Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2015, Qupperneq 49

Tímarit hjúkrunarfræðinga – 2. tbl. 91. árg. 2015 47
Ritrýnd fræðigrein
SCIENTIFIC PAPER
að hvísla ef maður vildi ... endilega halda einhverju leyndu, sko.“
Þær voru mjög fegnar því að vera kallaðar upp eftir númerum en
ekki nöfnum. Það gaf þeim persónulegt skjól. Auk þess var til
staðar heilmikill ótti hjá þeim gagnvart því að geta hugsanlega hitt
einhvern sem þær þekktu því það gat þýtt að orðrómur kæmist á
kreik. Ein sagði: „Ég myndi örugglega fara rosalega hjá mér ef ég
myndi hitta einhvern sem ég vildi ekkert hitta og vildi ekkert vita
að ég væri þarna.“
Spenna
Konurnar greindu frá því hvernig þær spenntust upp bæði áður
en þær fóru á móttökuna, meðan þær voru á biðstofunni, þegar
þær voru á móttökunni sjálfri og þegar þær fengu niðurstöður.
Þeirra eigin hugsun gagnvart því að greinast hugsanlega með
kynsjúkdóm og hvað öðrum fyndist um það hafði áhrif á það
hvernig þeim leið.
Búast við því versta
Þær greindu frá því að það væri „bara hræðsla við þetta“, „bara
að fara í tékk, þurfa að tala um þetta“, „hvernig verður þetta“,
„maður býst við því versta“. Eftir að komið var á staðinn kom
spenna þeirra fram í eftirfarandi lýsingum: „... og ég sat þarna
frammi í einhverju svitakófi, ég var orðin svo stressuð.“ „Maður
stressast náttúrulega rosalega, bara að sitja þarna.“ Þó að
þær litu kannski út fyrir að vera afar rólegar á biðstofunni þá
kraumaði undir niðri hugsunin um væntanlega móttöku sem olli
óróleika, eins og ein sagði: „Þá var ég nervös því ég vissi ekki
alveg kannski hverju ég átti von á.“
Það að eiga von á að greinast með kynsjúkdóm skapar óróa því
það getur hugsanlega haft afleiðingar í för með sér. „Þetta var
svona rosalega óþægilegt, maður fer … þarna inn og maður
náttúrulega hugsar, ókei … ég er með einhvern kynsjúkdóm,
þá náttúrulega, þú veist, maður fær svolítið sjokk.“
Þær hugleiddu jafnframt hvað öðrum fyndist um þær: „Maður
heldur að fólk haldi að maður sé þarna út af, þú veist, einhverju
hræðilegu.“ Afstaða þeirra til kynsjúkdóma var sú að „það er
ekkert gaman að vera með einhvern kynsjúkdóm“. Þannig var
litið á kynsjúkdóma sem skammarlegt fyrirbæri.
Biðin eftir niðurstöðum var einnig spennuþrungin. „Maður
bara stressar sig alveg geðveikt upp … vill fá að vita strax
(um) niðurstöður.“ Því var þeim mikils virði að fá niðurstöður
sem fyrst til að stytta þann tíma sem þær voru áhyggjufullar.
Svo þegar „jákvæð“ niðurstaða lá fyrir var það „… pínu svona
sjokk þegar maður fær þetta til baka“. Það var því greinilegt að
„jákvæð“ niðurstaða úr kynsjúkdómaprófi var neikvæð reynsla.
