Morgunblaðið - 23.11.2019, Síða 61

MENNING 61
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 23. NÓVEMBER 2019
Vandaðar vörur þurfa hágæða umbúðir til að komast ferskar í hendur
kröfuharðra kaupenda. Hver sem varan þín er þá höfum við umbúðirnar sem
henta henni.
Áralöng reynsla og sérþekking okkar tryggir að við finnum bestu lausnina
sem hentar fyrir þinn rekstur, hratt og örugglega. Við bjóðum breitt úrval
umbúða frá traustum og öflugum samstarfsaðilum. Þannig getum við tryggt
þér lausnir sem auka árangur þinn í rekstri, í sátt við umhverfi og náttúru.
Ef þú hefur spurningar varðandi umbúðir þá höfum við svörin. Hafðu
samband eða kíktu í kaffi og leyfðu okkur að hjálpa þér að finna
lausnirnar sem henta þínum þörfum. Spjöllum um umbúðir.
UmBúÐiR eRu oKkAr fAg
kassagerd.is kassagerd@kassagerd.is Klettháls 1, 110 Reykjavík +354 545 2800
ICQC 2020-2022
Sýning Metropolitan-óperunnar í
New York á nýrri uppfærslu á óp-
erunni Akhnaten eftir bandaríska
tónskáldið Philip Glass verður í
beinni útsendingu í Kringlubíói í
dag, laugardaginn 23. nóv., og
hefst kl. 17:55. Óperan er um þrjár
og hálf klukkustund að lengd.
Uppfærslan á Akhnaten hefur
fengið afar góða dóma og þar á
meðal hefur Dísella Lárusdóttir
sópran fengið mikið hrós en hún er
í stóru hlutverki í sýningunni.
Óperan fjallar um egypska fara-
óinn Akhnaten sem er þekktastur í
sögunni fyrir að hafa viljað taka
upp eingyðistrú í Egyptalandi.
Anthony Roth Costanzo syngur að-
alhlutverkið, J’Nai Bridges fer
með hlutverk Nefertiti drottningar
og Dísella hlutverk Tye drottn-
ingar.
Óperan verður endursýnd í
Kringlubíói á miðvikudaginn kem-
ur kl. 18. Hún verður einnig flutt á
óperukvöldi Rásar 1, laugardaginn
7. desember, í beinni útsendingu.
Morgunblaðið/Eggert
Sópransöngkonan Dísellu Lárusdóttur er
hrósað fyrir hlutverk Tye drottningar.
Dísella beint frá
Met í Kringlubíói
Brák er heiti samsýningar fjögurra
listakvenna sem verður opnuð í
Safnahúsi Borgarfjarðar í dag, laug-
ardag, klukkan 13. Sýnendur eru
þær Elísabet Haraldsdóttir, Harpa
Einarsdóttir, Ingibjörg Hulda Hall-
dórsdóttir og Ósk Gunnlaugsdóttir.
Allar hafa þær tengingu við Borg-
arfjörð, en sýningin er nefnd eftir
fóstru Egils Skallagrímssonar.
Ein spurninganna sem velt er upp
er hvað sagan um Brák þýði fyrir
sjálfsmynd kvenna og hugmyndina
um kvenleika á Íslandi. Á sýning-
unni „gefur að líta breitt svið list-
rænnar tjáningar; leirlist, stór akrýl-
og vatnslitaverk, krosssaum, inn-
setningu og skúlptúr. Brák var uppi
á 10. öld. En hún horfði eins og nú-
tímakonan til fjallanna á Vestur-
landi sem hafa ekkert breyst,“ segir
í tilkynningu. Og að þrátt fyrir að
erfitt „sé að gera sér í hugarlund
hvernig Brák hefur verið innan-
brjósts, má vera að þræðir fortíð-
arinnar myndi tengingar til nútíma-
kvenna á óbeinan hátt“.
Sýnendur Listakonurnar fjórar hafa allar
persónulegar tengingar við Borgarfjörð.
Verk út frá hug-
leiðingum um Brák
Bergmál er ný og tilrauna-kennd íslensk jólamynd,fyrsta jólamyndin sem erfrumsýnd hér um nokkra
hríð. Myndin er eftir Rúnar Rún-
arsson sem er þekktur fyrir Eld-
fjall og Þresti.
