
vefjagigtar og tengdra sjúkdóma
en þar getur biðtími verið tvö til
þrjú ár og þar eru að jafnaði 600
manns á biðlista. Aðstaða fólks er
líka misjöfn eftir búsetu og aðeins
er einn starfandi gigtarlæknir utan
höfuðborgarsvæðisins. Þegar fólk
er orðið svo illa haldið að það þarf
á liðskiptum að halda þá bætist við
biðin eftir aðgerð.
Snemmgreining og langir biðlist-
ar fara því ekki alveg saman sam-
kvæmt ofansögðu. Hvað er til
ráða? Margir gigtarsérfræðingar
eru að komast á eftirlaunaaldur og
það þarf að vera hvatning fyrir
sérfræðinga sem starfa erlendis að
snúa heim. Það þarf líka að hvetja
sjúkraþjálfara og ekki síður iðju-
þjálfa sem mikill skortur er á að
sérhæfa sig í gigtarsjúkdómum.
Vissulega er þetta kostnaðarsöm
þjónusta en það kostar enn meira
að hafa fólk í þjáningum og ófært
um að taka þátt í lífi og starfi.
Eftir Dóru
Ingvadóttur
»Evrópusamtök fé-
laga í baráttunni við
gigtar- og stoðkerfis-
sjúkdóma sameinast í ár
um að vekja athygli á
snemmgreiningu gigtar-
sjúkdóma eða gigtar.
Dóra Ingvadóttir
Höfundur er formaður
Gigtarfélags Íslands.
Snemmgreining
og biðlistar
Um aldamótin 1900
voru Reykvíkingar ein-
ungis 6.000 talsins. Þá
höfðu þeir rætt í nokk-
ur ár um rafvæðingu
bæjarins til lýsinga og
vélaafls með virkjun
Elliðaánna. Fyrsta ára-
tug 20. aldar var mikið
og skynsamlega skraf-
að um rafvæðingu og
gasvæðingu í Reykja-
vík. Þessi litli og afskekkti bær á
norðurhjara veraldar stóð á þrösk-
uldi nýrrar tækni, gerði sér vel grein
fyrir því, og skáldið og fyrsti inn-
lendi ráðherrann orti:
Dagur er risinn, öld af öld er borin,
aldasól ný er send að skapa vorin.
Árdegið kallar, áfram liggja sporin.
Enn er ei vorri framtíð stakkur skorinn.
Verkfælni og sjálfumgleði
En nú er annar Dagur og öldin
önnur. Meirihluti núverandi borg-
arstjórnar hefur ekkert gaman af
svona ævintýrum og er í nöp við all-
ar framkvæmdir, ekki síst eftir að
þau reyndu að gera við braggann
sem nú er búið að loka. Þau telja lík-
lega flest að barátta forfeðra þeirra
fyrir mannsæmandi lífi
hafi verið háskaleg að-
för að lífríki jarðar. Þau
eru yfirleitt á því að
flest það sem gert var í
Reykjavík þar til þau
sjálf komust til vits og
ára hafi verið mistök á
mistök ofan og tala með
hroka um að „leiðrétta“
fyrra skipulag. Helst
eru þau þá á því að best
sé að gera ekki neitt og
hafa fylgt því vel eftir.
Sagnfræðileg goðsögn
um bílaborg
Flestir í meirihluta borgar-
stjórnar hallast að þeirri röngu
söguspeki að illa innrættir sjálfstæð-
ismenn hafi dreift byggð í Reykjavík
út um holt og hæðir svo hún yrði
bandarísk bílaborg og þeir sjálfir
gætu grætt á bílainnflutningi. En
kjarni málsins er sá, að fjölskyldu-
bílar urðu ekki almenningseign hér á
landi fyrr en á sjöunda og áttunda
áratugnum, og að borgin var einmitt
byggð á holtum og hæðum því það
þótti of dýrt að byggja í víðfeðmum
mýraflákunum þar á milli. Það var
kannski eins gott því það að opna
heilu mýraflákana fyrir íbúðabyggð
hefur í för með sér feikilega kolefn-
islosun. Ef t.d. Reykjavíkurflug-
völlur yrði lagður niður og Vatns-
mýrin rist upp í þessum tilgangi
yrðu það vistfræðilegar hamfarir,
líklega á við nokkurra ára umferð-
armengun í borginni.