Hið vandræðalega og ópersónulega
Þær óttuðust að móttakan yrði vandræðaleg. „Það er náttúru­
lega frekar vandræðalegt að koma þarna.“ Það var þeim til
dæmis „vandræðalegt að þurfa að fara í skoðun“ og vissar
aðstæður gátu verið vandræðalegar, svo sem „ljótur stóll“ eða
„gamall karl“. Einnig spilaði feimni inn í: „Þetta er líka svona
staður (kvensköp) sem maður vill ekki vera eitthvað að … er
bara feiminn við eitthvað ...“
Í sjálfri móttökunni fannst þeim aðstæður stundum
vandræðalegar eins og þegar þær voru með þvagprufuna: „Ég
kom út (frá fagaðila) alveg geðveikt týnd, hún sagði ekki einu
sinni bless.“ „Þú ert bara þarna eins og illa gerður hlutur að
bíða fyrir utan klósettið …“
Fram kom í frásögnum þeirra að þjónustan gat reynst
ópersónuleg. „Þú veist þetta er ógeðslega mikil svona færi­
banda eitthvað.“ Sú tilfinning kom fram hjá einni konunni að
hún væri nánast fyrir og að fagaðili hefði í raun engan tíma til
að fara í gegnum hlutina með henni. „Mér fannst ég … alveg
svona stoppa hana af og spyrja hana … áður en hún … var
bara búin að senda mig burt.“ Í hraðanum fannst konunni
meðferðaraðilinn engan veginn eins almennilegur: „Ótrúlega að
flýta sér … þú veist, ferð þetta (fram) og búið.“ Ekki var gefið
tækifæri til að spyrja: „Mér finnst bara að hún hefði alveg mátt
aðeins gefa meiri tíma og vera aðeins svona almennilegri.“
Einnig kom fram þörf fyrir meiri ráðgjöf en hraði þjónustunnar
leyfði það ekki: „Náði ekki almennilega … að tala um allt …
þetta er náttúrulega svona í flýti … hefði alveg viljað fá meiri …
ráðgjöf.“ Þetta sýndi að sumar konurnar höfðu þörf fyrir meiri
tíma með fagaðila og að fá tækifæri til að spyrja og ræða málin.
Léttir
Þegar konurnar mættu í viðtal eða skoðun létti þeim yfirleitt við
það að mæta fagfólki sem var alúðlegt í framkomu, skapaði
þægilegt andrúmsloft, var formdómalaust og jákvætt. Þessi
framkoma fannst þeim að drægi úr spennu og kvíða hjá þeim.
Þær höfðu mikla þörf fyrir öryggi og að geta treyst aðstæðum.
Þær áttu jafnvel von á því að vera skammaðar á staðnum fyrir
að hafa verið óábyrgar í kynlífi. Það reyndist þeim því mikill
léttir þegar það var ekki gert. Fram kom þörf fyrir að mynda
augnsamband við meðferðaraðila og að hann heilsaði konunni.
Það reyndist þeim jafnframt mikils virði að hlustað væri á þær,
þær fengju tækifæri til að ræða málin, gætu spurt spurninga
og fengið útskýringar.
Fagmennska
Konurnar uppgötvuðu fljótlega að þjónustuferlið var í raun ekki svo
hræðilegt heldur „… bara lítið mál þegar maður er kominn þarna
inn“. Almennt séð voru „… allir voðalega jákvæðir“. Dæmigerð
lýsing á reynslu þeirra var eftirfarandi: „Hún … róaði mann mjög
mikið niður … maður var stressaður, svo róaðist maður.“ Þær
höfðu þörf fyrir gott andrúmsloft. Þegar þær höfðu fundið fyrir
óöryggi og spennu var það þeim mikilvægt að mæta vingjarnlegu
viðmóti. „Rosa mikilvægt, bara eitt bros og það dugar alveg fyrir
litlar sálir.“ „Um leið og einhver kemur til manns … og brosir til
mín þá er maður bara rosa rólegur.“ „Hún var mjög almennileg,
rosalega, ég var mjög ánægð með hana.“ „Hún var meira að pæla
í því hvort að þú … hugsir vel um sjálfan þig.“
Það var þeim mikilvægt að fá góðar útskýringar og að þær
væru settar fram á kurteisan hátt, „hún var rosalega kurteis
... útskýrði vel fyrir mér, þú veist, að ég gæti alltaf komið
í blóðprufu ... sagði mér alveg hvað finnst í þvagprufunni,
hvað finnst í blóðprufunni ...“ Þær höfðu þörf fyrir að spyrja
spurninga: „Hún gaf manni tækifæri til að segja allt og hún