Ég ætla ekki að fara í felur með
það að ég held einstaklega mikið
upp á Rúnar Rúnarsson, ég er
mikill aðdáandi og mér finnst hann
framúrskarandi kvikmyndagerð-
armaður. Að sjá Eldfjall í stóra
salnum í Háskólabíói, eftir að hafa
kjaftað mig einhvern veginn gegn-
um miðasöluna því þetta var boðs-
sýning sem mér var ekkert boðið á,
var gríðarlega mikil og eftirminni-
leg upplifun. Eldfjall er frábær
mynd, sér í lagi ef tekið er tillit til
þess að hún er frumraun. Hún er
svo góð að sjálfur Michael Haneke
tók sig til og gerði sína eigin út-
gáfu, Amour (2012). Vera má að
líkindin séu bara tilviljun, ég veit í
raun ekkert um það, en líkindin
eru vandræðalega mikil. Önnur
mynd Rúnars, Þrestir, var líka góð
og fékk verðlaun úti um allan heim.
Þrestir byggðist á stuttmyndinni
Smáfuglum, sem ég var eiginlega
hrifnari af, enda ein magnaðasta
stuttmynd sem gerð hefur verið á
Íslandi og þótt víðar væri leitað.
Nú er Rúnar kominn í allt aðra
sálma. Bergmál er bíómynd án
fléttu og aðalpersónu. Myndin er
eins konar stuttmyndasafn sem
samanstendur af fimmtíu og átta
sjálfstæðum senum. Senurnar eiga
það sameiginlegt að vera kyrr-
stæðir rammar, þarna eru engar
myndavélahreyfingar, og allar eiga
senurnar sér stað í kringum jól og
áramót.
Í ræðunni á undan myndinni tal-
aði framleiðandinn um að Rúnar
hefði komið til þeirra í Pegasus til
að „pitcha“ myndinni og það hefði
verið afar óvenjulegur kynning-
arfundur, þar sem hann stóð fyrir
framan þau og reyndi að sannfæra
þau um að það væri sniðug hug-
mynd að gera mynd með engri
sögu og engum aðalhetjum. Ein-
hvern veginn náði hann nú samt að
sannfæra þau og eiga þau hrós
skilið fyrir að taka áhættuna á svo
óvenjulegu verkefni. Það kom fram
að meira en 300 manns hefðu kom-
ið fram í myndinni og gestir á há-
tíðarfrumsýningu endurspegluðu
það; þarna var alls konar fólk á öll-
um aldri, af ólíku þjóðerni og þjóð-
félagsstigum. Fyrir aftan mig sátu
til dæmis tveir sprækir ógæfu-
menn, sem supu á einhverju
glundri sem þeir höfðu smyglað inn
í salinn, ekki algeng sjón á slíkum
frumsýningum.
Fyrsta senan í myndinni sýnir
sofandi bílaþvottastöð og undir
hljómar hinn undursamlegi fjórði
hluti úr óperunni Der Klang der
Offenbarung des Göttlichen
(kraftbirtingarhljómur guðdóms-
ins) eftir Kjartan Sveinsson. Svo
keyrir bíll inn í þvottastöðina og
risastórar skúringatromlurnar
hefja sinn ballett, í takt við tónlist-
ina. Magnað atriði og fullkominn
inngangur. Svo taka stuttmynd-
irnar við ein af annarri, eins ólíkar
og þær eru margar. Fólk heldur
jól, með fjölskyldu eða einsamalt
með 1944-örbylgjumáltíð. Kjötiðn-
aðarmenn dansa við jólalög. Fólk
hringir í ástvini í öðrum löndum.
Barn fæðist. Fólk fer á áramóta-
brennu. Barn er borið til grafar.
Þrátt fyrir að sögurnar séu
margar og óskyldar er þetta ekki
algjörlega laust við samhengi. Það
er til dæmis viss tímalína í verkinu,
fyrstu sögurnar gerast um að-
ventu, svo koma jól, áramót og loks
nýtt ár. Þá er atriðunum raðað upp
eftir þema og stemningu, á eftir
harmrænu atriði kemur fyndið at-
riði o.s.frv. Hér er kannski engin
aðalpersóna en hins vegar er þarna
aragrúi smápersóna og þegar þær
koma saman verða þær í raun ein-
hvers konar aðalpersóna; íslenska
þjóðin.
