Morgunblaðið - 23.11.2019, Page 30

30
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 23. NÓVEMBER 2019
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Fiskar eruekki allt-af með
kvóta í huga og
skiptingu þeirra
á milli landa
þegar þeir
svamla um höfin. Ólíklegt
er að þeir velti því fyrir
sér hvaða áhrif breyttar
göngur þeirra hafi ofan-
sjávar, nema kannski þeir
láti sér detta í hug að
þannig geti þeir sloppið við
net veiðimanna.
Þetta skeytingarleysi
fiskanna getur haft sín
áhrif á landi. Eftir að mak-
ríllinn fór að láta sjá sig í
íslenskri lögsögu hafa Ís-
lendingar gert tilkall til
þess að fá hlut í makríl-
veiðum við litlar undir-
tektir þeirra, sem áður
sátu að stofninum.
Hafa Evrópusambandið
og Norðmenn beitt þeirri
aðferð að útiloka Íslend-
inga frá samningaborðinu
og væna þá síðan um rán-
yrkju þegar þeir hafa engu
að síður haldið til veiða.
Sömu trakteringar hafa
Rússar og Grænlendingar
fengið.
Rækilega hefur verið
fjallað um þessi mál á síð-
um Morgunblaðsins, en
ekki hafa þau náð máli í
breskum fjölmiðlum – þar
til nú. Í vikunni birtist á
vef dagblaðsins The
Guardian frétt um að Ís-
lendingar væru sakaðir um
að setja makrílstofna í
hættu með því að bæta í
veiðarnar. Er þar vitnað í
skjal sem var lekið til The
Guardian og segir blaðið
efni þess áfellisdóm fyrir
Ísland. Í skjalinu gagnrýna
Evrópusambandið (fyrir
hönd Breta, enda er mak-
ríllinn orðinn þungamiðjan
í fiskveiðum þeirra), Nor-
egur og Færeyjar ákvörð-
un Íslendinga um að auka
makrílkvótann án samráðs.
Rússar og Grænlendingar
eru einnig gagnrýndir. Öll
þrjú löndin eru vænd um
einhliða hegðun og skort á
samráði.
Áhugavert er að velta
fyrir sér hvers vegna þetta
mál verður nú að frétt hjá
hinum breska miðli. Í frétt
The Guardian er Samherji
og mútumálið í Namibíu
dregið inn í fréttina eins
og til að láta að því liggja
að Íslendingar séu til alls
líklegir. Ef til
vill hafa þeir
sem láku skjal-
inu talið að nú
væri lag að
koma höggi á Ís-
land í makríl-
deilunni.
Lærdómsríkt hefur verið
að fylgjast með framgöngu
Norðmanna í þessu máli.
Ekki er langt síðan norskir
ráðamenn stigu fram og
hvöttu Íslendinga til sam-
stöðu með sér í orkupakka-
málinu. Áttu Íslendingar
að taka tillit til hagsmuna
Norðmanna og samþykkja
þriðja orkupakkann. Gilti
þar einu þótt Norðmenn
létu sér fátt um hagsmuni
Íslendinga finnast í mak-
ríldeilunni.
Sömuleiðis er kúnstugt
að sjá málflutning Evrópu-
sambandsins, sem leitast
við að setja Ísland í
skammarkrókinn ásamt
Rússum. Íslensk stjórnvöld
létu ekki á sér standa og
slógust í hópinn þegar
Evrópusambandið ákvað
að grípa til refsiaðgerða
gegn Rússum vegna Krím-
skaga.
Rússar ákváðu að svara
fyrir sig og refsa á móti.
Þeir lokuðu á kaup á sjáv-
arfangi frá Íslandi og er
óhætt að segja að svar
þeirra hafi hlutfallslega
komið þyngst niður á Ís-
lendingum. Hin löndin
halda áfram viðskiptum við
Rússa á ýmsum sviðum,
hvort sem þau lúta að
lagningu gasleiðslna eða
öðru, hvað sem líður refsi-
aðgerðunum. Reyndar
virðast þau þessa dagana
einkum leita útgöngu úr
þessum aðgerðum, sem
engu munu skila, án þess
að tapa andlitinu.
Að þær byrðar, sem Ís-
land axlaði með samstöðu í
aðgerðunum gegn Rússum,
séu einhvers metnar, til
dæmis með því að hleypa
Íslendingum að borðinu í
makríldeilunni, virðist
tómt mál um að tala.
Þetta á vitaskuld ekki að
koma á óvart. Það eru eng-
in ný sannindi í alþjóða-
málum að hver sé sjálfum
sér næstur, eða eins og
maðurinn sagði, fullur
vandlætingar, allir hugsa
um sig nema ég, ég hugsa
um mig. Það er ágætt að
hafa það bak við eyrað.
Það eru engin ný
sannindi í alþjóða-
málum að hver sé
sjálfum sér næstur }
Tækifærismennska
Í
miðjum stormi verð ég skyndilega svo
þakklát þeim sem stendur ekki á
sama. Þakklát því fólki sem stendur
upp, segir, skrifar og gerir.
