Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2019, Síða 24

24 | Tímarit hjúkrunarfræðinga
Á hundrað ára afmæli Félags íslenskra
hjúkrunarfræðinga eru merkilegir
tímar framundan fyrir hjúkrun og
hjúkrunarfræðinga, tímar óendanlegra
tækifæra og mikilla úrlausnarefna.
Eftirspurn eftir hjúkrun á eftir að
aukast verulega á næstu árum og
áratugum með hækkandi aldri
þjóðarinnar og fjölgun einstaklinga
sem lifa með langvinna sjúkdóma.
Þetta gerist á sama tíma og mikill
skortur er á hjúkrunarfræðingum,
bæði hér á landi og alþjóðlega.
En þetta eru líka tímar örra tækniframfara og
samfélagsbreytinga þeim samhliða. Mörgum
er tíðrætt um fjórðu iðnbyltinguna og hvaða
áhrif hún muni hafa á þróun einstakra starfa.
Ljóst er að hjúkrunarfræði er ein af þeim
starfsgreinum sem á eftir að lifa af þær miklu
breytingar sem tæknibyltingin hefur í för með
sér, og ekki aðeins það, þörfin fyrir hjúkrunar-
fræðinga á eftir að aukast enn frekar, og spáð er
að atvinnutækifærum fyrir hjúkrunarfræðinga
fjölgi hraðar en fyrir nokkra aðra starfstétt
á næstu tíu árum. Það er hins vegar nokkuð
ljóst að störf hjúkrunarfræðinga eiga eftir að
breytast með tilkomu aukinnar tækni og að
við getum ekki fullnægt vaxandi þörf fyrir
heilbrigðisþjónustu með því að gera bara meira
af því sem við höfum gert hingað til.
Framlag hjúkrunar
Alþjóðastofnanir og fagfélög hafa leitað svara
við því hvernig hægt verður að takast á við
framtíðarþörf fyrir heilbrigðisþjónustu. Í
tímamótaskýrslu, sem unnin var árið 2011 í
samstarfi Institute of Medicine í Bandríkjunum
og Robert Wood Johnston Foundation,
„The Future of Nursing“, var leitað svara
við því hvernig hægt væri að bregðast við
aukinni þörf fyrir heilbrigðisþjónustu.
Meginniðurstöður skýrslunnar voru þær
að lykillinn að því að tryggja aðgengi að
heilbrigðisþjónustu fælist í því að efla
hjúkrun, fjölga hjúkrunarfræðingum,
mennta þá betur, tryggja þátttöku þeirra
í ákvarðanatöku um heilbrigðismál og
fela þeim fleiri verkefni. Sömuleiðis hefur
Alþjóðaheilbrigðismálastofnunin (WHO)
lagt á það áherslu að efla beri hjúkrun á
heimsvísu til að tryggja bætt aðgengi að
heilbrigðisþjónustu. WHO hefur einnig
lagt áherslu á að bæta menntun, útvíkka
starfssvið og auka þátttöku hjúkrunarfræðinga
í ákvarðanatöku. Í nýlegri skýrslu „All-Party
Parliamentary Group on Global Health“ frá
Bretlandi er því haldið fram að nauðsynleg
forsenda þess að tryggja öllum jarðarbúum
aðgengi að heilbrigðisþjónustu sé að styrkja
hjúkrun á heimsvísu. Í því felist ekki aðeins
að fjölga hjúkrunarfræðingum heldur líka að
tryggja að við skiljum framlag hjúkrunar og
að hjúkrunarfræðingar fái að nýta að fullu
þekkingu sína. Í skýrslunni er því haldið fram
að með því að styrkja hjúkrun sé stuðlað að
bættri heilsu, auknu jafnræði kynjanna og
sterkari efnahag.
Sjúklingamiðuð þjónusta og virk
þátttaka í eigin meðferð
Almenningur á Vesturlöndum gerir sífellt meiri
kröfur um gæði og öryggi heilbrigðisþjónustu
og til þess að vera virkir þátttakendur í eigin
meðferð. Slíkt krefst þess að sjúklingar séu
nægilega upplýstir til að geta tekið ákvarðanir
og að réttur þeirra til sjálfsákvörðunar sé
virtur. Aðgengi að upplýsingum er mjög
mikið en upplýsingarnar eru misáreiðanlegar.
Hjúkrunarfræðingar gegna hér lykilhlutverki
enda hefur sjúklingafræðsla alla tíð verið
mikilvægur hluti í heildrænni nálgun
hjúkrunar. Samhliða áherslu á sjúklingamiðaða
þjónustu hefur orðið ör þróun í að efla
sjúklinga til sjálfsumönnunar. Þjónusta og
þjónustuform eru að breytast þannig að á
sjúkrahús koma aðeins þeir sem veikastir eru
hverju sinni og megináhersla er á þjónustu
á dag- og göngudeildum og inni á heimilum
fólks. Þannig er sífellt meiri áhersla á að
sjúklingar með langvinna sjúkdóma geti dvalið
heima hjá sér þar sem reynir á getu þeirra
til sjálfsbjargar. Hjúkrunarfræðingar munu
gegna enn mikilvægara hlutverki í að styðja
sjúklinga í gegnum langvinn veikindi. Hlutverk
þeirra er og verður að vera n.k. leiðsögumenn
eða þjónustustjórar sem leiðbeina og styðja
sjúklinga í gegnum flókið þjónustuferli á
mörgum þjónustustigum. Á sama tíma verða
aðeins veikustu sjúklingarnir hverju sinni til
meðferðar á sjúkrahúsum en það aftur gerir
kröfu til þess að hjúkrunarfræðingar búi yfir
nægilegri þekkingu og færni til að sinna svo
veikum einstaklingum. Á síðustu árum hefur
fjöldi rannsókna rennt stoðum undir tengsl
mönnunar í hjúkrun og öryggis sjúklinga.
Þannig skiptir ekki aðeins máli sá fjöldi
sjúklinga sem hver hjúkrunarfræðingur sinnir
heldur einnig hlutfall hjúkrunarfræðinga
miðað við annað minna menntað starfsfólk
við umönnun. Einnig styðja rannsóknir það
að afdrif sjúklinga eru betri eftir því sem
hjúkrunarfræðingar eru betur menntaðir.
Þarfir sjúklinga og óskir hafa ekki alltaf legið til
grundvallar við skipulag heilbrigðisþjónustu
Framtíðarsýn
fyrir hjúkrun
Dr. Sigríður Gunnarsdóttir
framkvæmdastjóri hjúkrunar á Landspítala og
prófessor við hjúkrunarfræðideild HÍ