Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2019, Blaðsíða 7

Tímarit hjúkrunarfræðinga | 7
Frá ritnefnd afmælisritsins
Þorgerður Ragnarsdóttir Christer Magnusson Helga Ólafs
Þorgerður, Anna Gyða, Christer og Helga
Anna Gyða Gunnlaugsdóttir
Hvað er hjúkrun? Þótt liðin séu meira en 120 ár frá því
fyrsti fullmenntaði hjúkrunarfræðingurinn, Christophine
Jürgensen, síðar Bjarnhéðinsson, steig á land á Íslandi 1898
og heil öld frá stofnun Fjelags íslenskra hjúkrunarkvenna,
verður þessari spurningu seint fullsvarað. Mörgum
hjúkrunarfræðingum vefst tunga um tönn ef þeir eru
beðnir um að lýsa starfinu sínu og í hverju sérstaða þess
felst. Það hefur örlað á áhyggjum af því að einmitt þetta
vandamál standi ímynd stéttarinnar fyrir þrifum. Samt
hefur stéttarvitund hjúkrunarfræðinga ávallt verið sterk og
þótt Christophine hefði ekki mikla reynslu þegar hún kom
til landsins var hún í framvarðasveit þeirra sem stofnuðu
stéttarfélag í nóvember 1919.
Allar götur síðan hefur barátta fyrir menntun og kjörum hjúkrunar-
fræðinga á Íslandi verið kjarninn í starfi félagsins, og ávallt með
sjúklinginn í öndvegi. „Hvernig kemur það út fyrir sjúklinginn?“ spurði
Vigdís Magnúsdóttir, hjúkrunarfræðingur og síðar forstjóri Landspítala,
þegar rætt var um breytingar og uppstokkun á þjónustunni, til að beina
athyglinni að því sem máli skipti.
Flestum skilgreiningum á hjúkrun, þar á meðal þeirri sem Alþjóða-
samband hjúkrunarfræðinga birtir, ber saman um að hjúkrun felist í
umönnun fólks, óháð aldri, heilbrigði, fjölskyldum, hópum, samfélögum
eða aðstæðum. Þessa umönnun geta hjúkrunarfræðingar veitt sjálfstætt
eða í samvinnu við aðra. Starfssviðið spannar heilsueflingu, forvarnir
gegn sjúkdómum, aðhlynningu fólks sem er heilsuveilt eða með fötlun,
frá fæðingu til dauða. Hjúkrun felur einnig í sér að tala fyrir og stuðla
að öruggu umhverfi, rannsóknum, þátttöku í mótun heilbrigðisstefnu,
stjórnun heilbrigðisþjónustu, mótun heilbrigðiskerfa og miðlun fræðslu
um heilbrigði.
Þessa lýsingu, víða og breiða, er erfitt að hemja í knöppum texta sem
auðvelt er að skella fram sem hnyttnu svari við spurningunni: Hvað er
hjúkrun? Helsti veikleiki getur jafnframt reynst helsti styrkleiki, allt eftir
því frá hvaða sjónarhóli er horft. Víddin og breiddin felur í sér töfra og
óendanlega möguleika til vaxtar og þroska.
Frumkvöðlum hjúkrunar á Íslandi varð það ljóst, löngu fyrir tíma
tölvualdar, að miðla þyrfti þekkingu innan stéttarinnar og út til
almennings. Það leið ekki á löngu þar til stjórn félagsins ákvað að gefa
út tímarit „til að halda áhugamálum sínum vakandi, til þess að útbreiða
þau og efla skilning á þeim.“ Fyrsta tölublað tímarits Fjelags íslenskra
hjúkrunarkvenna kom út í júní 1925 og í leiðara er undirstrikað: „Við
eigum að skrifa það allar. Við eigum að leggja það besta af þekkingu
okkar og reynslu, af trú á málstað okkar og framsóknarhug.“
Nú eru hjúkrunarfræðingar orðnir svo margir og störf þeirra, bæði á
vettvangi heilbrigðis- og félagsstarfa, svo fjölbreytileg að afmælisritið
rúmar aðeins brot af heildinni.
Ritnefnd 100 ára afmælisrits Félags íslenskra hjúkrunarfræðinga vildi
þó reyna að varpa ljósi á fjölbreytni viðfangsefna hjúkrunarfræðinga á
Íslandi í fortíð, nútíð og framtíð með einhverjum hætti og leitaði í þeim
tilgangi fanga hjá fjölmörgum einstaklingum. Viðbrögðin voru bæði
ánægjuleg og aðdáunarverð þó höfundum væri þröngur stakkur skorinn
til að umfang ritsins yrði ekki of mikið. Flestir höfundarnir hefðu líklega
glaðir skrifað lengri texta ef þeir hefðu mátt. Að sama skapi hefði verið
gaman að geta varpað ljósi á ennþá fleiri hliðar hjúkrunar þótt glögglega
megi sjá að angar hjúkrunar liggja víða og að samskiptabrautirnar eru
margar og flóknar. Einhvers staðar varð að láta staðar numið. Öllum
höfundum eru færðar bestu þakkir fyrir þeirra framlag.
Meðal efnis í afmælisritinu eru endurlit og hugleiðingar núlifandi
formanna félaga hjúkrunarfræðinga og minningar um aðra sem fallnir
eru frá. Fleiri gegndu formennsku á mismunandi tímum þó þeirra sé
ekki minnst sérstaklega að þessu sinni. Harriet Kjær var formaður fyrstu
tvö árin, 1919-1921, Davide Warncke tók við af henni, 1921-1922, Anna
Loftsdóttir var formaður 1960-1964, Svanlaug Árnadóttir 1977-1982 og
Pálína Sigurjónsdóttir 1987-1988.
Það er erfitt að flokka viðfangsefni hjúkrunar í hólf eins og skrúfur
og nagla. Ef það væri hægt myndu töfrarnir hverfa. Hjúkrun er lifandi
fag, starfsgrein og vísindagrein, sem andar í takt við samtímann,
finnur sér nýja farvegi og á framtíðina fyrir sér í mannlegu samfélagi.
Það er von ritnefndarinnar að efni afmælisritsins endurspegli að
einhverju leyti mikilvægi hjúkrunar á Íslandi undanfarna öld og
glæði trú hjúkrunarfræðinga á bjarta framtíð stéttinni til handa um
ókomin ár.