Samgöngubylting
Og enn banka upp á nýir tímar
með nýja tækni. Við stöndum nú á
þröskuldi tæknibyltingar í sam-
göngumálum. Sú bylting mun hvorki
viðhalda „einkabílisma“ í núverandi
mynd, né innleiða þær almennings-
samgöngur sem meirihluti borgar-
stjórnar gælir nú við í sinni sí-
breytilegu Borgarlínu.
Samgöngubyltingin mun m.a. felast í
orkuskiptum ökutækja, sjálfakandi
ökutækjum, fjölgun fisfarartækja,
byltingu í bestun og samræmingu
umferðar, margfalt betri nýtingu
umferðarmannvirkja og geymslu-
svæða ökutækja, draga úr umferðar-
mengun og umfangi umferðarmann-
virkja, auka umferðaröryggi, gera
samgöngur ódýrari, bjóða upp á ein-
staklingsmiðaðar og almennings-
miðaðar ferðir og sambland af hvoru
tveggja og byggja á umhverfisvernd
og frjálsu vali einstaklinga.
Tillaga í borgarstjórn
Næsta þriðjudag mun ég leggja
fram tillögu okkar sjálfstæðismanna
í borgarstjórn, sem lýtur að þessum
tækninýjungum í samgöngum. Til-
lagan tekur mið af nýjum umferð-
arlögum sem taka munu gildi um
næstu áramót en þau m.a. heimila
akstur og prófanir sjálfakandi öku-
tækja. Forsenda fyrir greiðri þróun
á því sviði eru m.a. heildarúttekt og
samræming á umferðarmerkjum og
umferðarmerkingum, á skiltum og
yfirborði vega, stíga, gangbrauta og
gangstétta.
Borgarstjórn úti á þekju
Það er athyglisvert að þessi bylt-
ing sem nú er í burðarliðnum hefur
algjörlega farið fyrir ofan garð og
neðan hjá vinstri meirihlutanum í
Reykjavík. Ég man ekki eftir að
hafa heyrt neinn úr þeim hópi minn-
ast nokkurn tíma á þessar breyt-
ingar né hugsanlegar afleiðingar
þeirra. Hvað þá að þau hafi stofnað
starfshópa til að huga að þeim mál-
um. Ein af mörgum brotalömum
hugmyndar um Borgarlínu felst í því
að hún sér ekki fyrir ýmsar megin-
forsendur sem breytast með þessari
byltingu. Í samgöngusamningnum
er hvergi minnst einu orði á sjálf-
akandi ökutæki. Borgarstjórnar-
meirihlutinn er því eins og óupp-
lýstir afdalabændur miðað við þær
6.000 sálir í Reykjavík sem ræddu af
áhuga og skilningi um nýja orku-
gjafa fyrir 120 árum. En hvers
vegna?
Tækniframfarir
eða pólitískur geðþótti
Jú, tækniframfarir hins frjálsa
markaðar raska pólitískri sannfær-
ingu vinstri meirihlutans. Þau eru
yfirleitt þeirrar skoðunar að sam-
félagið skiptist í gott fólk og slæmt. Í
stjórnmálum skiptir mestu að við
kjósum góða fólkið á þing og í borg-
arstjórnir svo það geti látið gott af
sér leiða og skammtað okkur lífs-
gæði. Það passar ekki alveg inn í
þessa mynd að frjáls markaður
frjálsra einstaklinga leysi betur og
fyrr vandamál samtímans, heldur en
geðþóttaákvarðanir misviturra
stjórnmálamanna sem líta stórt á sig
og eru margbúnir að lýsa því yfir
hversu góðir og ábyrgir þeir séu. En
við sjáum til á þriðjudag. Lengi skal
manninn reyna.
Eftir Mörtu
Guðjónsdóttur » Tækniframfarir
hins frjálsa mark-
aðar raska pólitískri
sannfæringu vinstri
meirihlutans.
Marta Guðjónsdóttir
Höfundur er borgarfulltrúi
Sjálfstæðisflokksins.
Tækniframfarir eða pólitískur geðþótti