Við búum í örsamfélagi þar sem
margir þekkja marga. Vina- og fjölskyldu-
tengsl eru um allt og þess vegna er það sérlega
flókið að vera öflugur rannsóknarblaðamaður.
Fyrr en varir birtist einhver í leiðangrinum
sem þú kannt að kannast við, þekkja vel eða
vera tengdur fjölskylduböndum. Já, rannsókn-
arblaðamenn eiga nefnilega líka börn og þeir
eru börn foreldra sinna. Í svona örsamfélagi
skiptir öllu máli að blaðamenn fái rúm og tæki
til að kafa ofan í mál og rannsaka þau til hlítar.
Til þess þarf hvort tveggja ritstjórnarlegt frelsi
en einnig ritstjórnarlega getu, því rannsókn af
því tagi sem við höfum nú fengið að sjá í Kveik
og Stundinni tekur mikinn tíma og krefst úthalds og fjár-
muna. Þar þurfa blaðamaðurinn og ritstjóri hans að hafa
seiglu og óþrjótandi vilja til að leiða hið sanna í ljós. Til að
lesendur átti sig á umhverfinu þá eru slíkir blaðamenn oft-
ar en ekki að fjalla um einstaklinga sem eru með ævilaun
blaðamannsins í tekjur eða persónulegan hagnað á hverju
ári. Stundum margföld ævilaun þeirra. Aðstöðumunurinn
er þannig gríðarlegur og þá kemur smæð þjóðarinnar aft-
ur við sögu. Þegar um stóran þátttakanda í íslensku sam-
félagi er að ræða getur fjárhagslegt öryggi blaðamannsins
og allra þeirra sem tengjast honum verið undir. Já, munið,
blaðamaðurinn á líka fjölskyldu sem kom hvergi nærri
umfjölluninni en kann að eiga framfærslu sína
og fjölskyldu sinnar beint eða óbeint undir við-
fangsefninu. Getur verið þjónustuaðili eða
beinn starfsmaður. Stórir aðilar flétta iðulega
völd sín víða um atvinnulífið og sitja þá í
stjórnum hér og hvar með tilheyrandi völdum.
Það þarf því mikið hugrekki til að halda áfram.
Á sama tíma og við fylgjumst með upp-
ljóstrun um Samherja eru blaðamenn á nokkr-
um íslenskum fjölmiðlum í verkfalli. Þeir eru
að fara fram á að geta með sóma lifað á launum
sínum en laun blaðamanna eru og hafa verið
skammarlega lág. Því miður virðist einn fjöl-
miðill ekki viðurkenna rétt blaðamanna sinna
til verkfalls og ganga þar yfirmenn í störf
blaðamanna meðan á verkfalli stendur. Ég á
ekki nógu stór orð til að lýsa hvað mér þykir
þetta ómerkilegt af fjölmiðlinum, að virða ekki
þennan grundvallarrétt hinnar vinnandi stéttar að krefj-
ast kjarabóta. Hélt að við værum löngu komin á þann stað
að bera virðingu fyrir störfum fólks og rétti þess til að
krefjast sómasamlegra launa.
Ég vil að lokum þakka þeim sem standa upp, segja
skoðun sína ýmist á torgum, vinnustöðum eða í fjöl-
miðlum. Sérfræðingum og almenningi sem lætur í sér
heyra. Að spilling, frændhygli og græðgi séu ekki við-
urkennd í okkar samfélagi.
Helga Vala
Helgadóttir
Pistill
Þakklæti
Höfundur er þingmaður Samfylkingar.
helgavala@althingi.is
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
andi áramót. Samanlagt fasteigna-
mat íbúða verður 6% hærra á næsta
ári en í ár og mat atvinnuhúsnæðis
hækkar um 6,9%. Matið breytist ekki
eins í öllum sveitarfélögum landsins.
Hækkun fasteignamats leiðir til
hærri tekna sveitarfélaganna og auk-
inna útgjalda eigenda fasteigna ef
álagningarhlutfallið er óbreytt.
Þegar gengið var frá lífskjara-
samningum 2019-2022 mæltist Sam-
band íslenskra sveitarfélaga til þess
að sveitarfélögin hækkuðu gjald-
skrár sínar ekki meira en um 2,5% á
árinu 2020. Tilgangur tilmælanna var
að stuðla að verðstöðugleika.
Nú er útlit fyrir að aðeins þrjú
sveitarfélög af tólf stærstu verði inn-
an þessarra marka við álagningu
fasteignaskatts á íbúðir, eins og sést
á meðfylgjandi töflu, og jafnmörg
varðandi atvinnuhúsnæði. Taka ber
fram að þau hækka ekki beinlínis
gjaldskrár heldur nýta sér hækkun
fasteignamats til að auka tekjur sín-
ar. Greinilega sést á töflunni að sveit-
arfélögin sitja meira á sér varðandi
íbúðarhúsnæði en atvinnuhúsnæði.