Þetta er að vissu leyti tilrauna-
kennt verk og ég tel að mynd af
þessu tagi hafi ekki verið gerð hér
á landi. Þó er ekki þar með sagt að
þetta sé algjör nýlunda í kvik-
myndagerð. Til dæmis má sjá
ákveðna snertifleti við höfund-
arverk Roys Andersons en hann
hefur gjarnan gert myndir sem eru
líkt og mósaíkverk, mörg lítil atriði
sem sýna ólíkt fólk í ólíkum að-
stæðum. Myndir Andersons eru
reyndar leikrænni og stílíseraðri,
en Bergmál hefur fremur raunsæ-
islegt yfirbragð. Sum atriðin í
Bergmáli eru sviðsett, önnur eru
raunveruleg, og þannig herjar
myndin einnig inn á lendur heim-
ildarmyndaformsins. Myndin gæti
talist vera einhvers konar útgáfa af
esseyjukvikmynd en esseyjumynd-
in er það kvikmyndaform sem er
skyldast ljóðinu. Í slíkum myndum
er ekki hrein og bein saga en
merkingin verður til úr samhengi
atriða, texta og myndrænna þátta.
Esseyjumyndir fjalla líka gjarnan
um ljóðræn málefni, lífið, dauðann,
viðbjóðinn og fegurðina, sem Berg-
mál gerir svo sannarlega.
Líkt og allar heiðarlegar jóla-
myndir hefur Bergmál boðskap,
eða einhvern vott af boðskap í það
minnsta. Jólin eru tíminn til að
beina sjónum að þeim sem minna
mega sín og myndin beinir kast-
ljósinu svo sannarlega að þeim.
Þarna er sena sem sýnir fólk sem
stendur í röð í mannskaðaveðri og
bíður eftir matarpakka frá Fjöl-
skylduhjálp. Við lítum inn í síma-
ver Neyðarlínunnar, þar sem
starfsmaður tekur á móti skelfi-
legu símtali. Eitt áhrifamesta at-
iðið í myndinni sýnir hið óeigin-
gjarna og gríðarmikilvæga starf
sem samtökin Frú Ragnheiður
vinna fyrir langt leidda fíkla.
Amstur verkalýðsins spilar líka
stóra rullu, sjálfsagt hefur hin
mikla og háværa verkalýðsbarátta
undanfarinna missera haft ákveðin
áhrif.
Bergmál er mynd um mann-
eskjur. Myndin er einföld að því
leyti að hún er algjörlega strípuð,
það eru engar myndavélahreyf-
ingar, afar lítil tónlist, engir frægir
leikarar, engin flétta. Hún er flókin
að því leyti að hún er afar merk-
ingarþrungin, áhorfandinn kynnist
mörgum ólíkum sjónarhornum og
þarf að raða þeim saman. Vissu-
lega eru atriðin misgóð, ég átti til
dæmis erfitt með að skilja hverju
var verið að miðla í senu þar sem
ung kona fer mikinn í beinni út-
sendingu á samfélagsmiðlum, frek-
ar mislukkuð greining á „unga
fólkinu í dag“. Það má alveg velta
sér upp úr því að þessi sena eða
hin hafi verið undarleg, passað illa
inn. En í heild er þetta afskaplega
ánægjulegt áhorf og sum atriðin
eru raunar lítil meistaraverk.
Síðasta senan í myndinni sýnir
skip í miklu brimróti og undir
hljómar hátíðleg og gæsahúðar-
myndandi tónlist Kjartans Sveins-
sonar. Annar ógæfumaðurinn fyrir
aftan mig rymur: „Þetta er yndis-
legt!“ Og hann hefur svo sannar-
lega rétt fyrir sér.
Þjóð á aðventu
Jólamynd „… í heild er þetta afskaplega ánægjulegt áhorf og sum atriðin eru raunar lítil meistaraverk.“
Smárabíó, Háskólabíó
og Borgarbíó, Akureyri
Bergmál bbbbm
Leikstjórn og handrit: Rúnar Rúnarsson.
Kvikmyndataka: Sophia Olsson. Klipp-
ing: Jacob Secher Schulsinger. Tónlist:
Kjartan Sveinsson. 79 mín. Ísland 2019.
BRYNJA
HJÁLMSDÓTTIR
KVIKMYNDIR