Hlaupist ekki undan ábyrgð
Ýmis samtök hafa séð í hvert
stefnir og krafið sveitarfélögin um
að lækka álagningarhlutfall
fasteignaskatts. Vísa þau óspart til
tilmæla Sambands íslenskra sveitar-
félaga í því efni. Félag atvinnu-
rekenda, Húseigendafélagið og
Landssamband eldri borgara sendu
frá sér sameiginlega ályktun þar
sem fram kemur það álit að sveit-
arfélögin geti ekki hlaupist undan
ábyrgð á því að viðhalda verðstöð-
ugleika í landinu og varðveita þann
árangur sem náðist í kjarasamning-
unum. Alþýðusamband Íslands tek-
ur í sama streng.
Sveitarfélögin fara ekki
að tilmælum Sambands
Auk Reykjanesbæjar sem lækkar álagningarhlutfall á íbúðarhúsnæði
meira en nemur hækkun fasteignamats halda Akranesbær og Fjarða-
byggð sig innan tilmæla Sambands íslenskra sveitarfélaga um að gjald-
skrárhækkanir fari ekki yfir 2,5%. Er í þessu efni miðað við áhrif breyt-
inganna á íbúa og fyrirtæki. Hafnarfjarðarkaupstaður eykur tekjur sínar
um 7,3%. Varðandi atvinnuhúsnæði þá fylgja Árborg og Vestmanna-
eyjabær fordæmi Akraneskaupstaðar og halda sig innan marka. Mosfells-
bær eykur álögurnar mest.
Akranes er innan marka
HÆKKUN TEKNA AF FASTEIGNASKATTI
Hækkun fasteignaskatts í 12 stærstu sveitarfélögunum
Fasteignaskattur á íbúðarhúsnæði Fasteignaskattur á atvinnuhúsnæði
Álagningarhlutfall Hækkun tekna
2019-2020
Álagningarhlutfall Hækkun tekna
2019-20202019 2020* 2019 2020*
Reykjavíkurborg 0,1800% 0,1800% 4,0% 1,6500% 1,6500% 4,7%
Kópavogsbær 0,2200% 0,2150% 3,3% 1,5000% 1,4900% 8,6%
Seltjarnarneskaupstaður 0,1750% 0,1750% 5,8% 1,1875% 1,1875% 5,5%
Garðabær** 0,1900% 0,1900% 5,6% 1,6300% 1,6300% 11,7%
Hafnarfjarðarkaupstaður 0,2600% 0,2600% 7,3% 1,4000% 1,4000% 5,8%
Mosfellsbær 0,2090% 0,2070% 6,6% 1,6000% 1,5850% 13,8%
Akraneskaupstaður 0,2865% 0,2407% 2,1% 1,5804% 1,4000% –6.3%
Reykjanesbær 0,3600% 0,3200% –3.4% 1,6500% 1,6000% 3,9%
Sveitarfélagið Árborg 0,2750% 0,2613% 4,9% 1,6500% 1,6000% 1,6%
Vestmannaeyjabær 0,3300% 0,2910% 2,7% 1,6500% 1,5500% 2,5%
Akureyrarkaupstaður 0,3300% 0,3200% 5,3% 1,6300% 1,6300% 8,1%
Fjarðabyggð 0,5000% 0,5000% 2,5% 1,6500% 0,1650% 8,0%
*Samkvæmt frumvörpum til fjárhagsáætlana 2020 eftir 1. umræðu í sveitarstjórn. ** Endurskoða á álagningarprósentu á milli umræðna. Heimild: Félag atvinnurekenda.
Lækkun álagningar-
hlutfalls 2019-20
BAKSVIÐ
Helgi Bjarnason
helgi@mbl.is
Reykjanesbær er eina sveit-arfélagið í hópi tólf fjöl-mennustu sem lækkarálagningarhlutfall fast-
eignaskatts af íbúðarhúsnæði meira
en nemur hækkun fasteignamats.
Akranesbær er sömuleiðis eina sveit-
arfélagið sem lækkar hlutfallið svo
mikið af atvinnuhúsnæði að tekjur
þess lækka. Álögur á íbúa og fyrir-
tæki lækka í þessum tilvikum. Um
helmingur sveitarfélaganna heldur
hlutfallinu óbreyttu, þar á meðal
Reykjavíkurborg, og nokkur til við-
bótar lækka smávegis. Fasteigna-
skattur íbúa og fyrirtækja í flestum
sveitarfélögunum hækkar því meira
en nemur tilmælum Sambands ís-
lenskra sveitarfélaga um að hækka
ekki gjaldskrár um meira en 2,5%.
Mynd er að komast á áform
sveitarstjórna landsins um álögur á
íbúa og fyrirtæki á komandi ári. Í
flestum tilvikum liggur það fyrir
hver niðurstaðan verður eftir fyrri
umræðu í sveitarstjórn en þó er
hugsanlegt að einstaka sveit-
arstjórnir breyti tillögum sínum við
seinni umræðu. Bæjarstjórn Garða-
bæjar er til dæmis að endurskoða
álagningarhlutföll.
Hækki að hámarki um 2,5%
Þjóðskrá tilkynnti í byrjun júní
breytingar á fasteignamati um kom-